انتخاب رشته و اهميت آن

براي آنکه هيچ يک از ما در انتخاب رنگ چشم و مو، بلندي يا کوتاهي قد، تندي و کندي تپش قلبمان دخالتي نداريم. ما آدمها، فقط در خصوص آنچه از سر اراده و آگاهي انتخاب مي‌کنيم، مورد نقد و بررسي قرار مي‌گيريم و در نتيجه پاداش يا مکافات مي‌بينيم. انسانيت ما به همين قدرت انتخاب ماست. ما انسانها، با هر انتخابي، در‌حقيقت، خود را مي‌سازيم. در واقع ارزش انسان وابسته به ارزش انتخابهاي اوست.
اگر کسي در طول عمرش، اکثر انتخابهايش صحيح، عاقلانه‌، مبتني برواقعيت و به دور از توهم و گمان باشد، کارنامه مثبتي از خود به جا خواهد گذاشت. آدمهاي ناموفق نيز کساني‌ هستند که در کارنامه زندگي‌شان، تعداد انتخابهاي درست و عاقلانه‌شان، کمتر از انتخابهاي عجولانه، احساساتي و کم عمق و بي‌پايه آنهاست.
در فرهنگ دهخدا کلمه انتخاب، “برگزيدن”و “اختيار” معني شده است. در واقع انتخاب، به برگزيدن از بين گزينه‌هاي مختلف يک پديده، شيء، روش، فرايند واز اين قبيل اشاره دارد.
ما ناگزير از انتخاب هستيم. ميليونها انسان قبل از ما، در مورد موضوعات بسياري، تصميم درست يا غلط گرفته‌اند. اولاً با مطالعه تجربيات گذشتگان، مي توان از آن به عنوان ذخيره ارزشمندي براي درس آموزي، عبرت گرفتن و نحوه انتخاب صحيح استفاده كرد و ثانياً مي توانيم راه و روش انتخاب درست را بياموزيم و آموختن آن را به اتفاق و حادثه واگذار نکنيم و منتظر درس گرفتن از نتايج انتخابهاي نادرست خود نمانيم.
زمان انتخاب لحظه حساسي است. چرا كه با تصميم‌گيري درباره روش يا پديده‌اي خاص، سرنوشت خودمان را رقم مي‌زنيم. با انتخاب درست مي‌توانيم از منابع (مادي، مالي، انساني و اطلاعاتي) به شيوه‌اي مناسب بهره‌برداري كرده و از اتلاف اين منابع جلوگيري كنيم.
انتخاب بايد با آگاهي صورت گيرد. منظور از آگاهي، دانش نسبت به مسائلي است که انتخاب ما را تحت تأثير خود قرار مي‌دهد.
ما در محيطي به سر مي‌بريم که عوامل تاثيرگذار بيروني متعددي در آن وجود دارد. از سوي ديگر، اهداف، ارزش ها، علايق و خواسته‌هايي داريم که مايل هستيم به آنها برسيم.
بدون توجه به واقعيت‌هاي پيرامون قادر نخواهيم بود به آرمانهايمان دست يابيم. بدون آرزوها و آرمانهاي دروني نيز محيط پيرامون، ما را به هر سويي مي‌کشد و حاکم مطلق و بي‌چون چرا بر زندگي ما خواهد شد. آشتي دادن ميان عوامل دروني و محيط پيرامون، هنر بسيار بزرگي است.
از اين رو بايد تلاش کنيم در انتخاب­هايمان ضمن توجه به واقعيت هاي بيروني، آگاهي لازم را درخصوص جوانب مختلف آن کسب کنيم. کسي که انتخاب مي‌کند، مي‌داند که به دليل آزادي عملي که از آن برخوردار است، مسؤوليت نيز خواهد داشت. آزادي همواره با مسؤوليت پذيري، زيبا و قابل قبول بوده است. کساني که مسؤوليت انتخاب و تصميم خود را نمي‌پذيرند، در واقع به عدم بلوغ فکري و عاطفي خود شهادت مي‌دهند. ما در مقابل انتخاب­ها و تصميم­هايي که مي­گيريم مسؤول هستيم پس بايد نهايت تلاش خود را در انتخاب و تصميم درست مبذول نمائيم.

انتخاب رشته يكي از انتخاب هاي مهم زندگي:

انتخاب رشته يکي از مهمترين انتخاب­هاي هر فرد پس از پايان تحصيلات متوسطه است. اين انتخاب به دليل تاثير زيادي که در تعيين سرنوشت افراد دارد تحت تأثير عوامل مختلفي قرار دارد که به دو دسته بيروني و دروني تقسيم مي­شوند. عوامل بيروني تا حدودي از اختيار فرد خارج است و به صورت غيرمستقيم انتخاب او را تحت تأثير قرار مي­دهند. اما عوامل دروني تا حد زيادي در کنترل فرد قرار دارد.

