آشنایی با میراث فرهنگی استان سیستان و بلوچستان
مقبره‌ی شیخ خالد شوشین
مقبره‌ی شیخ خالد در ارتفاعات منطقه‌ی کوهستانی شوشین (شوشیم) در غرب روستای کالنگ واقع است.
مقبره‌ی شیخ خالد در ارتفاعات منطقه‌ی کوهستانی شوشین (شوشیم) در غرب روستای کالنگ واقع است.
شهرستان نیکشهر، که در روزگار پیشین به گِه موصوف بوده، نقش عمده‌ای در مسیر راه تجاری تیس، گِه، فنوج و کرمان ایفا کرده است. این شهرستان از سرزمینهای آباد و حاصلخیز بلوچستان و فاصله‌ی این مقبره تا روستای مذکور پنج کیلومتر است. رفت و آمد به این مقبره به دلیل قرار گرفتن در ارتفاعات کوهستانی با وسایط نقلیه‌ی ماشینی امکانپذیر نیست. زائران پیاده یا با استفاده از چارپایان از مسیر مال رو منشعب از پل رودخانه محلی گنگ در جاده‌ی اصلی چابهار- نیکشهر استفاده می‌کنند. این مسافت پیاده به طور معمول در حدود یک ساعت و نیم طی می‌شود. با توجه به بعد مسافت این مکان تا مرکز شهر، عدم وجود جاده و نیز تأثیر عوامل طبیعی ناشی از باد، باران و آفتاب و متروک شدن روستا به دلایل مختلف، این زیارتگاه جایگاه اصلی خود را به دست نیاورده است.
تعداد کلمات 1087/ زمان تقریبی مطالعه 4 دقیقه
شهرستان نیکشهر، که در روزگار پیشین به گِه موصوف بوده، نقش عمده‌ای در مسیر راه تجاری تیس، گِه، فنوج و کرمان ایفا کرده است. این شهرستان از سرزمینهای آباد و حاصلخیز بلوچستان و فاصله‌ی این مقبره تا روستای مذکور پنج کیلومتر است. رفت و آمد به این مقبره به دلیل قرار گرفتن در ارتفاعات کوهستانی با وسایط نقلیه‌ی ماشینی امکانپذیر نیست. زائران پیاده یا با استفاده از چارپایان از مسیر مال رو منشعب از پل رودخانه محلی گنگ در جاده‌ی اصلی چابهار- نیکشهر استفاده می‌کنند. این مسافت پیاده به طور معمول در حدود یک ساعت و نیم طی می‌شود. با توجه به بعد مسافت این مکان تا مرکز شهر، عدم وجود جاده و نیز تأثیر عوامل طبیعی ناشی از باد، باران و آفتاب و متروک شدن روستا به دلایل مختلف، این زیارتگاه جایگاه اصلی خود را به دست نیاورده است.
تعداد کلمات 1087/ زمان تقریبی مطالعه 4 دقیقه
نویسنده: امین رضا کمالیان
نام: شیخ خالد؛ ملقب به «شیخ شوشین»/ نشانی: شهرستان نیکشهر، بخش مرکزی، دهستان مخت، غرب روستای متروکه شوشین/
قدمت: دوره‌ی افشار/ دایر: زمینهای کشاورزی/ مدیریت: مردمی/ بانی: پیرمحمد
تاریخچه‌ی مقبره
الف) نام و نشان صاحب مقبره:
شیخ خالد معروف به شیخ شوشین است. متأسفانه اسناد مدوّنی درباره‌ی سال تولد و چگونگی فوت شیخ در دست نیست. در کتاب نگاهی به سیستان و بلوچستان از شیخ شوشین به عنوان یکی از مشایخ بلوچستان ذکر شده است (افشار سیستانی، 3631، ص252).
ب) سابقه‌ی بنا و حدود و ثغور آن:
مقبره شیخ خالد در فضای باز کوهستانی قرار گرفته و بنا به اظهارات ساکنان کالنگ، از ابتدا وضعیت مقبره به همین صورت بوده است و به دلیل قرار داشتن قبر شیخ شوشین در نزدیکی این محل آن را به این نام می‌خوانند.
