فضیلت و ثواب نماز جماعت از منظر روایات

مقدمه:
در فضیلت و ثواب نماز جماعت از منظر روایات اشاره داریم به این مطلب که  میزان ارزش و اجر عبادات و اعمال خیر با هم متفاوت است. برخی از این اعمال، آن‌قدر ثواب و پاداششان زیاد است.

که انسان چنین تصور می‌کند که با انجام یک‌بار آن، دیگر نیازی به انجام اعمال خیر دیگر نداشته و برای رفتن به بهشت همان یک عمل کافی است. به عنوان مثال؛ درباره ثواب نماز جماعت از پیامبر اسلام(ص) نقل شده است:

«اگر تعداد امام و مأمومین یازده نفر یا بیشتر باشد، ثواب این نماز جماعت به اندازه‌ای است که اگر دریاهای زمین و آسمان مرکب شوند و درختان قلم گردند و انس و جنّ و فرشتگان نویسنده آن شوند، نمی‌توانند ثواب یک رکعت آن‌را بنویسند»

‌نماز جماعت تجلی وحدت مسلمانان و تشکل آنان در هر صبح و شام است. در روایات اسلامی برای شرکت در نماز جماعت، ثواب بسیاری شمرده شده است.

تا جایی که اگر تعداد نمازگزاران بیش از ده نفر باشند، ثواب هر رکعت از نماز هر یک از آنان قابل شمارش نیست.

فضیلت و ثواب نماز جماعت از منظر روایات
نماز جماعت ثواب 25 برابر
در چند روایت وارد شده که نماز جماعت 25 مقابل نماز فرادی می باشد.

افضل بودن نماز جماعت
و در روایتی 27 مقابل است. و در تهذیب ص 120 نقل کرده که راوی از حضرت رضا (علیه السلام ) سوال کرد: نماز واجب فرادی در مسجد کوفه افضل است یا نماز جماعت؟ فرمود: نماز در جماعت افضل است.

نماز جماعت صبح و عشا
در کتاب محاسن برقی به سند خود از امام صادق (علیه السلام ) از پدرانش از امیرالمؤ منین صلوات الله علیه است که فرمود: رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند:

کسی که نماز صبح و عشا را در جماعت بخواند، او در ذمه خدا خواهد بود. و کسی که او را ظلم کند، پس گویا به خدا ظلم کرده. و کسی که حقیر شمارد او را، خدا را حقیر شمرده است.

هر قدمی هفتاد هزار حسنه در نماز جماعت
و همین روایت را در کتاب من لا یحضر از امام صادق (علیه السلام ) نقل کرده است.

در کتاب من لا یحضر در حدیث مناهی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: کسی که به طرف مسجد جهت نماز جماعت رود، برای او خواهد بود به هر قدمی هفتاد هزار حسنه و مثل این درجات برای او بلند می شود. و

اگر در این حالت بمیرد، هفتاد هزار ملک بر او موکل شوند که عیادت کنند از او در قبرش و بشارت دهند او را و انیس او باشند و استغفار کنند برای او تا قیامت.

در کتاب تحف العقول از حضرت رضا صلوات الله علیه است که فرمود در روایت بیان احکام شریعت: فضیلت جماعت بر فرادی به هر رکعت دو هزار رکعت است.

 هر نماز جماعت  برابر است با عبادت چهل سال
از کتاب خصال و مجالس در حدیث آمدن یهودی خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم نقل است که آن حضرت فرمود: اما نماز جماعت، پس صفهای امت من در زمین مثل صفهای ملائکه است در آسمان. و یک رکعت در جماعت مقابل 24 رکعت است.



و هر رکعتی محبوبتر است نزد خداوند از عبادت چهل سال. و چون روز قیامت شود، پس هیچ مؤ منی نیست که برود به سوی جماعت، مگر آنکه تخفیف دهد خدا برای او هولهای قیامت را و امر می شود که او را به بهشت ببرند.

هفتاد هزار ملک با نماز ظهر و جماعت
در کتاب مستدرک و بحار از شهید ثانی در کتاب روض الجنان نقل کرد از کتاب امام و ماءموم تصنیف شیخ ابو محمد جعفر بن احمد القمی به سند خود از ابوسعید خُدری که گفت:

رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: جبرئیل با هفتاد هزار ملک بعد از نماز ظهر نزد من آمدند. پس عرض کرد جبرئیل: ای محمد صلی الله علیه و آله و سلم پروردگارت تو را سلام می رساند و دو هدیه برای تو فرستاده که به سوی هیچ پیامبری نفرستاده.

فرمود: آن دو هدیه چیست؟ عرض کرد: سه رکعت نماز وتر است و نماز پنجگانه در جماعت.

فرمود: ای جبرئیل، چیست ثواب آن برای امت من؟ عرض کرد: ای محمد صلی الله علیه و آله و سلم وقتی که دو نفر بودند، بنویسد خدا برای هر یک به هر رکعتی 150 نماز. و اگر سه نفر شدند، بنویسد خدا برای هر یک به هر رکعتی 600 نماز.