الف- عوامل بيروني مهم اثرگذار بر انتخاب رشته

به صورت کلي مي‌توان عوامل بيروني مهم تأثيرگذار بر انتخاب رشته داوطلبان را در موارد زير خلاصه کرد:
1-خانواده، 2- محيط آموزشي، 3- افراد اثرگذار در زندگي فرد، 4- گروههاي همسالان، 5- رسانه‌ها، 6- زمينه‌هاي اقتصادي و شغلي.
در اينجا براي آگاهي از نقش عوامل فوق شرح مختصري در مورد هر عامل ارائه شده است.

1- خانواده:

ما درخانواده به دنيا مي‌آييم و بسياري از چيزها را از اين طريق مي‌آموزيم. در واقع خانواده نخستين منبع يادگيري کودکان و نوجوانان است. تجاربي که ما در خانواده
مي­آموزيم تا پايان زندگي با ما همراه خواهد بود. بخش زيادي از رفتارها، گرايشها، تمايلات، نگرش‌ها و ارزشهاي ما در خانواده شکل مي‌گيرد. به دليل طولاني شدن سالهاي حضور در خانواده، انتخاب رشته تحصيلي داوطلبان از محيط خانه و خانواده تأثير زيادي مي­پذيرند. در بسياري موارد، اين تأثير مثبت است و والدين فرزندان خود را به سوي انتخاب رشته صحيح راهنمايي مي­کنند، نتايج تحقيقات نشان مي‌دهد که كمك اعضاي خانواده، از لحاظ فراهم نمودن امكانات خودشناسي و اطلاعات مورد نياز براي انتخاب رشته فرزندشان مي­تواند سودمند باشد.
اما در برخي موارد والدين علائق خود را در ادامه تحصيل از سالهاي ابتدايي به دانش‌آموز تلقين مي‌کنند. بر اين اساس، نوعي علاقه کاذب در فرد شکل مي‌گيرد و آينده ا‌و را رقم مي‌زند.
والدين مي‌توانند نقش بسيار مهم و اساسي در کمک به فرزندانشان جهت انتخاب رشته آگاهانه، ايفا نمايند. آنها بايد به عقايد فرزندان خود احترام گذاشته و در صورتي که خطا و يا لغزشي مشاهده كردند، تلاش لازم در جهت رفع آن مبذول نمايند نه اينکه آنها را به انتخاب رشته يا دانشگاهي که خودشان علاقه‌مند به تحصيل در آن بوده و به هر دليلي شرايط لازم براي ادامه تحصيل را نداشته‌اند، راهنمايي كنندو يا صرفاً به دلايل ديگري مانند پرستيژ اجتماعي رشته و يا درآمد آن، فرزند خود را هدايت کنند.
پدر و مادر گرامي:
اگر مي‌خواستيد در رشته يا دانشگاه خاصي تحصيل کنيد و به هر دليلي موفق به اين کار نشديد، فرزند خود را مجبور به انتخاب آن رشته يا دانشگاه نکنيد.
روابط مناسب خانوادگي بايد مبتني بر تعامل باشد و شما نبايد به خاطر زحماتي که به خاطر فرزندتان متحمل شده‌ايد، انتظار داشته باشيد آرزوها و ايده‌آلهاي فرزندانتان کاملاً منطبق با آرزوها و ايده‌آلهايتان باشد.فرزند خوب لزوماً کسي نيست که در همه ابعاد شبيه ما باشد؛ بلكه هر يك از فرزندان ما داراي ويژگي هاي منحصر بفردي هستند و هر فردي بايد در رشته مناسب با ويژگي هاي شخصيتي اش تحصيل نمايد.
سعي نماييد به فرزند خود كمك نماييد كه قبل از انتخاب رشته، اطلاعات مورد نياز از رشته ها و دانشگاهها را كسب نمايد.

2. محيط آموزشي:

ما سالهاي زيادي از اوقات کودکي و نوجواني خود را در مدرسه و دبيرستان مي‌گذرانيم. در طول تحصيل قبل از دانشگاه ما تجارب زيادي را با معلمان و همسالان خود در اين محيط کسب مي‌کنيم و بسياري از علائق ما به ادامه تحصيل در مدرسه شکل مي‌گيرد. همه ما معلماني داشته‌ايم که گاهي آنقدر اثرگذار بوده‌اند که ما را به رشته خاصي علاقه‌مند و يا بر عکس از رشته خاصي بيزار کرده‌اند. محيط مدرسه خصوصاً بعد از دوره راهنمايي نقش زيادي در جهت دهي به علائق دانش‌آموزان دارد.
در دوره متوسطه، با تخصصي تر شدن حوزه‌هاي تحصيل، دبيران و مشاوران تحصيلي نقش پر رنگ‌تري در هدايت دانش‌آموزان دارند. بررسي‌ها نشان مي‌دهد بسياري از دانش‌آموزان در دوره دبيرستان ضمن الگو قرار دادن معلمان، آنها را به عنوان مشاوري صديق قبول دارند. از اين رو دبيران و مشاوران تحصيلي بايد اطلاعات و دانش لازم را براي راهنمايي دانش آموزان خود کسب کنند.
مشاورين و معلمان گرامي
اگر قصد كمك به دانش آموزان را در انتخاب رشته شان داريد، سعي كنيد اطلاعات و دانش خود را از انتخاب رشته بالا ببريد. زيرا ضررِ ‌دادن اطلاعات ناقص به داوطلبان‌، بسيار بيشتر از عدم دسترسي به مشاور است.