بنا به گفته همسر متولید کنونی مقبره، اولین متولی آن پیر محمد بوده است و برحسب شجره‌نامه موجود، هفت نسل تاکنون از این قبر نگهداری نموده‌اند. آنان معتقد هستند که اجدادشان برای شیخ منزلت خاصی قائل بوده‌اند.
شیخ خالد معروف به شیخ شوشین است. متأسفانه اسناد مدوّنی درباره‌ی سال تولد و چگونگی فوت شیخ در دست نیست. در کتاب نگاهی به سیستان و بلوچستان از شیخ شوشین به عنوان یکی از مشایخ بلوچستان ذکر شده است (افشار سیستانی، 3631، ص252).
ب) سابقه‌ی بنا و حدود و ثغور آن:
مقبره شیخ خالد در فضای باز کوهستانی قرار گرفته و بنا به اظهارات ساکنان کالنگ، از ابتدا وضعیت مقبره به همین صورت بوده است و به دلیل قرار داشتن قبر شیخ شوشین در نزدیکی این محل آن را به این نام می‌خوانند.
بنا به گفته همسر متولید کنونی مقبره، اولین متولی آن پیر محمد بوده است و برحسب شجره‌نامه موجود، هفت نسل تاکنون از این قبر نگهداری نموده‌اند. آنان معتقد هستند که اجدادشان برای شیخ منزلت خاصی قائل بوده‌اند.
محوطه و معماری کنونی مقبره
قبر موجود فاقد ساختمان است. فرم این سازه، سنگی و به شکل بیضی است و قطر این بیضی سه متر است. از نظر معماری این سازه‌های سنگی کاملاً دیده می‌شود. ورودی آن به عرض شصت سانتی‌متر است. درون این بیضی، مقبره‌ای متعلق به شیخ شوشین قرار دارد. در ضلع شمالی بیضی چوب نسبتاً بلندی هست که بر روی آن پارچه‌هایی به رنگ‌های مختلف (قرمز، آبی، سبز، صورتی) دیده می‌شود. روی قبر نیز پارچه‌هایی به رنگ‌های سفید، سرخ و آبی در ابعاد دو متر و پنجاه سانتی‌متر در یک متر و پنجاه سانتی‌متر قرار گرفته است. در ضلع شمالی، علمی از پارچه‌های رنگارنگ و یک کوزه شکسته سفالی قرار دارد. این زیارتگاه از نظر ابعاد و دیگر مشخصات مشابه زیارتگاه شیخ شمیل است.
توضیحات تکمیلی و ملاحظات
زائران:
زائران این مقبره معمولاً ساکنان روستاهای اطراف هستند اما سالیانه عده‌ای از دیگر شهرهای استان هم به این مکان مراجعه می‌کنند. به گفته افراد محلی، زائرانی از کشورهای افغانستان و پاکستان و برخی کشورهای عربی نیز به این مکان رفت و آمد دارند. اعتقاد بر این است که دعا در روزهای دوشنبه و پنج‌شنبه استجابت می‌شود؛ بنابراین زائران بیشتر در این روزها به این مکان می‌آیند. موقعیت زیبای مقبره در کوهستان موجب شده است تا در روزهای جمعه و دیگر ایام تعطیل زائران و بازدیدکنندگان به صورت خانوادگی به این مکان مراجعه کنند و از فضای طبیعی کوهستان استفاده نمایند.
نذورات:
راویان محلی اظهار می‌دارند که به دلیل احترامی که مردم این منطقه از گذشته تاکنون برای شیخ قائل بوده‌اند از ارادتمندان وی کاسته نشده است و ضمن زیارت، نذورات خود را نیز تقدیم می‌کنند. این نذورات معمولاً شامل خرما، حلوا، قربانی گوسفند و مرغ و ... است که بین زائران تقسیم می‌شود.
