چکیده:
اسم هر کس همانند لباسی است که از آغاز تولد تا پایان عمر همواره بر تن دارد و یک لحظه از او جدا نمی شود و در همه جا به آن شناخته می شود. اسلام اهمیت بسیاری برای انتخاب نام نیکو قائل است و بر تاثیر آن در شکل گیری شخصیت فرزندان تاکید زیادی دارد.

تعداد کلمات:1294 کلمه/ تخمین زمان مطالعه: 7 دقیقه

نام نویسنده: حسنیه صالحان

معمولا در اولین وهله‌ی آشنایی با یک فرد، نام او را می‌پرسیم. شنیدن بعضی از نام‌ها ما را به خنده می‌اندازد، بعضی از آنها متعجب‌مان می‌سازد، بعضی ما را به تامل وا می‌دارد و برخی دیگر آنچنان به دلمان می‌نشیند که انگیزه‌ای می‌شود برای ارتباط بیشتر و صمیمی‌تر با آن فرد.

نام هر فرد به مانند لباسی است که از آغاز تولد تا پایان عمر بر تن دارد و ثانیه‌ای از آن جدا نمی‌شود و هویت  او را شکل می‌دهد، به طوری که در میان تمام کسانی که با او سر و کار دارند همواره به همین نام شناخته می‌شود.

نام‌ها می‌توانند باعث سربلندی و حتی خجالت و سرافکندگی صاحبانشان شوند و همه‌ی ما بارها در میان جمع‌ها و ارتباطات دوستانه شاهد بوده‌ایم که افرادی که اسم زیبا وشایسته داشته‌اند زودتر در جمع پذیرفته شده‌اند.

اهمیت نامگذاری در جذب و ایجاد ذهنیت مثبت در دیگران تا جایی است که حتی در عالم تبلیغات نیز، صاحبان موسسه‌ها و شرکت‌های تولیدی و تجاری، برای یافتن عنوانی نیکو برای کالای خود در تلاشند تا از این طریق ذهنیت بهتری را برای مصرف کننده ایجاد کنند.

در طول تاریخ نام‌ها و عنوان‌ها برگرفته از نام پدیده‌ها، الهه‌ها و چهره‌ها و شخصیت‌های ملی و قبیله‌ای بوده است. در ایران باستان نیز نام ستارگان( ناهید یا آناهیتا)، ماه، خورشید، فصل‌ها و ماه‎‌های سال و درختان و گلها به عنوان اسم انتخاب می‌شدند.

در دین مبین اسلام به این امر مهم توجه فراوانی شده است؛ تا جایی که گفته شده اولین نیکی و احسان پدر به فرزند خود این است که او را به اسم خوبی نامگذاری کند.[1]

اسلام انتخاب نام نیکو برای فرزند را محدود به این دنیا نکرده است و حتی سفارش کرده برای فرزندان سقط شده هم نامی تعیین کنید که در غیر این صورت، آنها در روز قیامت از پدر خود مؤاخذه خواهند کرد.[2]

در روایتی به این جنبه‌ی مهم در نامگذاری کودک اشاره شده و آمده است: " نام‌های خود را نیکو گردانید. چرا که در روز قیامت با همان نام مورد خطاب قرار می‌گیرید که ای فرزند فلان! برخیز و به سوی نور خود گام بردار و ای فلان فرزند فلان! برخیز که نوری نداری."[3]

با توجه به اهمیت نامگذاری کودکان، هر پدر و مادری دوست دارد بهترین نام را برای فرزندش انتخاب کند اما گاهی افراط در این کار سبب شده است که برخی والدین نام‌هایی خاص و غیر عمومی را ترجیح دهند و همین امر باعث به وجود آمدن نام‌هایی عجیب و غریب در میان کودکان شده است.