3. افراد اثرگذار در زندگي فرد:

ما در طول زندگي با صدها بلکه هزاران نفر آشنا مي‌شويم. برخي از اين آشنايي‌ها فقط چند دقيقه دوام مي آورند و برخي ديگر ممکن است تا پايان زندگي با ما همراه باشند. اما در ميان اين هزاران نفر، تني چند از زنان و مردان، براي ما اهميت ويژه‌اي مي‌يابند و الگوي رفتار ما قرار مي‌گيرند. گاه دوست داريم مانند آنان باشيم و مايليم پا جاي پاي آنان بگذاريم و از آنان الگو بگيريم. گاه از اشتباهات آنان درس گرفته و مي‌خواهيم از آنها پرهيز کنيم. اين افراد در انتخاب آينده تحصيلي فرد نيز نقش مهمي دارند و در برخي موارد از والدين و معلمان نيز اثرگذارترند. به عنوان نمونه دانش‌آموزان ممکن است پس از آشنايي با زندگي بزرگاني مانند دکتر محمودحسابي، پروين اعتصامي، دكتر طاهره صفارزاده، دكتر چمران و دكتر بهشتي و غيره آنها را الگوي خود قرار دهند و تلاش کنند مانند آنها افرادي مفيد و اثرگذار در جامعه باشند.

4. گروههاي همسالان:

گروه همسالان از سنين کودکي تا بزرگسالي بر رفتار افراد اثر مي‌گذارند. بسياري از انديشه‌ها، خواسته‌ها و رفتارهاي ما تحت تأثير همسالان قرار دارد. برخي از تصميم­هاي ما در گفتگو با ديگر هم سن و سالهاي ما شکل مي‌گيرد. ما بايد از اين رابطه و تأثيري که مي پذيريم ارزيابي درستي داشته باشيم. داوطلبان آزمون سراسري در بسياري موارد تابع تصميم‌هاي همسالان خود مي‌شوند و رشته‌اي را انتخاب مي‌کنند که گروه همسالان ايشان توصيه مي‌کنند. در طول تحصيل نيز ممكن است دوستان و همسالان، ميزان تلاش و يا عدم تلاش داوطلب را تحت تأثير قرار ‌دهند.
داوطلبان گرامي:
دوستان شما، عموماً اطلاعاتي بيشتر از خودتان ندارند. بنابراين سعي كنيد گفته‌ها و توصيه‌هاي دوستان و همسالان­تان را با رعايت احتياط در انتخاب رشته­تان مورد استفاده قرار دهيد.

5. رسانه‌ها:

رسانه‌هايي همچون صدا و سيما، اينترنت و مطبوعات تأثير بسيار زيادي بر زندگي نسل جوان دارند. ما از کودکي در مقابل حجم وسيعي از اطلاعات رسانه­ها قرار داريم و بسياري از دانستني‌ها و تصورات خود را از آنان مي‌گيريم، اما مي‌دانيم که همه آنها به يک اندازه اعتبار ندارند. رسانه‌ها هرچند منبع اطلاعاتي مهمي به حساب مي­آيند اما گاهي اوقات بويژه در برنامه‌هاي نمايشي، مبالغه‌هاي زيادي در مورد آدمها، حوادث و پديده‌ها مي‌کنند.
داوطلبان گرامي:
ما نبايد تحت تاثير مبالغه‌هاي رسانه ها در مورد رشته ها قرار بگيريم بلكه بايد همواره به دنبال واقعيتها، اطلاعات صحيح وتناسب هر ر شته با وضعيتي که در آن قرار داريم باشيم.

6. زمينه‌هاي اقتصادي، شغلي:

