ضدآفتاب به چه ميزان؟

نويسنده:دکتر فريبا قلمکار پور متخصص پوست و مو




1-استفاده از ضدآفتاب در زمستان نيز مانند تابستان حائز اهميت است، چرا که اشعه فرابنفش نور خورشيد هر چند در تابستان با شدت بيشتري به زمين مي رسد اما همچنان در فصل زمستان و در هواي ابري نيز وجود دارد و حتي در برخي موقعيت ها مثل کوهستانها در زمان بارش برف مي تواند موجب سوختگي پوست ورزشکاران اسکي باز نيز شود. پس بنابراين هرگز استفاده از ضدآفتاب را در فصل زمستان فراموش نفرمائيد.
2-با توجه به کاهش شدت اشعه فرابنفش در فصل زمستان افراد مي توانند از SPFهاي پايين تر در اين فصل استفاده نمايند يعني اگر مثلاً براي ايرانيان در اين فصل تابستان SPF معادل 50 را مناسب در نظر بگيريم، در زمستان، به جز افرادي که به کوهستان جهت اسکي مي روند، مصرف ضد آفتاب باSPF 20-30 کافي به نظر مي رسد. البته براي افرادي که پوست حساس به نور آفتاب دارند يا مبتلا به بيماريهايي هستند که ممکن است با نور آفتاب تشديد يا شعله ور شود و نيز در افراد مبتلا به لک صورت مثل ماسک حاملگي توصيه مي کنيم در مصرف ضدآفتاب توجهي به فصل نداشته باشند و از ضدآفتابي که پزشک متخصص پوستشان توصيه کرده است استفاده نمايند. هرگز فراموش نکنيد که در مصرف ضدآفتاب آنچه بسيار مهمتر از عيار حفاظتي SPF آن است، زمان و تواتر مصرف و نيز ميزان مصرف ضدآفتاب است. بدين معني که بايد 20 دقيقه قبل از خروج از منزل ضدآفتاب را استفاده کنيد. براي پوشاندن صورت بايد يک بند انگشت از ضدآفتاب استفاده کرده و در غير اين صورت عيار حفاظتي اش کاهش خواهد يافت و بالاخره اينکه بايد هر 3-2 ساعت مصرف آنرا تجديد کرد.
3)اشعه فرابنفش نوع B با طول موج 320-290 نانومتر، از نظر بيولوژيک فعال ترين طول موج اشعه فرابنفش است که به زمين مي رسد. جالب است بدانيد، اين اشعه که عامل اصلي آفتاب سوختگي ها و سرطانهاي پوست است تنها 5 درصد کل اشعه فرابنفش رسيده به زمين و فقط 0/5 درصد کل اشعه رسيده به زمين را تشکيل مي دهد (اشعه هاي فرابنفش و غير فرابنفش).
البته ميزان دقيق اشعه فرابنفش B رسيده به سطح زمين بستگي به عوامل مختلف شامل زمان روز (صبح، ظهر و يا عصر)، فصل، وضعيت ابري بودن و وجود عوامل مختلف ديگر مثل آلودگي هوا دارد. به هر حال آنچه واضح است ميزان اشعه رسيده به زمين در ظهر مرداد ماه در تابستان از ظهر يهمن ماه در زمستان بطور قابل توجهي بيشتر است.
تقريباً 95% اشعه فرابنفش رسيده به سطح زمين، اشعه فرابنفش A با طول موج 400-320 نانومتر مي باشد. بنابراين پرواضح است، ضدآفتابهايي ايده آل هستند که جلوي اشعه فرابنفش نوع A را بگيرند چرا که همانطور که گفته شد تا امروز ثابت شده است که اشعه فرابنفش A نه تنها در ايجاد سرطانهاي پوست به نوع B کمک مي رساند بلکه عامل اصلي پيري پوست ناشي از آفتاب نيز مي باشد.
4)انتخاب نوع ضدآفتاب در فصل زمستان و تابستان تفاوت چنداني با هم ندارند ولي به چند نکته بايد توجه کرد:
در تابستان چون تعريق بيشتر از زمستان است مصرف ضدآفتاب ها بايد مکررتر باشد يعني هر 2 ساعت بايد مصرف ضدآفتاب تجديد شود و اگر تعريق فرد شديد است يا صورت را به هر دليل مي شويد نيز بايد مجدداً ضدآفتاب مصرف شود اما در زمستان چون هوا خشک تر است و تعريق به ميزان کمتري انجام مي شود و شستشوي پوست نيز در محيط بيرون بدليل سرماي هوا و کمتر بودن تعريق کمتر انجام مي شود مي توان با تواتر کمتري ضدآفتاب ها را استفاده کرد يعني هر 3 ساعت تمديد آن کافي به نظر مي رسد (از ساعت 9 صبح تا 4 بعد از ظهر)البته همانطور که گفته شد اسکي بازان بايد بسيار محتاط باشند يعني اولاً از ضدآفتابهاي با SPF بالا (50 به بالا) استفاده کنند و ثانياً هر 2-1 ساعت مصرف ضدآفتاب را تکرار نمايند. چرا که برف و يخ 85% UVB را منعکس کرده و خطر آفتاب سوختگي در اين شرايط بسيار بالاست.