و اگر چهار نفر شدند، بنویسد خدا برای هر یک به هر رکعتی 1200 نماز. و اگر پنج نفر شدند، بنویسد خدا برای هر یک به هر رکعتی 2400 نماز. و اگر شش نفر شدند، بنویسد خدا برای هر یک به هر رکعتی 4800 نماز.

و اگر هفت نفر شدند، بنویسد خدا برای هر یک به هر رکعتی 9600 نماز. و اگر هشت نفر شدند، بنویسد خدا برای هر یک به هر رکعتی 19200 نماز. و اگر نه نفر شدند، بنویسد خدا برای هر یک به هر رکعتی 36400 نماز. و اگر ده نفر شدند،

بنویسد خدا برای هر یک به هر رکعتی 72800 نماز. و اگر از ده نفر زیادتر شدند، پس اگر دریاهای آسمانها و زمین مرکب شوند و درختها قلم و جن و انس با ملائکه نویسنده شوند، قدرت ندارند که ثواب یک رکعت را بنویسند.

ای محمد صلی الله علیه و آله و سلم یک تکبیر که مؤ من درک کند با امام، بهتر است برای او از شصت هزار حج و عمره. و بهتر است از هفتاد هزار مقابل دنیا و آنچه در دنیاست.

و یک رکعت نماز که مؤ من با امام انجام دهد، بهتر است از صد هزار دینار که صدقه دهد آن را بر مساکین. و یک سجده که مؤ من با امام انجام دهد در جماعت، بهتر است از آزاد کردن صد بنده(1).

نتیجه:
در فضیلت و ثواب نماز جماعت همین بس که از منظر روایات مستحب است که نمازهای واجب خصوصاً نمازهای شبانه روزی به جماعت خوانده شود و در نماز صبح و مغرب و عشاء، خصوصا برای همسایه مسجد و کسی که صدای اذان مسجد را می‌شنود بیشتر سفارش شده است. (2)

مستحب است انسان صبر کند که نماز را به جماعت بخواند و نماز جماعت از نماز اول وقت که فرادی، یعنی تنها خوانده شود بهتر است، و نیز نماز جماعتی را که مختصر بخوانند، از نماز فرادی که آن را طول بدهند بهتر می‌باشد.(3)

وقتی که جماعت برپا می‌شود، مستحب است کسی که نمازش را فرادی خوانده، دوباره با جماعت بخواند و اگر بعد بفهمد که نماز اول باطل بوده، نماز دوم او کافی است. (4)

ثواب نماز جماعت
بنا بر روایات‌ متعدد از شیعه ‌و اهل‌ سنّت‌، فضیلت‌ نماز جماعت‌ چند برابر نماز فُرادی‌ است‌. محدّثان ‌اهل ‌سنّت‌ و شیعه ‌از پیامبر اکرم‌ نقل ‌کرده‌اند که‌ هر رکعت ‌نماز جماعت‌، بیست‌ و پنج ‌برابر نماز فرادی‌' پاداش ‌دارد(5)

در برخی ‌احادیثِ اهل ‌سنّت ‌این ‌فضیلت ‌بیست‌ و هفت ‌برابر و در برخی ‌دیگر ثوابهای دیگری نقل‌ شده ‌است‌.(6)درباره چگونگی ‌سازگار بودن ‌این ‌احادیث ‌با یکدیگر(7)

برخی ‌احادیث‌، حضور نیافتن‌ در نماز جماعت ‌را، جز در موارد خاص‌، مکروه ‌دانسته‌اند،(8)و شماری ‌دیگر بر حضور در نماز جماعت‌ صبح ‌و عشاء تأکید بیشتری کرده‌اند.(9)

در روایتی وارد شده است که اگر یک نفر به امام جماعت اقتدا کند هر رکعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز دارد، و اگر دو نفر اقتدا کنند، هر رکعتی ثواب ششصد نماز دارد و هر چه بیشتر شوند

ثواب نمازشان بیشتر می‌شود تا به ده نفر برسند و عده آنان که از ده گذشت، اگر تمام آسمان‌ها کاغذ و دریا‌ها مرکب و درخت‌ها قلم و جن و انس و ملائکه نویسنده شوند، نمی‌توانند ثواب یک رکعت آن را بنویسند». (10)

و در حدیث آمده: «هر که نماز جماعت را دوست بدارد، خداوند و فرشتگان او را دوست می‌دارند».(11)



در زمان پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) هر‌گاه افراد نماز جماعت کم می‌شدند آن حضرت به جستجوی افراد می‌پرداخت و می‌فرمود: «شرکت در نماز صبح و عشاء بر منافقان از هر چیز سنگین‌تر است». (12)

امام‌ خمینی نماز جماعت را مناسب‌ترین میدان تشکل و بیان مصالح مسلمین می‌داند.(13) از نگاه ایشان، نماز بالاترین فریضه و ذکر خداست که مردم باید آن را در مسجد و به جماعت به‌جای آورند و از فرادا خواندن آن خودداری کنند.