هر فرد در بافت اقتصادي خاصي رشد مي‌کند و مشخصه‌هايي را از اين بافت کسب مي‌کند که او را از ساير افراد مجزا مي‌نمايد. زمينه‌هاي اقتصادي و شغلي، انتخابهاي افراد درون جامعه را تحت تأثير قرار مي‌دهند. به عنوان مثال وقتي در کشورمان با پديده بيکاري روبرو هستيم، طبيعي است که داوطلبان هنگام انتخاب رشته، به تحصيل در رشته‌هاي اشتغال‌زا، توجه بيشتر نشان خواهند داد.
داوطلبان گرامي:
اگرچه در نظرگرفتن زمينه هاي شغلي رشته ها مهم است، اما هرگز صرفاً بر اساس بازار كار انتخاب رشته ننماييد. بهرحال رضايت
دروني شما از تحصيل در رشته انتخابي شما مهم تر است. ضمناً فرد علاقمند به رشته اي كه زمينه هاي شغلي قوي در جامعه ندارد خواهد توانست با ادامه تحصيل و كارآفريني، شغل و درآمد مناسب كسب نمايد.
عواملي كه به آن اشاره شد؛ سازنده محيط پيرامون ما هستند . اما بعضي از آنها مانند والدين آگاه، مشاورين و محيط آموزشي، به همراه كتاب­هاي آشنايي با رشته ها، پيك سنجش، فارغ التحصيلان رشته ها، مي­توانند به عنوان منابع اطلاعاتي در کسب آگاهي و مشورت در انتخاب رشته مورد استفاده فعال قرار بگيرند.
ب- عوامل دروني مهمي كه بايد در انتخاب رشته درنظر گرفته شود:
انتخاب و تصميم‌گيري، فرايندي طولاني است؛ با اينحال در بعضي از مواقع ما مجبوريم در يک زمان معين و كوتاه، دست به تصميم و انتخاب خاصي بزنيم؛ به عنوان نمونه، اگر چه اين روزها، داوطلبان مجاز به انتخاب رشته، بيشترين وقت را براي مشاوره و کسب اطلاع در مورد رشته‌هاي تحصيلي و مراکز دانشگاهي اختصاص مي‌دهند، اما بي‌شک، فرايند انتخاب رشته از مدتها قبل و يا بلکه از سالها پيش آغاز شده است.
بعضي از داوطلبان، به طريقي از دوران راهنمايي يا دبيرستان به موضوع انتخاب رشته فکر کرده‌اند و در برخورد با ديگران و تغييرات و رخدادهاي گوناگون، به رشته‌هاي متفاوتي انديشيده‌اند؛ اما مسلم است که اين چند روز برايشان ، اهميتي بيشتر از همه آن سالها دارد؛ زيرا در پايان مهلت انتخاب رشته، بايد انتخاب را مناسب خود را انجام دهد.
با توجه به اين واقعيت، اينک از شما مي‌خواهيم براي انتخاب رشته دانشگاهي، ويژگيهاي زير را در خود دقيقاً مورد توجه قرار دهيد:
عوامل دروني تأثيرگذار بر انتخاب رشته شامل موارد زيراست:
علاقه؛
ارزشها؛
اعتقادات؛
توانايي‌ها و مهارتها؛
ويژگي‌هاي شخصيتي؛
اهداف؛
تجربيات.

1. علايق:

بسياري از متخصصين اعتقاد دارند عمده تفاوت انسانها در گرايش‌هايشان به امور مختلف است. علائق مجموعه‌اي از ترجيحات هستند که به فرد تعريفي از خودش مي‌دهند که چه کسي است. روشن است اين ترجيحات بايد درحد امکان آگاهانه و قابل دفاع باشند. بزرگي مي‌گويد زنان و مرداني خوشبخت هستند كه حرفه و شغل شان در بزرگسالي در امتداد علائق دوران كودكي و نوجواني‌شان باشد.
توجه به علايق بويژه براي جوانان و به طور اخص در انتخاب رشته تحصيلي بسيار مهم و تعيين کننده است. در اين مفهوم، علايق افراد منجر به تمايل آنها به انجام فعاليت‌هاي متفاوتي شده و ويژگي­‌هاي شخصيتي خاصي را شکل مي‌دهند. برخي از روان‌شناسان مانند هالند، معتقدند که هر فرد با توجه به تفاوت هاي فردي و رجحانهايش، با نوع خاصي از رشته‌هاي دانشگاهي و به تبع آن مشاغل سازگار است. بنابراين افراد، با تحصيل در رشته­­اي که با نوع شخصيت و علايق آنها همخواني دارد، راضي و موفق خواهند بود. به هرحال، علاقه به رشته تحصيلي، يكي از عوامل مهم موفقيت شما است. انتخاب رشته حتماً بايد با تلاش مستمر و پيگير همراه باشد، و داوطلب بايد کوشش لازم را براي رسيدن به الزامات تحصيل در آن رشته بنمايد.

2. ارزشها:

ارزش به زبان ساده آن چيزي است که در زندگي براي شما مهم و اصول و معيار رفتاري شما است. هر شي، پديده يا رويدادي بخشي از وجود ما را درگير مي‌كند. هنگامي كه براي حل مسأله‌اي تلاش مي‌كنيم، بخش فكري و ذهني ما درگير است. اما هنگامي كه چيزي، حتي بدون دليل روشن و آشكار، برايمان آنقدر اهميت دارد كه حاضريم بهاي سنگيني بابت آن بپردازيم، آنگاه معلوم مي‌شود كه عواطف ما درگير شده است. هنگام هر انتخاب، از جمله انتخاب رشته تحصيلي؛ ارزشها با شدت هر چه تمامتر خود را نشان مي‌دهند. داوطلباني كه قصد انتخاب رشته دارند، لازم است به ارزشهاي موردنظر خود، كاملاً واقف باشند و آنها را در نظر بگيرند
برخي ارزشهاي تأثيرگذار در انتخاب رشته عبارتند از:
كسب موقعيت اجتماعي
كسب شغل و درآمد مناسب
استقلال در زندگي
کمک به ديگران
ارتفاء سطح علمي و فرهنگي جامعه و…
توجه به ارزشهايي از اين قبيل بايد حتماً در انتخاب رشته مدنظر قرار گيرد. با انتخاب رشته تحصيلي مسير شغلي و نيز سطح و ميزان درآمد فرد تا حدودي معين مي‌گردد. مدرك تحصيلي و شغل متناظر با آن، بخش مهمي از موقعيت اجتماعي آينده نزديك و دور فرد را تحت تأثير قرار مي‌دهد. موقعيت اجتماعي مناسب، مي‌تواند رضايت خاطر و در نتيجه سلامت روحي و رواني فرد را تأمين كند.
داوطلبان گرامي:
درصورتيکه قوياً به کمک به ديگران ارج مي‌نهيد، رشته‌اي را انتخاب کنيد که ويژگي آن ياري‌رساني يا کمک به ديگران است. از ياد نبريم كه شغل آينده بايد به گونه‌اي باشد كه از انجام دادن آن لذت ببريد و به آن افتخار كنيد. به هرحال ارزشهاي شما مي‌توانند اثر عميقي را بر انتخاب رشته شما، رضايت شما از رشته تحصيلي در دانشگاه و جهت گيري شغلي شما پس از فارغ التحصيلي داشته باشند.
اگر در هنگام انتخاب رشته تحصيلي، اين واقعيتها را در نظر نگيريد و خيال كنيد كه مي‌توانيد چند سال آينده را به خواندن رشته تحصيلي‌اي بپردازيد كه چندان باب طبع شما نيست، تصميم خطرناكي گرفته‌ايد.

