جستاری در موضوع همسر آزاری
 
چکیده: کنترل خشونت خانگی علیه زنان نیاز به آگاهی زنان و مردان جامعه از عوارض و تبعات دنیوی و اخروی و نیز پیامدهای اجتماعی و حقوقی این گونه اعمال دارد که متاسفانه مراکز آموزشی کشور نسبت به آن واکنش جدی نشان نمیدهند.
تعداد کلمات 1278 کلمه زمان تقریبی مطالعه 6 دقیقه
 
نویسنده: عبدالصالح شمس‌اللهی

آنچه مسلم است اختلافات خانوادگی در بستر یک جامعه به کلی جمع نمی‌شود و همیشه هستند کسانی که به خاطر عدم دقت در انتخاب و یا سوء خلق و مسائل این‌چنینی گرفتار اختلافات خانوادگی می‌شوند. هر چند خدا از متلاشی شدن خانواده ها اعلام انزجار کرده است اما برای جلوگیری از آفات سنگین‌تری چون آسیب رساندن همسران به یکدیگر راه طلاق را باز گذاشته است. البته باز بودن این راه به آن معنا نیست که در کوچک‌ترین اختلافات زن و شوهر اولین گزینه‌شان طلاق باشد، بلکه همان‌طور که بیان شد این مسئله صرفا یک مفر است مفری که رسول خدا(ص) در مورد آن فرموده است:
قرآن کریم در نهایت در اختلافات خانوادگی که به هیچ وجه راه‌حل ندارد دستور می‌دهد که به صورت درست و صحیح و با پرداخت حقوق زن او را طلاق داده و از هرگونه آزار و اذیت و افترا به او پرهیز شود؛
ما أحَلَّ اللّه ُ شیئا أبغَضَ إلَیهِ مِن الطَّلاقِ .[1]
 خداوند چیزى را که نزد او منفورتر از طلاق باشد، حلال نکرده است.

قرآن کریم در نهایت در اختلافات خانوادگی که به هیچ وجه راه‌حل ندارد دستور می‌دهد که به صورت درست و صحیح و با پرداخت حقوق زن او را طلاق داده و از هرگونه آزار و اذیت و افترا به او پرهیز شود؛ در چندین آیه از قرآن به این مطلب اشاره شده است به عنوان مثال خدا در آیه شریفی می‌فرماید:

وَإِنْ أَرَدتُّمُ اسْتِبْدَالَ زَوْجٍ مَّکَانَ زَوْجٍ وَآتَیْتُمْ إِحْدَاهُنَّ قِنطَارًا فَلاَ تَأْخُذُواْ مِنْهُ شَیْئًا أَتَأْخُذُونَهُ بُهْتَانًا وَإِثْمًا مُّبِینًا.[2]
و اگر تصمیم گرفتید که همسر دیگری به جای همسر خود انتخاب کنید و مال فراوانی (به عنوان مهر) به او پرداخته‏‌اید، چیزی از آن را نگیرید، آیا برای باز پس گرفتن مهر زنان، متوسل به تهمت و گناه آشکار می‏شوید؟

البته ممکن است در ذهن خوانش‌گر محترم این سوال به وجود بیاید که اگر همسر‌آزاری تا این حد نکوهیده و زشت است پس چرا خدا در آیه از قرآن دستور به کتک زدن زنان داده است؟ پاسخ این سوال در خود آیه مشخص است، خدا در قرآن می‌فرماید:
قرآن کریم به عنوان حامی زنان صالح در آیات متعددی به معاشرت صحیح با زنان دستور داده است و اگر کلمه "عاشروهن بالمعروف" را در قرآن جستجو کنیم به دغدغه قرآن در حفظ حرمت و کرامت زن پی خواهیم برد.
وَاللَّاتِی تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَاهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضَاجِعِ وَاضْرِبُوهُنَّ فَإِنْ أَطَعْنَکُمْ فَلَا تَبْغُوا عَلَیْهِنَّ سَبِیلًا إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلِیًّا کَبِیرًا[3]
زنانى را که از نافرمانى آنان بیم دارید [نخست] پندشان دهید و [بعد] در خوابگاه ‌ها از ایشان دورى کنید و [اگر تاثیر نکرد] آنان را  تنبیه بدنی کنید پس اگر شما را اطاعت کردند [دیگر] بر آن‌ها هیچ راهى [براى سرزنش] مجویید که خدا والاى بزرگ است.