افراد مبتلا به پوست خشک بهتر است در زمستان از ضدآفتاب هايي استفاده کنند که حاوي مرطوب کننده هم هستند و مصرف ضدآفتاب هاي فاقد چربي براي اين افراد مناسب نيست. افراد بايد از شستشوي بيش از حد پرهيز کنند. البته بيماران مبتلا به جوش صورت (آکنه)، بايد در اين فصل همچنان از ضدآفتاب هاي فاقد چربي استفاده کنند و در صورت احساس خشکي صورت به هر دليل از جمله در اثر مصرف داروهاي ضدآکنه بر روي پوست مي توانند از مرطوب کننده هاي فاقد چربي سود ببرند.
افراد ي که مي خواهند از کرم هاي مرطوب کننده استفاده کنند اغلب اين سؤال برايشان پيش مي آيد که ابتدا ضد آفتاب استفاده کنند يا کرم مرطوب کننده؟ در پاسخ بايد گفت که اگر فردي از ضدآفتاب هاي فيزيکال استفاده مي کند مي تواند ابتدا مرطوب کننده اش را بزند و سپس از ضدآفتاب استفاده نمايد. اما اگر فرد از ضدآفتاب شيميايي استفاده مي نمايد ابتدا بايد روي پوست تميز و غيرچرب، استفاده کند و حداقل 20 دقيقه کرم ديگري استفاده نکند تا فعل و انفعالات مواد شيمايي ضدآفتاب روي پوست صورت پذيرد و بعد مي توان از کرم مرطوب کننده ي خود درصورت نياز استفاده کند.
بايد گفت که آلرژي به ضدآفتاب ها بسيار نادر و کمتر از يک درصد (1%) موارد است و اين مسئله ربطي به تابستان و زمستان ندارد. اما به هر حال در زمستان افرادي که پوست خشک دارند، معمولاً دچار عود التهابات پوستي و اگزماها مي شوند و لذا پوستشان تحريک پذيرتر مي گردد و ممکن است نه تنها با ضدآفتاب بلکه با مصرف بسياري از کرم ها مثل کرم هاي معمول مرطوب کننده شان نيز دچار سوزش و تشديد التهاب شوند و لذا در اين موارد با مراجعه به متخصص پوست ابتدا بايد التهابات پوستي تحت درمان قرار گرفته و سپس با آرامش يافتن پوست مي تواند از کرم هاي ضدآفتاب استفاده کنند. البته توصيه ما به اين افراد اين است که از ضدآفتاب هاي فيزيکي که حاوي زينک اکسايد يا دي اکسيد تيتانيوم هستند استفاده کنند، چرا که تاکنون نسبت به آنها آلرژي و حساسيت گزارش نشده است. اسکي بازان بايد توجه کنند که براي پيشگيري از آفتاب سوختگي؛ اولاً نيم ساعت قبل از شروع اسکي ضد آفتاب خود را مصرف کرده باشند، ثانياً به ميزان کافي از ضدآفتاب استفاده کنند، ثالثاً نه تنها به صورت بلکه به گوشها و پشت دستهايشان (در زمانهايي که کلاه به سر و دستکش به دست ندارند)نيز ضدآفتاب را استعمال نمايند و يادشان باشد که هر 2-1 ساعت ضدآفتاب خود را به ميزان کافي تجديد نمايند.
گفته شد که ميزان کافي استعمال ضدآفتاب روي پوست به گونه اي است که در هر سانتي متر مربع بايد 2 ميلي گرم ضدآفتاب استعمال شود و براي پوشاندن کل سطح بدن 30 ميلي ليتر ضدآفتاب لازم است. مطالعات نشان داده است که ميزان حقيقي ضدآفتاب نه 2mg/cm2 بلکه0.8-0.5 mg/cm2 است و لذا SPF واقعي ضدآفتاب مصرف شده بسيار کمتر خواهد شد. بدين ترتيب که بايک منحني خطي سروکار نداريم که اگر فردي ضدآفتاب با SPF معادل 30 (در صورت مصرف 2mg/cm2) را به مقدار کمتر از مقدار لازم مصرف کند، به گونه اي که ميزان آن در سانتي متر مربع بشود 0,5mg متأسفانه SPF حاصله ربع عدد 30 نخواهد شد، بلکه در اين جا عيار حفاظتي ضدآفتاب به عدد 3 مي رسد يعني گويي که فرد به جاي ضدآفتاب SPF=30 از ضدآفتاب با عيار SPF=3 استفاده کرده است. بايد با توجه به اينکه مي بينيم بسياري از افراد يک تيوپ ضدآفتاب را در کل فصل تابستان يا زمستان استفاده کرده و هنوز هم مقداري از آن را به فصل بعد مي رسانند!عيار حفاظتي به عدد صفر نزديک خواهد بود!!
منبع:فصل نامه بهداشت پوست و مو(شماره 21)