3. اعتقادات:

انسان در کنار شناخت، داراي دامنه متنوعي از عواطف است که تصميم‌هاي او را تحت تأثير قرار مي­دهند. يکي از مهمترين تفاوتها ميان آدميان، ارزش گذاري­هاي مختلف آنها در مورد پديده‌ها و رويدادهاست که اين تفاوت عمدتاً به عواطف، اعتقادات و باورها ارتباط پيدا مي‌کند. داوطلبان بايد اعتقادات مذهبي، اجتماعي و حتي سياسي و فرهنگي خود را بخوبي بشناسند. به عنوان نمونه رشته پزشکي براي کساني مناسب است که در خود، اين توان و علاقه را مي‌بينند که در لحظاتي از منافع و لذات زندگي خود براي نجات جان و آرامش روح و روان ديگران چشم پوشي کنند.
برخي از داوطلبان، بويژه دختران، بودن در کنار خانواده را بر هر چيز ديگر ترجيح مي‌دهند. بنابراين به هنگام انتخاب رشته بايد به محل تحصيل و رشته‌اي که انتخاب مي‌کنند توجه نمايند. فضاي مذهبي و فرهنگي برخي خانواده‌ها با فعاليت فرزندانشان در برخي رشته هاي تحصيلي تناسبي ندارد. لذا داوطلبان بايد به هنگام انتخاب اين گونه رشته‌ها به تضادهاي احتمالي ميان فضاي حرفه‌اي و فضاي خانوادگي خود توجه لازم را مبذول نمايند.

4. توانايي‌ها، مهارت‌ها:

مهارت عبارت است از كارآيي، سهولت يا زبردستي كه از طريق تمرين و تجربه رشد مي‌يابد. مهارت، به شما توانايي انجام كارهاي ويژه‌اي را مي‌دهد. اين توانايي مي‌تواند قدرت جسماني، ذهني، مالي يا قانوني براي انجام موفقيت آميز كارهاي مورد نظر شما باشد.
در انتخاب رشته مهارت­ها و توانايي­هاي داوطلبان براي ادامه تحصيل در يک رشته خاص اهميت زيادي دارد. در رشته­هايي مانند رياضي، مهندسي، جامعه­شناسي، روانشناسي، پزشکي، داروسازي و… هر يک توانايي خاصي را مي­طلبد و لازم است داوطلب قبل از اينکه دست به انتخاب بزند ارزيابي درستي از مهارت­ها و توانايي­هاي خود داشته باشد.

5. ويژگي‌هاي شخصيتي

بسياري از روانشناسان معتقدند بين نوع شخصيت افراد و موفقيت ايشان ارتباط قوي وجود دارد. همه ما مي‌دانيم افراد از نظر شخصيتي با هم تفاوتهاي زيادي دارند و اين تفاوت ناشي از عوامل زيستي و وراثتي است . روانشناسان طبقه‌بندي‌هاي مختلفي از ويژگي‌هاي شخصيتي ارائه کرده‌اند که عمدتاً توصيف کننده نوع واکنش افراد به محرکها است (مانند درونگرا در مقابل برونگرا، جمع‌گرا در مقابل فردگرا، هيجاني، آرام و …). به طور کلي مي‌توان شش نوع شخصيت را از ديدگاه روانشناسي مطابق با علائق فرد برشمرد:
واقع‌گرا؛
جستجوگر؛
هنري؛
اجتماعي؛
متهور؛
قراردادي
داوطلبان عزيز لازم است به ويژگيهاي خاصِ انواع شخصيت‌ها كه در اينجا به طور اختصار بيان مي‌شود، دقت نمايند تا دريابند به كدام يك از انواع شخصيتها نزديك‌ترند و در انتخاب رشته خود آن را مدنظر قرار دهند.