آنچه مسلم است هر کدام از زن و مرد اگر از وظایف خود سرپیچی نمایند باید مورد اصلاح قرار گیرند، خدا در آیه قرآن به این مسئله اشاره کرده و دستور داده است تا تمام مراحل به صورت گام به گام انجام شود، به عنوان مثال زنی که از وظایفش سرپیچی نموده ابتدا پند داده می‌شود و اگر پند در او تاثیری نداشت به عنوان یک تنبیه روحی بستر خواب مرد از او جدا می‌شود و اگر هیچ‌کدام از این‌ها تاثیری نداشت نوبت به شدت عمل می‌رسد؛ البته این شدت عمل باید به گونه‌ای باشد که هیچ آسیبی به زن نرسد و حتی آثار سرخی در بدن او نمایان نشود، چرا که اگر آسیبی به زن برسد مرد به پرداخت دیه محکوم می‌شود، درواقع این ضمانتی برای انجام وظائف زنانه است و بر خلاف آنکه معاندان می‌گویند به معنای جواز مطلق برای کتک زدن زن نیست؛ کما اینکه اگر مرد از وظایفی مثل نفقه سرپیچی کرد زن می‌تواند به حاکم شرع رجوع کرده و درخواست نماید تا مرد را به پرداخت نفقه مجبور نماید و اگر مرد مجدد استنکاف کرد حاکم می‌تواند او را تعزیر نموده و یا زندانی کند. قرآن کریم به عنوان حامی زنان صالح در آیات متعددی به معاشرت صحیح با زنان دستور داده است و اگر کلمه "عاشروهن بالمعروف"[4] را در قرآن جستجو کنیم به دغدغه قرآن در حفظ حرمت و کرامت زن پی خواهیم برد.

قانون حامی زنان
قانون در جمهوری اسلامی نیز به حمایت از زنان مورد تعرض در خشونت‌های خانگی پرداخته و برای آزار و کتک زدن زوجه قوانین خاصی را وضع نموده است. از آنجا که از منظر قانون در فرقی بین زوج در خشونت و ضرب و شتم با دیگران وجود ندارد طبق ماده 14 قانون آیین دادرسی کیفری سال 1392   شاکی[هرچند زوجه باشد] می‌تواند جبران تمام ضرر و زیان‌های مادی و معنوی و منافع ممکن‌الحصول ناشی از جرم را مطالبه کند. این بدان معناست که حتی اگر زن از ضرب و شتم شوهر خود آسیب روحی و یا آبرویی هم دیده باشد با مراجعه به قانون می‌تواند استیفای حق نماید.
این قوانین مترقی برخواسته از فقه پویای شیعه است و این دستورات فقهی 1400 سال پیش درست در زمانی که کشورهای اروپایی مدعی حقوق زن هنوز یا وجود نداشتند و یا مشغول برده‌کشی جنسی از زنان بودند، توسط پیامبر اسلام(ص) به عنوان قوانین مسلم در راستای حفظ کرامت زن اعلام شد و زن را از جایگاه بردگی به جایگاه آزادگی رساند.
کته جالب این جاست که طبق ماده 567 قانون مجازات اسلامی سال 1392 در مواردی که رفتار مرتکب نه موجب آسیب و عیبی در بدن شود و نه اثری از خود در بدن برجای بگذارد ضمان منتفی است لکن در موارد عمدی در صورت عدم تصالح، مرتکب به حبس یا شلاق تعزیری درجه 7 محکوم می‌شود. و این یعنی قانون در همه حال به حمایت از حقوق زنان آسیب دیده از خشونت خانگی می‌پردازد علاوه بر این اگر جراحتی به بدن زن وارد شود قانونگذار احکام سختی را که گاه تا 5 سال زندان می‌رسد برای زوج پیش‌بینی کرده است.

