شرايط و عوامل حفظ قرآن (2)

4. انتخاب مكان مناسب
 

اگر مكان مطالعه پر سروصدا، بسيار سرد يا بسيار گرم و نامناسب باشد، انسان دچار تشتت فكر مي‌شود. اين نكته در «حفظ قرآن» از حساسيت ويژه برخوردار است؛ زيرا حفظ قرآن به تمركز شديد فكر نياز دارد. البته پس از به خاطر سپردن آيات، تكرار آن به اين اندازه تمركز نيازمند نيست و مي‌تواند در مكان‌هاي شلوغ نيز تحقق يابد.

5. تمركز فكر
 

هنگام به خاطر سپردن قرآن، تمركز فكر بسيار ضرورت دارد.
پس بايد عوامل عدم تمركز فكر و حواس‌پرتي را شناسايي كرد و در رفع آن‌ها كوشيد. اين عوامل، در اشخاص مختلف متفاوت است و مي‌توان آن‌ها را به دو نوع تقسيم كرد: الف: دروني ب: بيروني.
عوامل «دروني» به معناي اسبابي است كه در درون انسان جاي دارد، مانند اندوه و اضطراب و نگراني. كسي كه در دام اين عوامل گرفتار آمد، بايد حفظ قرآن را كنار نهد و نخست در نابودي اين عوامل بكوشد. مراد از عوامل «بيروني»، عوامل محيطي است؛ مانند سروصدا و صحنه‌هاي مشغول‌كننده. اين امور از بازدهي حفظ مي‌كاهد و چه بسا موجب دلسردي و نوميدي انسان مي‌گردد.

6. انتخاب نوع قرآن
 

يكي از نكات بسيار مهم و مؤثر در حفظ قرآن، مسئله‌ي انتخاب قرآن است. بايد از آغاز تا پايان حفظ، حتي براي مرور، از يك قرآن استفاده كرد. استفاده از قرآن‌هاي مختلف ذهن را دچار مشكل مي‌كند و تصوير آيات و صفحات را به هم مي‌ريزد. بهتر است، با توجه به مكان و زمان حفظ و مرور، از قطع‌هاي گوناگون يك قرآن استفاده شود؛ براي مثال در خانه و محل كار از قطع بزرگ و در غير اين موارد از قطع جيبي بهره برد. البته قرآني كه انتخاب مي‌شود، بايد از ويژگي‌هاي زير برخوردار باشد: الف: سادگي متن و زمينه ب: عدم ترجمه.
هنگام حفظ قرآن توجه به ترجمه ما را از مسير اصلي حفظ دور مي‌سازد. بنابراين، بهتر است پيش از آغاز حفظ درباره‌ي ترجمه، تفسير اجمالي آيات و برخي از شأن نزول‌ها آگاهي به دست آورد.

7. آشنايي با زبان عربي
 

آشنايي با زبان عربي و ترجمه و تفسير اجمالي آيات، در حفظ قرآن بسيار سودمند است. به خاطر سپردن كلمات و الفاظ، بدون توجه به معاني، كار حافظ را سخت مي‌كند و سبب مي‌شود آيات به طور صحيح در ذهن جاي نگيرد. اين امر چنان مهم است كه مي‌توان آن‌را مؤثرترين عامل پيشرفت در حفظ قرآن به شمار آورد. آشنايي با زبان عربي، آيات را دلنشين‌تر مي‌سازد و سبب علاقه و اميدواري فزون‌تر حافظ مي‌گردد.

كساني كه در انديشه‌ي شركت در مسابقات سراسري قرآن به سر مي‌برند، بايد درباره‌ي تجويد قرآن آگاهي كافي داشته باشند. يادگيري احكام تجويد از دو راه امكان‌پذير است: مربي و نوارهاي قرآن. در اين راستا، سفارش مي‌شود علاقه‌مندان از همان آغاز قرآن را با رعايت تجويد به خاطر سپارند تا هنگام خواندن آيات لحن آنان از ويژگي احكام تجويد برخوردار باشد.

8. نوارهاي قرآني
 

حافظان باتجربه[1] بر اين باورند كه گوش سپردن به نوارهاي قرآني براي حفظ كتاب خدا روشي نامناسب است؛ زيرا در اين شيوه حافظ به جاي تكرار پيوسته‌ي آيات به شنيدن بسنده مي‌كند و حافظه را با تكرار كلمات ورزيده نمي‌سازد. اگر حافظه پيوسته به كار گرفته نشود، به تدريج سلول‌هاي مغز حالت اثرپذيري و ثمردهي را از دست مي‌دهد و ديگر در برابر محرك‌ها به اندازه‌ي كافي حساسيت ندارد تا داده‌ها را بي‌درنگ بايگاني و حفظ كند.[2] رمز اصلي حفظ قرآن، تكرار الفاظ است نه شنيدن. به طور كلي، آفات گوش سپردن به نوار عبارت است از: 1. تنبلي حافظه 2. دير به مطلوب رسيدن 3. سستي و مستحكم نبودن محفوظات.
البته گوش دادن به نوارهاي قرآني، براي فراگيري احكام تجويد و بالا بردن سطح آن، سودمند و در مواردي ضروري است.

پي نوشت :
 

[1] همانند استاد شهريار. (ر.ك: چگونه قرآن را حفظ كنيم، ص 49»
[2] ر.ك: آيين حفظ و تقويت حافظه، محمد حسين حق‌جو، ص 27 ـ 30.
 

منبع : اندیشه قم