١ – افراد واقع‌گرا:

افراد واقع‌گرا، فعاليتهايي را ترجيح مي‌دهند كه شامل كار عملي، منظم و مرتب با ابزار يا ماشينها و حيوانات يا گياهان باشد. اين افراد اغلب تمايل دارند از فعاليتهاي اجتماعي و يا آموزشي مثل تدريس، مشاوره، پرستاري يا اطلاع‌رساني دوري كنند. اين گرايشهاي رفتاري افراد واقع­گرا به نوبه خود موجب گرايش به امور فني، مكانيكي، كشاورزي والكترونيكي و کاستيهايي در امور فردي و آموزشي مي‌گردد. افراد واقع‌گرا براي پول، قدرت و موقعيت ارزش بسيار زيادي قائل هستند.

٢ – افراد جستجوگر:

افراد جستجوگر، گرايش به فعاليتهايي دارند كه شامل بررسي و موشكافي مشاهده‌هاي خلاقانه و نمادي پديدههاي جسماني، زيست شناسي و فرهنگي مي‌گردد كه بتوانند چنين پديدههايي را درك و كنترل نمايند. اين افراد اغلب از فعاليتهاي اجتماعي تكراري دوري مي‌كنند. اين گرايشهاي رفتاري افراد جستجوگر منجر به كسب كارايي‌هاي علمي و رياضي و نقص در توانايي‌هاي رهبري در آنها مي‌شود. افراد جستجوگر خود را هوشيار، انتزاعي، پيچيده، كنجكاو، مستقل، دقيق، منطقي و پژوهشگر مي‌بينند.

٣ – افراد هنري:

افراد واجد شخصيت هنري افرادي هستند كه فعاليتهايي را ترجيح مي‌دهند كه آزاد، داراي ابهام و نامنظم بوده و شامل دستكاري محيط براي خلق و يا توليد شكلهاي هنري است. افراد هنري از فعاليتهاي عادي و هماهنگي با قواعد اجتناب مي‌كنند. اين گرايشهاي رفتاري افراد هنري به نوبه خود منجر به كسب مهارتهاي هنري، موسيقي، نمايشنامه، آهنگسازي يا خلق آثار هنري ديگر و نقص در كارايي‌هاي تجاري و دفتري مي‌گردد. افراد هنري خود درون‌گرا، مستقل، هيجاني و حساس مي‌بينند و به ابراز خلاقانه ايده‌ها، هيجانات و احساسات اهميت مي‌دهند.

٤ – افراد اجتماعي:

افراد اجتماعي، به دنبال فعاليتهايي هستند كه شامل ارتباط با ديگران براي آگاه ساختن، آموزش دادن، رشد و توسعه دادن، مراقبت كردن يا تعليم ديگران است و آنها از فعاليتهايي منظم و مرتبي كه شامل ابزار، مواد و يا ماشين‌ها مي‌شود، اجتناب مي‌كنند. اين گرايشهاي رفتاري افراد اجتماعي، منجر به كسب كفايتهايي در ارتباطات انساني (مثل مهارتهاي بين فردي و آموزش) و نقص در توانايي با كارهاي فني و دستي مي‌گردد. افراد اجتماعي خود را هميار، همدم، بخشنده، كمك كننده، ايده‌آل‌گرا، مسؤل، موقع‌شناس، آگاه و گرم مي‌بينند و به پرورش و توسعه رفاه ديگران و خدمات اجتماعي اهميت مي‌دهند.

٥ – افراد متهور:

به افرادي ‌متهور گفته مي‌شود كه فعاليتهايي را ترجيح مي‌دهند كه شامل ارتباط با ديگران، جهت حصول اهداف سازماني يا اقتصادي است و از فعاليتهاي علمي، ذهني و پيچيده دوري مي‌كنند. اين گرايشهاي رفتاري افراد متهور منجر به كسب تواناييهاي کلامي، رهبري، بين فردي و در عين حال نقص در توانايي علمي مي‌گردد. افراد متهور، خود را پرخاشگر، جاه‌طلب، سلطه‌گر، پر انرژي، برونگرا، خوش بين، معروف، داراي اعتماد به نفس، پرحرف و اجتماعي‌ مي‌بينند و به دستاوردها و نيز موقعيت اجتماعي، خيلي اهميت مي‌‌دهند و ارزش قائل هستند.

٦ – افراد قراردادي:

افراد داراي شخصت نوع قراردادي، به دنبال فعاليتهايي هستند كه شامل كارهاي منظم، مرتب و از پيش تعيين شده مثل تايپ، ورود داده‌ها به كامپيوتر يا نوشتن مي‌باشد. اين افراد از كارهاي سازمان نيافته و مبهم دوري مي‌كنند. اين ويژگيها به نوبه خود، منجر به كسب انواع تواناييهاي امور دفتري و محاسبه كردن و عدم کارايي در تواناييهاي هنري مي‌گردد. اين افراد خود را دقيق، منظم، همنوا مي‌دانند.
داوطلبان عزيز توجه كنند كه اكثر افراد در واقع تركيبي از خصلتهاي ارائه شده در ذيل هر يك از تيپهاي شخصيتي هستند و در هنگام تطبيق خود با يكي از آنها، بايد تفاوتهاي خود را با اين تيپها در نظر داشته باشند.