متاسفانه این روزها نام‌ها بیشتر تحت تاثیر مد در جامعه هستند و برخی خانواده‌ها هیچ توجهی به معنا و مفهوم اسم انتخابی ندارند و همین که آن اسم خاص و خوش آوا باشد برایشان کافی است. در حالی که شاید اسمی که حالا محبوبیت دارد در طول نسل‌ها محبوبیت خود را از دست بدهد و حتی عجیب به نظر برسد.

گاه نامی که در حال حاضر برای نوزادِ نو رسیده جذاب و شیرین است،ممکن است تا چند سال آینده که می‌خواهد وارد جامعه شود مایه‌ی کسر شانش باشد. شاید برای همین است که در روایات نیز توصیه شده است که فرزندان خویش را پیش از تولد نامگذاری کنید[4]، چرا که از نظر روانی، نامگذاری پس از تولد عمدتا مبتنی بر احساسات متناسب با نوزادی لطیف و ظریف است و به همین دلیل ممکن است که نامی خوش آوا ولی کم محتوا برای او انتخاب شود که تنها مناسب همان دوران کودکی او می‌باشد.

جدای از خجالت کشیدن برای عجیب و غریب بودن اسم‌ها، والدین باید دقت داشته باشند که کودک در سنین مختلف از معنای اسم و آهنگ تلفظ آن خجالت نکشد. همچنین تشخیص جنسیت کودک از روی نام او بسیار مهم است. گاهی پدر و مادر اسمی روی فرزند می‌گذارند که وقتی کسی آن را می‌شنود اولین پرسشی که می‌کند این است که: دختر است یا پسر؟

یکی دیگر از نکات مهم در زمینه نامگذاری فرزند توجه به این مساله است که انتخاب نام کودک، در حقیقت نشان دهنده فرهنگ و تمدن آن خانواده و حتی آن جامعه است.

طبیعی است که هر نوع جهان‌بینی، تاثیر خود را برسبک زندگی یک خانواده و از جمله نام گذاری فرزندان می‌گذارد و بیان‌ کننده‌ی ارزش‌های آن خانواده است.نام هر فرد تنها بیانگر هویت و شخصیت او در نزد دیگران نیست بلکه نشان‌دهنده‌ی فرهنگ یک خانواده و به تبع آن فرهنگ یک ملت است. چرا که وقتی ملتی نام‌هایی را برای پسران و دختران خود انتخاب می‌کند، در حقیقت بر مفاهیمی تکیه کرده است که به واسطه‌ی آنها موضع خود را در برابر عدالت، زیبایی، آزادی و صدها مولفه‌ی اخلاقی، اعتقادی و اجتماعی دیگر نشان می‌دهد.

نام هر فرد تنها بیانگر هویت و شخصیت او در نزد دیگران نیست بلکه نشان‌دهنده‌ی فرهنگ یک خانواده و به تبع آن فرهنگ یک ملت است. چرا که وقتی ملتی نام‌هایی را برای پسران و دختران خود انتخاب می‌کند، در حقیقت بر مفاهیمی تکیه کرده است که به واسطه‌ی آنها موضع خود را در برابر عدالت، زیبایی، آزادی و صدها مولفه‌ی اخلاقی، اعتقادی و اجتماعی دیگر نشان می‌دهد.

به همین دلیل بزرگان دین نیز که در هر فرصتی سعی داشتند فرهنگ شیعه را حفظ کنند و آن را زنده نگه دارند، برای نامگذاری فرزندانشان آداب و شئون خاصی داشتند و نام قهرمانان و بزرگان شیعه را برای آنان انتخاب می‌کردند و علاقه‌مندان به خاندان رسالت نیز در این امر از آنها پیروی می‌کردند.

