11نکته درباره نماز
1 - نماز در تمام ادیان بوده است: قبل از حضرت محمد صلى الله علیه وآله در آئین حضرت عیسى‏ هم نماز بوده که قرآن از زبان او نقل مى‏کند که خداوند مرا به نماز سفارش کرده است: «واوصانى بالصلوة» (1) وقبل از او موسى‏ بوده که خداوند به او خطاب مى‏کند: «اقم الصلوة لذکرى» (2) و قبل از موسى پدر زن او حضرت شعیب بوده که نماز داشته است: «یا شعیب اصلاتک تأمرک» (3) و قبل از همه آنها ابراهیم بوده که از خداوند براى خود و ذریّه‏اش توفیق اقامه نماز را مى‏خواند: «ربّ اجعلنى مقیم الصلوة و من ذریّتى» (4)

و این لقمان است که به فرزندش مى‏گوید:«یا بنىّ اقم الصلوة و أمربالمعروف و انه عن المنکر» (5) پسر من نماز را بپا دار و امر به معروف و نهى از منکر کن.جالب آن است که معمولاً در کنار نماز سفارش به زکات مى‏شود ولى از آنجا که نوجوان معمولاً پول ندارد، در این آیه در کنار نماز به جاى زکات به امر به معروف ونهى ازمنکر سفارش شده است.
 

 2 - هیچ عبادتى به اندازه نماز تبلیغات ندارد

در هر شبانه‏ روز پنج نماز واجب داریم ودر هرنمازى سفارش به اذان واقامه شده است. در این دو نداى آسمانى جمعاً:بیست مرتبه «حىّ على الصلوة»بیست مرتبه «حىّ على الفلاح»بیست مرتبه «حىّ على خیرالعمل»و ده مرتبه «قد قامت الصّلوة» مى‏گوئیم.با توجّه به اینکه مراد از «فلاح» و «خیرالعمل» در اذان همان نماز است، هر مسلمانى در هر شبانه روز هفتاد مرتبه با کلمه «حىّ» به خود و دیگران، تلقین شتاب به سوى نماز مى‏کند و براى انجام هیچ عبادتى این همه هیاهو و تشویق وارد نشده است.

به خصوص که سفارش شده اذان را بلند بگوئید و با صداى زیبا بگوئید.اذان، شکستن سکوت است، اذان، یک دوره ایدئولوژى و تفکّرات ناب اسلامى است،اذان، سرود مذهبى است با عباراتى کوتاه و پرمحتوا،اذان، هشدار به غافلان است، اذان، نشانه باز بودن جوّ مذهبى است و اذان، نشانه حیات معنوى است.

3 - نماز در رأس همه عبادات است
در ایام ویژه مثل شب قدر، اعیاد اسلامى، و هر شب و روزى که داراى فضلیت و ارزشى است و براى آن دعا و مراسمى مخصوص وارد شده است، مثل شب مبعث، شب میلاد پیامبر، شب جمعه، معمولاً نمازهاى مخصوصى هم وارد شده است. شاید نتوان ایّام مقدّسى را پیدا کرد که در آن برنامه نماز نباشد.
 

4 - نماز پر تنوّع‏ترین عبادت است

اگر جهاد وحج چند نوع است، ولى نماز صدها نوع است.با یک نگاه ساده به کتاب مفاتیح ‏الجنان علاّمه محدّث حاج شیخ عباس قمى، مى‏توان انواع نمازهاى مستحبّى را که براى مکان و زمان‏هاى خاص وارد شده است، مرور نمود که البتّه در یک کتاب مستقل به نام «نمازهاى مستحبّى» جمع‏آورى و عرضه گردیده است.

با توجّه به اهمیت نماز، شناخت مسائل مربوط به آن مانند: آثار و موانع درک حقیقت نماز، از سرچشمه ی وحی، لازم و ضروری است؛ کلام امام سجّاد (علیه السلام) با توجّه به دوران امامتشان و این که ایشان زینت عبادت کنندگان هستند، در این زمینه نافذ است.

به طوری که ایشان در قالب ادعیه (صحیفه، ابوحمزه ی ثمالی و خمسه عشر) و بیاناتی هم چون رساله ی حقوق، به طور مستقیم و غیر مستقیم، جامعه را به نماز تشویق نموده و آفات و موانع آن را بیان کرده اند.

 5 -  نماز و هجرت حضرت ابراهیم می‌گوید
« خداوندا! ذریّه خودم را در منطقه خشک و بی آب و گیاه قرار دادم، پروردگارا! براى اقامه نماز. «ربّنا انّى اسکنت من ذریّتى بواد غیر ذى زرع ربّنا لیقیمواالصلوة» (6)آرى، ابراهیم براى اقامه نماز به مکه آمد، تا کعبه را به عنوان قبله نمازگزاران تجدید بنا کند، و سپس مردم را به حج دعوت نمود، گویا نماز به سوى کعبه، بیش از طواف به دور کعبه، در نظر ابراهیم جلوه کرده است!