6. اهداف

هر حرکتي که ما انجام مي‌دهيم به منظور و هدف خاصي انجام مي‌گيرد. وقتي از منزل خارج مي‌شويم براي تحقق يک يا چند هدف حرکت خود را آغاز مي‌کنيم. اينکه شما چه هدفي را براي آينده انتخاب کنيد تعيين کننده مسير حرکت شما خواهد بود. به عنوان مثال اگر نخواهيد به دانشگاه برويد نيازي نداريد که به فکر ادامه تحصيل باشيد. بررسي‌ها نشان مي‌دهند اکثر دانش‌اموزان پس از پايان دوره دبيرستان مي‌خواهند به دانشگاه بروند. اين جهت گيري نوعي هدف کاذب است زيرا همه اين افراد نمي‌خواهند به دانشگاه بروند و گاهي مواقع تحت تأثير عوامل بيروني مانند خانواده و همسالان به اين سمت گرايش پيدا مي‌کنند.
داوطلب گرامي سعي کنيد با توجه به توانايي‌هاي شناختي و علمي، علايق و آگاهي‌هايي که به دست مي‌آوريد هدف خود را براي ادامه تحصيل تعيين کنيد. هيچ تضميني وجود ندارد که شما حتماً با دانشگاه رفتن فرد موفقي شويد. واقعگرا باشيد و هدفتان را درست انتخاب کنيد.

7. تجربيات داوطلب:

همه ما در دوران تحصيل كم و و بيش تجاربي را در مورد رشته‌هاي مختلف درسي به دست آورده‌ايم. اين تجربيات فردي يکي از عوامل بسيار مهم در انتخاب رشته است. ما قوياً به شما توصيه مي‌کنيم اين تجربيات و تصورات ناشي از آن را دست کم نگيريد و به آن بهاي لازم را بدهيد. زيرا جهت گيريِ علايق شما را تعيين مي‌کنند. در همين حال توصيه مي‌کنيم که از درستي تصورات و تجربيات خود، مطمئن شويد، شايد در يک حادثه، ما تصور منفي از يک رشته تحصيلي پيدا کرده‌ايم يا بر اثر تجربه، تصور مثبت و خوشايندي از يک رشته تحصيلي ديگر بدست آورده باشيم. اين تجربيات و تصورات ارزشمند است، اما بايد با کمک و مشورت گرفتن از ديگران و جمع آوري اطلاعات، مطمئن شويم که تصور مثبت يا منفي ما، واقعي و يا کاذب است.

نتيجه گيري

اگر آزمون سراسري را در يك پيوستار بررسي كنيم شايد مهمترين بخش آن ـ كه عواقب آن نيز متوجه خود داوطلب خواهد بود ـ انتخاب رشته است. انتخاب رشته فرايندي طولاني است و داوطلبان بايد از سالها قبل در مورد هدف، علائق، گرايش­ها و … به نتيجه رسيده و اطلاعات لازم را براي انتخاب رشته به دست آورده و پس از اعلام نتايج اوليه آزمون سراسري با آگاهي اقدام به انتخاب رشته نمايند.
باتوجه به آنچه گفته شد سعي کنيد در انتخاب رشته به نکات زير توجه نماييد:
تصوير روشني از علائق، توانايي­ها و ارزشهاي مورد نظرتان را درنظر قرار دهيد؛
هدف­تان از ادامه تحصيل را مشخص کنيد؛
از مشاورين آگاه و مطمئن مشورت بگيريد؛
در مورد رشته­هايي که مي­خواهيد انتخاب کنيد از منابعي مانند اساتيد؛ فارغ التحصيلان، دبيران، كتب معرفي رشته هاي دانشگاهي و پيك سنجش کسب اطلاع کنيد؛
در مورد دانشگاه­هايي که مي­خواهيد انتخاب کنيد با استفاده از سايت هاي دانشگاهها، و پيك سنجش کسب اطلاع کنيد؛
سعي کنيد در مورد زمينه هاي شغلي رشته و يا رشته­هايي که مي­خواهيد انتخاب کنيد اطلاعات کسب کنيد؛
ظرفيت رشته­ها، نکات فني، نحوة تخصيص ظرفيت و شيوه گزينش را به خوبي مطالعه کنيد.
صرفاً بر اساس رتبه انتخاب رشته نكنيد. اگر رتبه شما به اندازه اي است كه مي توانيد رشته هايي را كه بر اساس ويژگي هاي فردي تان كه در بالا ذكر شد با شما تناسب داردرا برگزينيد، با مشورت با والدين و مشاورين، آن رشته را انتخاب كنيد.
به اين نکته مهم توجه کنيد که تضميني وجود ندارد با دانشگاه رفتن شما فرد موفقي شويد؛
برخي بايدها و نبايدها و توصيه­هاي انتخاب رشته منجر به كاهش اشتباهات در حين انتخاب رشته
ـ انتخاب رشته‌هايي كه رتبه لازم براي آنها را كسب نكرده‌اند.
ـ انتخاب رشته بر اساس مقايسه رتبه خود با رتبه داوطلبان سالهاي گذشته.
ـ انتخاب رشته بر اساس مقايسه رتبه خود با رتبه سال گذشته خود
.ـ مقايسه رتبه خود با داوطلبان گروههاي آزمايشي ديگر.
ـ بي‌توجهي به سهميه‌ها: از آنجا كه قبولي افراد در سهميه خودشان بيشتر است بنابراين بي‌توجهي به اين قاعده به ضرر داوطلب تمام خواهد شد.
ـ اولويت‌بندي نامناسب رشته‌ها: اين اتفاق براي بسياري از داوطلبان روي داده است كه هنگام اعلام نتايج نهايي هرچند رتبه براي رشته‌هاي بهتر و مورد علاقه خود را كسب كرده‌اند اما در رشته‌اي پذيرفته شده‌اند كه اولويت پايين‌تري براي آن قائل بوده‌اند علت اين رخداد ترتيب نادرست انتخاب رشته‌هاست. همواره بايد رشته‌هايي كه داوطلب براي آنان ارزش بيشتري قائل است در اولويت باشد.