در حقیقت هم‌نامی با پیامبر و ائمه اطهار(ع) یکی از راههای زنده نگه داشتن آنان است و کسی که مسلمان و پیرو کامل شریعت اسلام است باید همه گفتار و اعمال و کردارش با دین مبین اسلام هماهنگ باشد.
ربیع بن عبدالله می‌گوید:" به امام صادق(ع) عرض شد: فدایت شوم! ما فرزندان خود را به نام شما می‌نامیم. آیا این عمل برای ما فایده‌ای دارد؟ امام فرمود: آری به خدا قسم! مگر دین چیزی جز مهرورزیدن و بغض و تنفر است."[5]
نام خوب می‌تواند انگیزه‌ی نیکوکاری و گرایش به سوی الگوی مطلوب را در فرد ایجاد کند و هم نام بودن با انسان‌های بزرگ، احساس غرور و طراوت را در او پدید می‌آورد.

از طرفی یکی از تاثیرات نام خوب آن است که انسان سعی می‌کند همانند کسی که صاحب اصلی نام است و خصلت‌های خوبی دارد باشد و آن صفات را کسب نماید و از برکات آن بهره‌مند شود.

در واقع یکی از عوامل مهم در شکل دادن شخصیت کودک از لحاظ معنوی و اجتماعی نامگذاری اوست. چرا که نام خوب می‌تواند انگیزه‌ی نیکوکاری و گرایش به سوی الگوی مطلوب را در فرد ایجاد کند و هم نام بودن با انسان‌های بزرگ، احساس غرور و طراوت را در او پدید می‌آورد.

از این رو والدین باید از هفت سالگی معنای لغوی اسم کودک را به او بفهمانند. اینکه داستان نامگذاریش چیست یا نام او یادآورد کدام شهید است و یا برگرفته از شخصیت کدام انسان بزرگ و معروفی است.
اولیای عظیم الشان الهی بهترین نام برای فرزند را نامی می‌دانند که معنای عبودیت و بندگی را در دل خود جای دهد( مانند عبدالرحمن، عبدالله، عبدالرحیم و...) و برترین نامها از نظر ایشان نام مقدس معصومین(ع) و تابعین و پیروان آنان است.[6]

در باب اثر نام خوب بر شخصیت فرزندان همین بس که امام باقر(ع) در روایتی می‌فرمایند: "شیطان وقتی می‌شنود کسی صدا می‌زند: یا محمد یا علی، مانند قلع و سرب آب می‌شود اما وقتی کسی اسمی از اسماء دشمنان را صدا می‌زند،  به اهتزاز در آمده و به خود می‌بالد."[7]

نویسنده کتاب سلوک با فرزند نیز به اثر گذاری نام در تربیت فرزند اشاره کرده و می‌نویسد: "اینکه نام او را در شناسنامه از اسماء خوب و اصیل بگذاری ولی او را به نام دیگری که بار منفی دارد صدا بزنی از آثار سوء آن بر روحش نمی‌کاهد چرا که ملاک اثرگذاری همان نامی است که او را با آن هر روز صدا می‌زنند و می‌خوانند و معرفی‌اش می‌کنند. "[8]

هر چند نام گذاری نیکوی فرزند، علت تامه‌ی تربیت نیکو نیست، اما باید به این مساله‌ی مهم توجه داشت که با نهادن اسامی نیکو و زیبا و با معنا، کرامت انسانی فرزندانمان را حفظ نماییم و با دست خود آنها را در جامعه تحقیر نکنیم.
 

______________________________________________

پی نوشت:

[1].وسایل الشیعه، ج2،ص389

[2].علل الشرایع، ج2، ص465

[3].عده الداعی، ص78

[4].علل الشرایع، ج2، ص456

[5]. مستدرک الوسائل، ج15،ذص128

[6]. وسائل الشیعه، ج21، ص392

[7]. اصول کافی، ج6، ص20

[8].سلوک با فرزند، ص.ج، ص88



منابع:

1.شیخ حر عاملی، وسایل الشیعه

2.ابن فهد حلی، عدة الداعی

3.شیخ صدوق، علل الشرایع

4.محدث نوری، مستدرک الوسائل

5.ثقة الاسلام کلینی، اصول کافی

6.ص.ج، سلوک با فرزند، انتشارات تراث