رايحه درماني

آروماتراپي يا رايحه درماني به معني استفاده از عطرها در درمان برخي عوارض جسمي و روحي است. در اين روش از روغن‌هاي گياهي خوشبو مانند گل سرخ، ليمو، سنبل يا نعنا براي درمان استفاده مي‌شود. اين عصاره‌ها را به صورت ماساژ روي سطح پوست يا در شستشو يا تنفس مستقيم و يا با پخش کردن در محل زندگي به کار مي‌برند. از اين روش براي تسکين درد، مواظبت از پوست، کاهش اضطراب و خستگي و نيرو بخشيدن به بدن استفاده مي‌شود. عطرها مي‌توانند بر روي حالات خلقي موثر باشند، خستگي و اضطراب را کاهش دهند و باعث آرامش شوند.
هنگامي که عطرها استشمام مي‌شوند از طريق پياز بويايي و تحريک اعصاب بر روي مغز اثر مي‌گذارند. روغن‌ها يا عصاره‌هاي مورد استفاده در اين روش، اسانس‌هاي آروماتيکي(معطر) هستند که از گياهان، گل‌ها، پوست درختان، ميوه‌ها، علف‌ها و دانه‌ها استخراج مي‌شوند و از آنها براي درمان بيماري‌هاي جسمي يا رواني مشخصي استفاده ‌مي‌شود و مي‌توانند باعث بهبود و يا پيشگيري از بيماري‌ها شوند.
در اين روش از حدود يکصد و پنجاه عصاره استفاده‌ مي‌شود. بيشتر اين مواد خاصيت ضدعفوني‌کننده دارند. برخي نيز خواص ضدويروسي و ضدالتهابي، کاهش‌دهندگي درد، ضد‌افسردگي و يا خلط‌آوري دارند. اين مواد مي‌توانند خواص ديگري مانند ايجاد آرامش، بهتر کردن هضم غذا و افزايش‌ ادرار داشته ‌باشند. براي ايجاد بهترين آثار درماني، اين اسانس‌ها بايد از مواد اوليه خالص و طبيعي تهيه شوند و مواد مصنوعي چنين خواصي ندارند.
رايحه درماني يکي از روش‌هايي است که نسبت به ساير روش‌هاي درماني از پيشرفت سريعي برخوردار بوده است و به صورت گسترده‌اي در منازل، کلينيک‌ها و بيمارستان‌ها براي عوارض مختلفي از جمله کاهش درد حين زايمان، کاهش درد ناشي از عوارض شيمي درماني در بيماران سرطاني و توانبخشي بيماران قلبي مورد استفاده قرار مي گيرد.
در کشور ژاپن مهندسان از عطر‌ها براي طراحي فضاي داخلي استفاده مي‌کنند. در چنين مواردي به طور مثال از رايحه سنبل يا رزماري که بين مشتري‌ها منتشر مي‌شود، براي آرامش بخشيدن به کساني که منتظر هستند استفاده مي‌شود و يا عطر ليمو و اوکاليپتوس براي جلوگيري از کاهش هوشياري کارمندان بانک به کار مي‌رود.‏