توصيه ها:

دقت شود به صورت ناخواسته كد رشته‌هاي كارداني قبل يا بين رشته‌هاي كارشناسي و يا دكتري حرفه­اي درج نشوند.
دقت شود به صورت ناخواسته كد رشته‌هاي كارشناسي قبل يا بين كد رشته‌هاي كارشناسي ارشد پيوسته يا دكتري حرفه­اي درج نشوند.
دقت شود به صورت ناخواسته كد رشته‌هاي كارشناسي بين كد رشته‌هاي مهندسي درج نشوند.
دقت شود به صورت ناخواسته كد رشته‌هاي مربوط به دانشگاه‌هاي واقع در شهرهايي كه مورد نظر نيست، قبل يا بين كد رشته‌هاي مورد علاقه درج نشوند.
دقت شود به صورت ناخواسته كد رشته‌هاي دوره‌هاي شبانه، دانشگاه پيام‌نور، دوره‌هاي نيمه حضوري و مؤسسات غيرانتفاعي، قبل يا بين كد رشته‌هاي روزانه درج نشوند.
ـ پر كردن نادرست فرم انتخاب رشته اينترنتي: پس از زحمات فراواني كه داوطلب متحمل مي‌شود و به انتخاب رشته مبادرت مي‌ورزد لازم است هنگام پر كردن فرم انتخاب رشته در مرتب كردن و وارد كردن كد رشته‌هاي مورد علاقه در فرم انتخاب رشته اينترنتي، دقت كافي به عمل آيد.بي‌دقتي و نوشتن كدهاي نادرست ممكن است به پذيرش فرد در رشته‌هايي منجر شود كه به هيچ وجه مورد نظرش نبوده است. به هنگام ثبت‌نام اينترنتي دقت لازم را به عمل آوريد و در پايان از روي فرم انتخاب رشته خود پرينت تهيه كنيد.
ـ انتخاب تصادفي رشته‌هاي تحصيلي و دانشگاههاي محل تحصيل: توصيه مي‌شود هرگز به طور تصادفي انتخاب رشته نكنيد زيرا در صورت قبولي در رشته‌هايي كه به آن علاقه نداريد مجبوريد در آن رشته ادامه تحصيل دهيد يا بايد يك سال محروميت از شركت در آزمون سراسري را بپذيريد.
ـ اعتماد به اطلاعات برخي از افراد يا منابع نامعتبر: درست است كه براي هر انتخاب نياز به اطلاعات و آگاهي است اما اطمينان از صحت اطلاعات نيز از اهميت بالايي برخوردار است. برخي اوقات داوطلبان اطلاعات مناسب و مفيدي را به دست مي‌آورند ولي بدون توجه به اين اطلاعات خود به انتخاب رشته مبادرت مي‌ورزند در اين صورت مسير زندگي افراد بي‌توجه به واقعيتها از مسير مناسب دور مي‌شود. بعد از پر كردن فرم و قبل از تحويل، آن را به فرد مورد اطميناني بدهيد تا كد رشته‌هاي انتخابي شما را در برگه جداگانه‌اي بنويسد و درمقابل هر كد، نام رشته و نام دانشگاه مربوط به آن را از روي دفتر شمارة 2 درج كند.. سپس شما اين ليست را دقيقاً مطالعه و با ليست كد رشته‌هاي انتخابي خود مقايسه كنيد. در صورت هرگونه اشتباه, آن را بررسي و رفع كنيد.
ـ انتخاب برخي از رشته‌ها بدون توجه به هزينه آنان: چنانچه داوطلبان توانايي پرداخت هزينه يا شهريه مراكز آموزشي غيرانتفاعي دوره‌هاي شبانه يا ديگر دوره‌هايي كه ادامه تحصيل در آنها مستلزم پرداخت هزينه است را ندارند بهتر است اين مراكز را انتخاب نكنند .
حتماً, حتماً از فرم انتخاب رشته تكميل شده خود, قبل از تحويل آن كپي تهيه كنيد.
منبع: http://entekhabreshte.wordpress.com /س