امام‌ خمینی با اشاره به کسانی که مردم را به فرادا خواندن نماز در خانه دعوت می‌کنند، هشدار داده این افراد درصدد شکستن اصل نمازند تا پس‌ از درهم شکستن این سنگر و دژ استوار به مسلمانان هجوم‌آورند.(14)

ایشان، نماز جماعت شکسته اول وقت را با جماعت از نماز کامل بدون جماعت بهتر می‌داند. به اعتقاد امام‌ خمینی ازآنجا که اهمیت و جایگاه نماز جماعت زیاد است،

لذا امامت جماعت باید از فضل و مرتبه زیادتری برخوردار باشد چرا که شیطان در صدد رخنه در این عبادت به‌ویژه امام ‌جماعت آن است.(15)

به اعتقاد امام‌ خمینی امام‌ جماعت باید متدین و عامل به گفتار خود باشد تا پند و موعظه او در مردم اثر کند و اگر امام‌ جماعت منحرف باشد، می‌تواند جمعی بزرگ یا طایفه‌ای را منحرف کند.(16)

امام‌ خمینی نماز جماعت را در پیشبرد انقلاب اسلامی بسیار مؤثر می‌دانست، ازاین‌رو از آغاز انقلاب اسلامی به مردم سفارش می‌کرد افزون بر مسجدسازی و تبلیغات مذهبی، نمازها را به جماعت و آشکارا برپا کنند و وحدت مذهبی خود را حفظ کنند.(17)

ایشان، با اشاره به سیره پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) یادآور شده اصل تشریع نمازهای شبانه‌روز به جماعت بوده‌ است.

از این ‌روی حاضر نشدن در نماز جماعت از روی بی‌اعتنایی جایز نمی‌باشد. امام‌ خمینی نماز جماعت به‌ویژه نمازهای واجب پنج‌گانه به‌ویژه نماز صبح و مغرب و عشا را مستحب مؤکد می‌داند(18)

نتیجه:
1.در فضیلت و ثواب نماز جماعت از منظر روایات به چند بیان از کلام معصوم می پردازیم
2.نماز مستحبی را به جماعت خواندن جایز نیست ،کسی که دوستدار و محب جماعت باشد خدا و تمامی فرشتگان نیز دوستداران او خواهند بود.
3.کسی که در نماز جماعت به عالم اقتدا کند گویا به رسول الله (صلّى اللّه علیه و آله و سلّم) اقتدا کرده است.
4.یک نماز جماعت با عالم خواندن با هزار رکعت برابری می کند.
5.خود را به نماز جمعه ملزم کن و بدان که این حج فقرا و مستمندان است.
6.کسی که کارگری می گیرد او را از شرکت در نماز جمعه باز ندارد تا در اجر و ثواب هر دو با هم شریک باشند.
7.هر مسافری که از روی عشق و علاقه به نماز جمعه در آن شرکت کند خداوند متعال اجر و پاداش صد نماز جمعه غیر مسافر را به او عطا می فرماید. (با توجه به اینکه نماز جمعه بر مسافر واجب نیست.)

پی نوشت:
(1)بحارالأنوار، ج 85، ص 15
(2)موسوی خمینی، روح‌الله، توضیح المسائل، ص۱۸۹، م ۱۳۹۹.    
(3)موسوی خمینی، روح‌الله، توضیح المسائل، ص۱۹۰، م ۱۴۰۲.    
(4)موسوی خمینی، روح‌الله، توضیح المسائل، ص۱۹۰، م ۱۴۰۳
(5) صحیح ‌البخاری‌، ج‌۱، ص‌۱۵۸.
(6) المبسوط ‌فی ‌فقه ‌الامامیة‌، ج‌۱، ص‌۱۵۲.    
(7) وسائل الشیعة‌، ج‌۸، ص‌۲۸۵۲۸۶.    
(8) وسائل الشیعة، ج‌۸، ص‌۲۹۱.    
(9) صحیح ‌البخاری‌، ج‌۱، ص‌۱۶۰.
(10) موسوی خمینی، روح‌الله، توضیح المسائل، ص۱۸۹، م ۱۴۰۰.    
(11) نوری، حسین بن محمد، مستدرک الوسائل، ج۱، ص۴۸۷.
(12) متقی هند، علی بن حسام، کنز العمال، کنز العمال، ج۸، ص۲۵۶.    
(13) خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، ج۲۰، ص۳۳۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.    
(14) خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، ج۱۲، ص۳۹۳-۳۹۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.    
(15) خمینی، روح‌الله، شرح چهل حدیث، ص۴۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
(16) خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، ج۲، ص۱۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.    
(17) خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، ج۱، ص۲۶۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.    
(18) خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۱۰، ص۱۰۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.

منبع :
https://fa.wikifeqh.ir/
https://hawzah.net/fa/LifeStyle/View/52614
https://www.islamquest.net/fa/archive/fa65455
این مقاله در ناریخ 1401/12/14 بروز رسانی شده است.