همچنین برخی از افراد بنا به اعتقاداتی که دارند مقداری از خاک درون محوطه سنگچین شده را برمی‌دارند و برای رفع دردهای مختلف استفاده می‌کنند. گاه برخی از زائرانی، که از کشورهای همسایه به زیارت می‌آیند، این خاک را به عنوان تبرک همراه می‌برند.
موقوفات:
در حال حاضر هیچ مشخصات ثبتی از این مکان موجود نیست. طبق نظر افراد محلی در ضلع شرقی مقبره، آبادی بسیار سرسبز و دل‌انگیزی هست که چشمه‌ای دارد، آب این چشمه در استخری نگهداری می‌شود و به صورت کاربردی از آن استفاده می‌شود که ن قش بسیار مهمی در آبادانی منطقه دارد و باعث جلب گردشگران می‌شود.
مراسم:
باور مردم محلی و زائرانی که به این مکان مراجعه می‌کنند بر این است که اولین موی تراشیده شده فرزند پسر خانواده را در کیسه‌ای که به همین منظور تهیه شده می‌ریزند و به شاخه‌ی درختی، که در نزدیکی قبر است، آویزان می‌نمایند و برای وی از خدا سلامتی و روزی بیشتر طلب می‌کنند. در روزهای جمعه خانواده‌های بسیاری برای تفریح به این مکان می‌آیند و گاه نذورات و قربانی‌های خود را به صورت غذای گرم در بین مردم تقسیم می‌کنند. در فاصله تقریبی دو هزار متری از مقبره، وسط دو دهانه کوه، تخته سنگی قرار دارد که طبق رسوم و باورهای محلی فردی که برای اولین بار به این مکان می‌آید، باید سر خود را سه بار آهسته به آن سنگ بزند و پس از آن راه خود را به سمت مقبره ادامه دهد. همچنین در هنگام بازگشت، زمانی که افراد به دهانه آن کوه و آن تخته سنگ بزرگ می‌رسند و از آن عبور می‌کنند؛ باید به تعداد افراد، به سمت راست خود قلوه سنگ‌های کوچک پرتاب کنند. اکنون چندین تپه از سنگ‌های پرتاب شده موجود است که توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.
دفن شدگان:
در فاصله‌ی دویست متری و بر بالای کوه، پایین‌تر از مقبره‌ی شیخ شوشین مکان دیگری به صورت سنگچین مشخص شده است که در داخل آن قبری هست که در ارتفاع پنجاه سانتی‌متر از سطح زمین دور تا دور آن را سنگ گذاشته‌اند و پارچه‌ای سفیدرنگ بر روی آن پهن شده است. افراد محلی این قبر را به مرید شیخ نسبت می‌دهند. مشخصات این فرد نیز نامعلوم است.
متولیان و خادمان:
این مکان را اهالی روستا و افراد معتمد نگهداری می‌کنند. این افراد به ترتیب عبارت‌اند از: پیرمحمد، مارک، دوستین، واجه داد، کرم شاه، داروک و صاحب داد. در حال حاضر جعفر بلوچ‌زهی متولی آن است.
راویان محلی:
رضا بلیده؛ درزاده؛ شجاعی نژاد
تحقیق میدانی:
1388/11/8
زائران این مقبره معمولاً ساکنان روستاهای اطراف هستند اما سالیانه عده‌ای از دیگر شهرهای استان هم به این مکان مراجعه می‌کنند. به گفته افراد محلی، زائرانی از کشورهای افغانستان و پاکستان و برخی کشورهای عربی نیز به این مکان رفت و آمد دارند. اعتقاد بر این است که دعا در روزهای دوشنبه و پنج‌شنبه استجابت می‌شود؛ بنابراین زائران بیشتر در این روزها به این مکان می‌آیند. موقعیت زیبای مقبره در کوهستان موجب شده است تا در روزهای جمعه و دیگر ایام تعطیل زائران و بازدیدکنندگان به صورت خانوادگی به این مکان مراجعه کنند و از فضای طبیعی کوهستان استفاده نمایند.