تاريخچه

رايحه‌درماني سابقه شش هزار ساله و يا بيشتر دارد. در يونان، روم و مصر باستان همگي از مواد معطر براي درمان استفاده مي‌کردند. از روغن‌هاي معطر براي استحمام، ماساژ‌دادن و موميايي‌کردن اجساد در شش هزار سال پيش استفاده‌مي‌کردند. در مصر باستان ايمهوتپ خداي طبابت و درمان بود. هيپو کارت (در يونان باستان) خداي پزشکي بود و از حمام‌هاي رايحه‌درماني و ماساژ و از دود کردن مواد معطر براي درمان مردم آتن استفاده ‌مي‌کرد.
رايحه درماني نوين در سال1930 دوباره شکل گرفت. هنگامي که شيمي‌دان فرانسوي، رنه موراسين گاته فوس، واژه آروماتراپي (رايحه درماني) را براي استفاده درماني از عطر‌ها ابداع کرد. او شيفته خواص سنبل در درمان زخم‌هاي سوختگي دست خود بدون برجا گذاشتن هيچ اثري شد. سپس شروع به تحقيق در مورد خواص درماني عطر‌ها در درمان بيماري‌هاي جسمي و رواني کرد. در طول جنگ جهاني دوم جراح فرانسوي ارتش دکتر جين والنت، از عصاره‌هاي معطر به عنوان ضدعفوني کننده استفاده کرد. پس از آن مادام مارگارت ماروي رايحه‌درماني را به عنوان يک روش درماني گسترش داد.
او عطرهاي مختلف را براي درمان بيماري‌ها تجويز مي‌کرد.او به استفاده از عطرها براي ماساژ دادن در درمان اعتبار بخشيد.
رايحه درماني هنگامي که عطرها به صورت همزمان بر جسم و ذهن اثر کنند، بيشترين تاثير را دارد.‏

شيوه اثرگذاري

عطرها حس قدرتمند بويايي را تحريک مي‌کنند. بوهايي که ما استشمام مي‌کنيم آثار مشخصي روي احساسات ما دارند. پزشکان دريافته‌اند بيماراني که حس بويايي خود را از دست داده‌اند در ريسک ابتلا به مشکلات رواني مانند افسردگي و اضطراب قرار دارند. ما انسان‌ها قدرت تشخيص 10هزار نوع بوي مختلف را داريم.

تحريکات بوهاي مختلف از طريق مژک‌هاي بويايي به سيستم ليمبيک (قسمتي از مغز که خلق و خو، روحيات و قدرت يادگيري ما را کنترل مي‌کند) مي‌روند.مطالعات با استفاده از امواج مغزي نشان داده اند که بوي سنبل امواج آلفاي مغز را در قسمت پشت سر افزايش مي‌دهد، که اين امواج نشان‌دهنده آرامش هستند. بوي ياس امواج بتا را در ناحيه جلوي مغز افزايش مي‌دهد که با وضعيت هوشياري بيشتر در ارتباط است.
مطالعات دانشمندان نشان داده است عطر‌ها از موادي تشکيل شده‌اند که مي‌توانند آثار خاصي بر جسم و روح ما داشته باشند.ترکيبات شيميايي آنها پيچيده‌است ، ولي بيشتر شامل الکل‌ها، استرها و آلدئيدها هستند. در ادامه در مورد مواد موثر عطرها، کاربردهاي درماني و تحقيقات انجام شده صحبت خواهيم‌کرد.
تحقيقات مختلفي در اين مورد انجام شده است و تعدادي از ترکيبات موثر موجود در عطرها شناسايي شده اند. ترکيبات شيميايي عطرها پيچيده است ولي بيشتر شامل الکل‌ها، استرها و آلدئيدها هستند.
هر اسانس طبيعي شامل بيش از100 ترکيب مختلف است که اين ترکيبات آثار يکديگر را بر روي بدن انسان تقو يت مي‌کنند. بسته به ترکيب شيميايي غالب در اسانس، خواص آن متفاوت است.‎ برخي درد‌ها را کاهش مي‌دهند و ‎به طور مثال برخي مواد آرامش‌بخش عصاره‌هايي از قبيل ليمو و اسطو خودوس با نياز و وضعيت بدن ما سازگارند. مکانيسم اثر آنها بر روي بدن به خوبي شناخته شده نيست.فقط مي‌دانيم که بر روي خلق و خو و روحيات موثرند و مواد مضري را در بدن باقي نمي‌گذارند. آنها از طريق خوردن يا استنشاق وارد بدن مي‌شوند.‏
يک شرکت عطرسازي در ژاپن بر روي خواص عطرها در انسان تحقيق کرد و اپراتورهاي کامپيوتر را در معرض عطر‌هاي مختلف قرار داد. آنها اشتباهات اين افراد را در تايپ کردن در معرض عطرهاي مختلف جمع بندي کردند.
هنگامي که در معرض عطر سنبل قرار مي‌گرفتند (يک آرام بخش)، اشتباهات در تايپ 20 درصد بود.
هنگامي که در معرض عطر ياس قرار مي‌گرفتند (يک ترکيب هوشيارکننده)، اشتباهات در تايپ 33 درصد بود.
هنگامي که در معرض عطر ليمو قرار مي‌گرفتند (يک ترکيب نيروبخش)، اشتباهات در تايپ تا 45درصد افزايش مي‌يافت.