قانون حمایت از زنان را به همین‌جا خلاصه نکرده است و مطابق ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی، در صورتی که بودن زن و شوهر در یک منزل متضمن خوف ضرر بدنی یا مالی یا شرافتی باشد زن می‌تواند مسکن علی‌حده انتخاب کند و در صورت ثبوت این امر دادگاه حکم به بازگشت زن به منزل شوهر نخواهد داد و مادام که زن از بازگشت به منزل معذور است نفقه او به عهده شوهر خواهد بود.[5]

این قوانین مترقی برخواسته از فقه پویای شیعه است و این دستورات فقهی 1400 سال پیش درست در زمانی که کشورهای اروپایی مدعی حقوق زن هنوز یا وجود نداشتند و یا مشغول برده‌کشی جنسی از زنان بودند، توسط پیامبر اسلام(ص) به عنوان قوانین مسلم در راستای حفظ کرامت زن اعلام شد و زن را از جایگاه بردگی به جایگاه آزادگی رساند.

بعد دوم: نگاهی به برنامه فرمول یک
فضای مجازی در کنار خوبی‌هایی که دارد مشکلاتی را نیز ایجاد می‌کند. از جمله این مشکلات به انتشار تقطیع شده برنامه ها سخنرانی ها و رویدادها می‌توان اشاره کرد .

آنچه در حاشیه برنامه فرمول یک اتفاق افتاد حاصل یک تقطیع غیر‌منصفانه بود  که بسیاری را به خطای در تحلیل انداخت. فایل کامل برنامه را که مشاهده بکنیم برنامه کاملا در یک رویکرد اصلاحی، خانواده‌ای را که به خاطر عدم آموزش و آگاهی متلاشی شده بود به تصویر می‌کشد، که از قضا مرد خانه به خشونت بیش از حد در مورد همسر خود گرفتار است، اما زمانی که عشق خود را از دست رفته می‌بیند در یک فرایند اصلاحی ظرف مدت کوتاهی با کمک مشاوران کاربلد خشم خود را تحت کنترل درآورده و تغییر می‌کند و همسر او نیز با گذشت از گذشته او دوباره به خانه برمی‌گردد. در واقع برنامه خبر از یک خلاء می‌دهد، خلاء آموزش‌های خانوادگی؛ به تصویر کشیدن این خلاء یقینا وظیفه رسانه است و جای خرده گیری به رسانه ملی و تهیه کنندگان برنامه فرمول یک نیست. به نظر نگارنده به جای آنکه به برنامه‌های اجتماعی موفق خرده بگیریم بهتر است به مسؤلان آموزشی کشور خرده بگیریم، چرا که اگر این آموزش‌ها در بدو زندگی به افراد داده شود زمینه خشونت و گسست‌های خانوادگی از بین خواهد رفت. 

حاصل کلام
اسلام با هر‌گونه برخورد تند و بی مبنا مخالف است و توصیه می‌کند تا همگان از در محبت و دوستی با یکدیگر برخورد نمایند تا زندگی‌ها روز به روز به گرمی بیشتری برسد و تمام فرامین فقهی و قضایی در مرتبه بعد از اخلاق قرار دارند؛ به این معنا که اگر طرفین حریم اخلاق را رعایت نکردند آن وقت اسلام برای جلو گیری از تضییع حق زن یا مرد به قوانین قضایی روی می آورد.
 
[1] کنز العمّال، ح۲۷۸۷۱
[2] قرآن کریم، سوره نساء، آیه 20
[3] قرآن کریم، سوره نساء، آیه 34
[4] رک تفسیر نمونه ذیل آیات 227 و 228 و 231 سوره بقره
[5] رک  قانون جزا و قانون مدنی 1392