6  - ترک جلسه به خاطر نماز
یکى از ادیانى که نامشان در قرآن آمده، «صابئین» هستند که به حضرت یحیى‏ گرایش دارند وبراى ستارگان تأثیرى قائلند. نماز و مراسم ویژه‏اى دارند و هنوز در خوزستان گروهى از آنان هستند.این فرقه، رهبرى دانشمند ولى مغرور داشتند که بارها با امام رضاعلیه السلام گفتگو کرد، ولى زیر بار نمى‏رفت.در یکى از جلسات، امام رضا علیه السلام استدلالى کرد که او تسلیم شد

و گفت: اکنون روح من نرم شده حاضرم مکتب تو را بپذیرم، ناگهان صداى اذان بلند شد، امام رضاعلیه السلام جلسه را ترک کرد، مردم گفتند: فرصت حساسى است، چنین فرصتى پیش نمی‌آید، امام فرمود: اوّل نماز!  او که این تعهّد را از امام دید، علاقه‏اش بیشتر شد. بعد از نماز گفتگویش را تکمیل کرد و ایمان آورد. (7)


 

7  - نماز اوّل وقت
نماز، چیزی جز یک توجه مداوم به خدا و نیز طرح و نقشه ای اجمالی از راه اصلی نیست؛ زیرا تأمین کننده ی ارتباط دائمی و تماس همیشگی مؤمن با خدا است و با مجملی از تفکر اسلامی که در ضمن گفتنی های نماز مندرج شده است. 

وسط جنگ ابن عباس مى‏دید که حضرت على علیه السلام گاهى در وسط جنگ به آسمان نگاه مى‏کند.جلو آمد و پرسید: چرا به آسمان نگاه مى‏کنید؟حضرت فرمود: براى اینکه نماز اوّل وقت از دستم نرود.گفت: الآن شما در حال جنگ هستید. حضرت فرمود:از نماز اوّل وقت نباید غفلت شود، حتّى در میدان جنگ. (8)


8  - آنجا که خواب از مناجات بهتر است
روزى رسول اکرم‏ صلى الله علیه وآله نماز صبح را با جماعت خواندند، ولى دیدند امروز على‏علیه السلام به مسجد نیامده است. حضرت، در خانه على رفتند و پرسیدند چرا او در جماعت شرکت نکرده است؟!فاطمه‏ علیها السلام گفت: على دیشب تا صبح مناجات داشت و صبح از خستگى نمازش را در منزل خواند.حضرت فرمود: به او بگوئید به جاى مناجات طولانى مقدارى بخوابد ولى نماز جماعت صبح را از دست ندهد.آرى، خوابى که مقدّمه جماعت باشد، بهتر از مناجاتى است که حال جماعت را از بین ببرد.

9 - نماز در جلو چشم مردم نه در خفا
امام حسین علیه السلام روز دوّم محرم وارد کربلا و روز دهم شهید شد. بنابراین مدّت اقامت حضرت هشت روز بود و مسافرى که کمتر از ده روز بماند نمازش شکسته است.نماز دو رکعتى دو دقیقه بیشتر طول نمى‏کشد، به خصوص در هنگام خطر، امام حسین علیه السلام نیز روز عاشورا بارها به خیمه‏ها رفت و آمد داشت و مى‏توانست نماز ظهرش را در خیمه بخواند، ولى بنا داشت در معرکه بخواند.

دو نفر از یارانش جلو نماز حضرت ایستادند و سى تیر را به جان خریدند، ولى نماز آشکارا برگزار شد نه در خیمه.آرى، به صحنه کشاندن نماز یک ارزش است. نباید در هتل‏ها، شرکت‏ها، پارک‏ها، فرودگاه‏ها، خیابان‏ها و رستوران‏ها، نمازخانه در گوشه باشد، بلکه باید در بهترین مکان و در جلو چشم دیگران نماز اقامه شود، زیرا هر چه از جلوه دین کم شود، به جلوه فساد اضافه خواهد شد.اگر کاسب‏ها اوّل وقت کنار مغازه خود اذان بگویند، مشتریان بد حجاب، خودشان را جمع‏تر خواهند کرد.
 

10  - بانى، معمار ومهندس مسجد باید اهل نمازباشد
در آیه هیجده سوره توبه مى‏خوانیم: «انّما یعمر مساجد اللَّه من آمن باللَّه والیوم الاخر و اقام الصلوة» فقط کسانى حقّ تعمیر و آباد کردن مساجد را دارند که علاوه بر داشتن ایمان به خدا و روز جزا، اهل اقامه نماز باشند.نااهلان حقّ تعمیر مساجد را ندارند، زیرا تعمیر مسجد یک عنوان مقدّس است.در حدیث مى‏خوانیم: اگر ظالمى مسجد می‌سازد شما به او کمک نکنید .


11 - تحریم شراب و قمار به خاطر حفظ نماز است
با اینکه شراب و قمار مفاسد جسمى، روحى و اجتماعى فراوانى بدنبال دارد، امّا قرآن درباره آثار این دو مى‏فرماید:«و یصدّکم عن ذکراللَّه و عن الصلوة» (9) اینها میان شما کینه ایجاد مى‏کند و شما را از یاد خداوند و نماز باز مى‏دارد.در این آیه از میان دهها خطر و ضررى که شراب دارد، روى ضرر اجتماعى ومعنوى آن تکیه شده است. ضرر اجتماعى پیدا شدن کینه وضرر معنوى غفلت از یاد خدا و نماز.
 

پی نوشت:
1- وسائل،ج 5 ص 375،کنز العمال،ج 8 حدیث 22799.
2- من لا یحضره الفقیه،ج 1 ص 377.
3- مستدرک الوسائل،ج 1 ص 488.
4- کنز العمال،ج 8 حدیث 22815 از پیامبر اسلام(ص).
5- کنزالعمال،ج 8 حدیث 22818 و 22827.
6- کنزالعمال،ج 8 ص 258.
7- مستدرک الوسائل،ج 1 ص 487،رساله حضرت امام،مسئله 1400.
8- مستدرک الوسائل،ج 1 ص 488.
9- کنزالعمال،ج 8 ص 256.
10- نرم افزار مرکز تحقیقات علوم اسلامی