فلسفه و حكمت روزه از منظر اهل بيت (ع)

روزه از ابعاد مادى و معنوى ، جسمى و روحى داراى فوايد فراوانى است.روزه در سلامت بدن و پاكسازى آن از انواع غذاها كه موجب انواع بيمارى ها مي باشد ، اثرات فوق العاده اى دارد.روزه هم جسم و هم روح را پالايش مى كند . اگر در روزه دارى به تمامى جهات توجه داشته باشيم در پايان ايام روزه دارى ، روح و جسمى تزكيه شده خواهيم داشت.

پيامبر اكرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) و روزه

پيامبر خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود : المعدة بيت كل داء ، والحمئة رأس كل دواء معده مركز و خانه هر دردى است و پرهيز و اجتناب از غذاهاي نامناسب و زياد خوردن اساس و رأس هر داروى شفا بخش است.
و نيز ايشان در جايى ديگر مى فرمايد : صوموا تصحوا ، و سافروا تستغنوا.
روزه بگيريد تا صحت و سلامتى خويش را تضمين كنيد و سفر نماييد تا مالدار شويد ، زيرا مسافرت و حمل كالاي تجارتى از شهرى به شهرى يا از كشورى به كشور ديگر ، باعث رفع نيازمندى هاى جامعه و عمران كشورها مى گردد.
حضرت رسول در روايت ديگرى مى فرمايد : لكل شيء زكاة و زكاة الابدان الصيام . (2)
براي هر چيزى زكاتى است و زكات بدنها روزه است.

حضرت على (علیه السّلام) و روزه

امام در قسمتى از يكى از خطبه ها مى فرمايد : و مجاهدة الصيام فى الايام المفروضات ، تسكينا لاطرافهم و تخشيعا لابصارهم ، و تذليلا لنفوسهم و تخفيفا لقلوبهم ، و اذهابا للخيلاء عنهم و لما فى ذلك من تعفير عتاق الوجوه بالتراب تواضعا و التصاق كرائم الجوارح بالارض تصاغرا و لحوق البطون بالمتون من الصيام تذللا. (3)
با روزه گرفتنهاى دشوار ، در روزهايى كه واجب است ، اندامهايشان با اين كار آرام مى گيرد و ديده هايشان خاشع و جانهايشان خوار مى گردد و دلهايشان سبك مى شود و خودبينى از ايشان به وسيله اين عبادتها زدوده مى گردد.
و با گزاردن چهره هاى شاداب با تواضع بر خاك و با نهادن مواضع سجده بر زمين خود را در مقابل خدا خرد مى نمايند و اينكه با روزه دارى شكمها به پشت مى رسند

روزه براى آزمايش اخلاص

حضرت (على (علیه السّلام) در جاى ديگرى مى فرمايد: والصيام ابتلاء لاخلاص الخلق .(4
روزه براى آزمايش نمودن اخلاص مردم است .
يكى از دلايل وجوب روزه براى مردم ، آزمايش اخلاص مردم است . چرا كه روزه در ايجاد اخلاص عمل بسيار مؤثر است.

روزه سپر در مقابل عذاب الهي

حضرت در قسمتى ديگر از نهج البلاغه مى فرمايد : صوم شهر رمضان فانه جنة من العقاب.(5 )
در اين بحث امام يكي از دلايل وجوب روزه ماه رمضان را ، سپر و مانع در مقابل عقاب الهى دانسته اند. يعنى روزه موجب غفران و آمرزش گناهان است

امام رضا (علیه السّلام) و روزه

وقتى از حضرت درباره فلسفه روزه مى پرسند ، مى فرمايد : همانا مردم مأمور به روزه گرفتن شدند تا درد و ناگواريهاى گرسنگى و تشنگى را دريابند و آنگاه استدلال كنند بر سختيهاى گرسنگى و تشنگى و فقر آخرت كه پيامبر اكرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در خطبه شعبانيه فرمود :
( واذكروا بجوعكم و عطشكم جوع يوم القيمة و عطشة .)
به وسيله گرسنگي و تشنگى از روزه داريتان ، گرسنگيها و تشنگيهاى روز قيامت را به ياد آوريد ، كه اين يادآوري انسان را به فكر تدارك براى قيامت مى اندازد تا جد و جهد بيشترى در كسب رضاى خدا بنمايد . (7)
امام رضا (علیه السّلام) در جايى ديگر درباره فلسفه روزه اين چنين مى فرمايد :
علت روزه براى درك درد گرسنگى و تشنگى است تا بنده ، ذليل ، متضرع و صابر باشد . همچنين در روزه انكسار و شكستگى شهوات وجود دارد .
آرى روزه از افضل طاعات است . شريعت و احكام الهى تعديل شهوات و در دست گرفتن مهار آنها ، را توسط روزه ميسر ساخته و براى تزكيه و طهارت نفس و تصفيه از اخلاقيات رذيله آن را واجب نموده است .
البته مقصود از روزه دارى تنها امساك از خوردن و آشاميدن نيست بلكه غرض نهايى كف نفس مى باشد . همانطور كه رسول گرامى اسلام(صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند :
روزه براى هر فرد سپرى است ؛ چرا كه روزه دار ، سخن زشت نگويد و كارهاى بيهوده انجام ندهد.
پس روزه انسان را از انحرافات و لغزشها و از دشمنانى بزرگ چون شيطان نفس ، رهايى مى دهد. و اگر روزه دار، به چنين مراتبى نرسد، فقط گرسنگى و تشنگى را درك نموده و اين پايين ترين درجه روزه دارى مى باشد.

پى نوشت ها:

1ـ اركان اسلام ، ص 108
2- كافى ، ج 4 ، ص 62
3 ـ نهج البلاغه ، خطبه 192
4- نهج البلاغه ، حكمت 252
5- نهج البلاغه ، خطبه 110
6 ـ وسائل
7- همان ، ص 4
8- علل الشرايع ، شيخ صدوق ، بخش روزه

منبع: http://www.bashgah.net
/خ