درمان برخي ناراحتي ها

رايحه درماني بر روي استرس، اضطراب، مشکلات سايکو سوماتيک (رواني ـ جسمي)، دردهاي عضلاني و روماتيسمي، مشکلات گوارشي و برخي مشکلات زنان مانند اختلالات قاعدگي، يائسگي و افسردگي پس از زايمان موثر است. تحقيقات مختلفي بر روي کاربرد رايحه‌ها در درمان برخي ناراحتي‌ها انجام شده است که در ادامه بيشتر به آنها خواهيم پرداخت....

رايحه درماني و رفتار ‏

شواهد شايان توجهي وجود دارند که نشان مي‌دهند رايحه درماني بر روي ذهن و رفتار ما آثار مهمي‌ دارد. مطالعات بر روي حيوانات نشان داده است که موش‌هاي تحريک شده با مقدار زياد کافئين، به وسيله بوي صندل يا سنبل يا ساير عطر‌هاي آرامبخش که داخل قفس آنان اسپري شده ‌است، آرام شده‌اند.
‏همين موش‌ها با استنشاق بوي پرتقال و ساير مواد مشابه تحريک پذير شده‌اند. اين مواد را در ترکيبات خون آنها پس از يک ساعت يافته‌اند.
در يک مطالعه که در مجله انگليسي لانست چاپ شد و بر روي بيماران مسن که مشکل به خواب رفتن داشتند، انجام گرفت، مشخص شد که بوي سنبل در به خواب رفتن آنان موثر است. اين بيماران از مشکل به خواب رفتن شاکي بودند و قبل از رايحه درماني مقادير زيادي داروي آرامبخش استفاده مي‌کردند.
در يک مطالعه بر روي زنان نشان داده‌شد که استفاده از روغن اسطوخودوس به صورت ضماد موضعي در کاهش درد‌هاي پس از زايمان در سه تا پنج روز پس از زايمان موثر است.

سرماخوردگي ‏

از نظر تجربي و علمي‌کاملا شناخته‌ شده ‌است که سوپ مرغ براي سرماخوردگي مفيد است. تحقيقاتي صورت گرفته ‌است تا علت اثر سوپ مرغ شناخته شود که آيا اين اثر مربوط به تاثير بخار آب داغ بر روي مخاط بيني است و يا اينکه به دليل رايحه سوپ مرغ ايجاد مي‌شود. مطالعات نشان داد که سوپ مرغ موثر‌تر از بخار آب بر روي سرماخوردگي است. اين خود نشان‌دهنده موثر بودن رايحه سوپ مرغ است.

درماني براي استرس

در يک مطالعه در بيمارستان اسلووان-کترينگ در نيويورک نشان داده شد که بيماران مبتلا به عارضه ترس از فضاهاي بسته که با عطر ثعلب ( وانيل ) مواجهه شدند و تحت ام.آر.‌اي قرار گرفتند، 63 درصد کمتر از ساير بيماران دچار اين حالت شدند.
هيچ تغييري در ضربان قلب اين افراد ديده نشد و اضطراب آنها به وضوح کمتر شده بود.‏
در يک تحقيق مشابه بر روي بيماران واحد مراقبت‌هاي ويژه (آي سي يو) مشخص شد کساني که در اين محيط عطر سنبل را استشمام کردند در مقايسه با کساني که فيزيوتراپي مي‌شدند يا استراحت مي‌کردند وضعيت بهتري داشتند و هيچ تغييري در فشار خون، تنفس و ضربان قلب اين بيماران ديده نشد.‏
منبع: گروه سلامت سيمرغ
/خ