چکیده:
برخی از متفکران با نگاهی پدیدار شناسانه و علمی به سراغ حوزه دین پژوهی رفته اند. از این رو آنان از روش های گوناگون استفاده کرده اند و تحقیقاتشان بر نتایج رشته های همچون جامعه شناسی، مردم شناسی و تاریخ مبتنی است. آنان بر ضرورت اصل همدلی با پیروان ادیان دیگر و بی طرفی دینی به هنگام تحقیق تأکید دارند .

 تعداد کلمات :  942 کلمه / تخمین زمان  مطالعه: 5 دقیقه
   
نویسنده : رضا کندمی نصر آبادی


برخی از متفکران با نگاهی پدیدار شناسانه و علمی به سراغ حوزه دین پژوهی رفته اند. از این رو آنان از روش های گوناگون استفاده کرده اند و تحقیقاتشان بر نتایج رشته های همچون جامعه شناسی، مردم شناسی و تاریخ مبتنی است. آنان بر ضرورت اصل همدلی با پیروان ادیان دیگر و بی طرفی دینی به هنگام تحقیق تأکید دارند .

موضع یهودیت در باره سایر ادیان را می توان در قالب عناوین کلی مورد استفاده فیلسوفان دین ، یعنی انحصار گرایی یا ( ویژه گرایی ) ، شمول گرایی ، همه نگری و کثرت گرایی ، بین کرد . نا گفته پیداست که این عناوین ، بسیار کلی و در پاره ای از موارد رهزن هستند و بیانگر تمام دیدگاه ها نیستند . در عین حال برای انسجام بیشتر بحث می توان با کمی تسامح از این تقسیم بندی متداول سود جست . نخست به اجمال توضیحاتی درباره اصطلاحات فوق بیان می کنیم .
در یهودیت نیز متناسب با اوضاع واحوال زمانه و نیز میزان آگاهی یهودیان از ادیان دیگر رویکرد های مختلفی در خصوص ادیان دیگر اتخاذ شده است. به طور قطع از یهودیانی که تجربه اسارت بابلی را از سر گذرانده اند و یهودیانی که در عصر روشن گری یا در دوره جدید زندگی میکنند توقع اتخاذ رویکرد های متفاوت در قبال ادیان دیگر می رود .

 از این  رو، در بین متفکران و عالمان یهودی، هم انحصار گرایی یا ویژه گرایی افراطی و هم فرو کاستن یهودیت تا سرحد یک تمدن ، که دو سر یک طیف هستند ، مشاهده می شود .


چنان که گذشت، فیلسوفان دین از منظربرون دینی به بحث تکثر و تنوع ادیان پرداخته اند اما در کتاب حاضر بررسی این موضوع بیشتر از دیدگاه درون دینی و آن هم از منظر یهودیت که تقدم تاریخی بر سایر ادیان ابراهیمی دارد ، صورت گرفته است .
موضع یهودیت در باره سایر ادیان را می توان در قالب عناوین کلی مورد استفاده فیلسوفان دین ، یعنی انحصار گرایی یا ( ویژه گرایی ) شمول گرایی ، همه نگری و کثرت گرایی ، بین کرد . نا گفته پیداست که این عناوین ، بسیار کلی و در پاره ای از موارد رهزن هستند و بیانگر تمام دیدگاه ها نیستند . در عین حال برای انسجام بیشتر بحث می توان با کمی تسامح از این تقسیم بندی متداول سود جست . نخست به اجمال توضیحاتی درباره اصطلاحات فوق بیان می کنیم .
انحصار گرایی
از نظر انحصارگرایان فقط یک دین حقیقی وجود دارد ؛ آن ها بر این اساس فقط دین وسنت خود را به معنای واقعی کلمه دین می دانند و معتقد اند مواجهه با خدا فقط برای قوم و سنت دینی آنها رخ داده است . بنا براین ، از نظر انحصار گرایان ادعای پیروان سایر ادیان و سنت های دینی در خصوص موجهه با خدا سراسر دروغ و مردود است .

 فقط یک راه به سوی خدا و منتهی به نجات وجود دارد. البته انحصارگرایان نیز قبول دارند که ادیان دیگر واجد عنصری از حکمت هستند ، اما به زعم ایشان این ادیان حقیقت نجات و وحی را تعلیم نمی دهند .
انحصار گرایان ادیان دیگر را باطل می شمارند و پیروان ادیان دیگر را اهل نجات نمی دانند. آنها معمولا بر عنصر بی نظیر و یگانه ای در دین خود _ مثلا عیسی مسیح در مسیحیت یا هلاخا در یهودیت ارتودکسی معاصر _ تأکید میکنند ، و بدیهی است که از نظر آنها فقط از طریق این عناصر منحصر به فرد می توان حقیقت و نجات را فرا چنگ آورد . از نظر انحصار گرایان ، شر به عنوان واقعیتی بیرونی در جهان وجود دارد و باید از طریق یک دین خاص بر آن غلبه کرد .

بیشتر بخوانید :توصیف دوزخ در دین زرتشت

بسیاری از الهی دانان شورای واتیکان دوم آنگاه که تصدیق کردند خدای همه مردم است به این رویکرد گرایش داشتند. خدا فقط دغدغه یک دین را ندارد، بلکه با پیروان ادیان دیگر نیز مرتبط است . پیروان ادیان دیگر با واقعیت های الوهی مواجهه دارند و با توحید، وحی و رهایی در ارتباط اند .

دیگر سود می جویند . گاهی شمول گرایان زبانی را می یابند که با آن بتوانند با مخاطبان بیشتری سخن بگویند. آنها برای اینکه پیروان ادیان مختلف را با کلمه خدا آشنا کنند قلمرو مشترکی همچون توحید یا مجموعه ای از اصول اخلاقی را مبنای کار خود قرار می دهند . ادیانشمول گرایان از زبان و قاموس واژگان دین خود برای توصیف پیروان شمول گرایان همه ادیان را با دین خاص خودشان تبیین می کنند ؛ به عبارت دیگر ، آنان هرچند جهانی متفاوت با جهان دینی خود را تصدیق می کنند، اما برای آنکه آن را فهم پذیر کنند و بدان معنا ببخشند از منظر جهان دینی خود بدان می نگرند .

شمول گرایان دین خود را برترین و والا ترین دین و دیگر ادیان را صورت های ضعیف دین می دانند. آنها از یک سو ، وجود جوامع دینی مختلف را که هریک حقیقت خاص خود را دارد تصدیق می کنند ، و از سوی دیگر، به سنت دینی خود به عنوان نقطه اوج و کمال تمام حقایق دیگر اعتقاد دارند .
شمول گرایی
گرایشی افراطی از انحصار گرایی وجود دارد که بر اساس آن دامنه نجات به قدری تنگ می شود که، همانند قایقی که فقط گنجایش ورود افراد معدودی را دارد ، شمار اندکی می توانند زیر چتر نجات قرار گیرند. بر اساس این دیدگاه ، فقط کسانی که به احکام یک دین خاص عمل کنند راهی به نجات خواهند داشت، تو گویی خدا فقط دغدغه نجات عده قلیلی از مردم را دارد.

منبع : رویکرد یهودیت به ادیان دیگر، رضا گندمی نصر آبادی، قم انتشارات دانشکاه ومذاهب 1394 شمسی
 

بیشتر بخوانید :
اندیشه پوج غرب
تکثیر ادیان
خدا به بندگانش لطیف است