نذورات:
راویان محلی اظهار می‌دارند که به دلیل احترامی که مردم این منطقه از گذشته تاکنون برای شیخ قائل بوده‌اند از ارادتمندان وی کاسته نشده است و ضمن زیارت، نذورات خود را نیز تقدیم می‌کنند. این نذورات معمولاً شامل خرما، حلوا، قربانی گوسفند و مرغ و ... است که بین زائران تقسیم می‌شود.
همچنین برخی از افراد بنا به اعتقاداتی که دارند مقداری از خاک درون محوطه سنگچین شده را برمی‌دارند و برای رفع دردهای مختلف استفاده می‌کنند. گاه برخی از زائرانی، که از کشورهای همسایه به زیارت می‌آیند، این خاک را به عنوان تبرک همراه می‌برند.
موقوفات:
در حال حاضر هیچ مشخصات ثبتی از این مکان موجود نیست. طبق نظر افراد محلی در ضلع شرقی مقبره، آبادی بسیار سرسبز و دل‌انگیزی هست که چشمه‌ای دارد، آب این چشمه در استخری نگهداری می‌شود و به صورت کاربردی از آن استفاده می‌شود که ن قش بسیار مهمی در آبادانی منطقه دارد و باعث جلب گردشگران می‌شود.
مراسم:
باور مردم محلی و زائرانی که به این مکان مراجعه می‌کنند بر این است که اولین موی تراشیده شده فرزند پسر خانواده را در کیسه‌ای که به همین منظور تهیه شده می‌ریزند و به شاخه‌ی درختی، که در نزدیکی قبر است، آویزان می‌نمایند و برای وی از خدا سلامتی و روزی بیشتر طلب می‌کنند. در روزهای جمعه خانواده‌های بسیاری برای تفریح به این مکان می‌آیند و گاه نذورات و قربانی‌های خود را به صورت غذای گرم در بین مردم تقسیم می‌کنند. در فاصله تقریبی دو هزار متری از مقبره، وسط دو دهانه کوه، تخته سنگی قرار دارد که طبق رسوم و باورهای محلی فردی که برای اولین بار به این مکان می‌آید، باید سر خود را سه بار آهسته به آن سنگ بزند و پس از آن راه خود را به سمت مقبره ادامه دهد. همچنین در هنگام بازگشت، زمانی که افراد به دهانه آن کوه و آن تخته سنگ بزرگ می‌رسند و از آن عبور می‌کنند؛ باید به تعداد افراد، به سمت راست خود قلوه سنگ‌های کوچک پرتاب کنند. اکنون چندین تپه از سنگ‌های پرتاب شده موجود است که توجه هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌کند.
دفن شدگان:
در فاصله‌ی دویست متری و بر بالای کوه، پایین‌تر از مقبره‌ی شیخ شوشین مکان دیگری به صورت سنگچین مشخص شده است که در داخل آن قبری هست که در ارتفاع پنجاه سانتی‌متر از سطح زمین دور تا دور آن را سنگ گذاشته‌اند و پارچه‌ای سفیدرنگ بر روی آن پهن شده است. افراد محلی این قبر را به مرید شیخ نسبت می‌دهند. مشخصات این فرد نیز نامعلوم است.
متولیان و خادمان:
این مکان را اهالی روستا و افراد معتمد نگهداری می‌کنند. این افراد به ترتیب عبارت‌اند از: پیرمحمد، مارک، دوستین، واجه داد، کرم شاه، داروک و صاحب داد. در حال حاضر جعفر بلوچ‌زهی متولی آن است.
راویان محلی:
رضا بلیده؛ درزاده؛ شجاعی نژاد
تحقیق میدانی:
1388/11/8
منبع‌مقاله: کمالیان، امین‌رضا؛ (1390)، شماری از مقبره‌های استان سیستان و بلوچستان شهرستان‌های ایرانشهر، تهران: بنیاد ایران‌شناسی، چاپ اول.
مطالب مرتبط
مقبره‌ی پنج تن
مقبره‌ی آقا سید باقر
مقبره‌ی سید پادشاه
مقالات مرتبط
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}