روزی بود روزگاری بود. پادشاهی بود که کشور همسایه­اش به کشورش حمله کرده بود. او که اهل جنگ نبود هر­چه به همسایه­اش پیغام داد که بیا دست از جنگ بردار و کاری نکن که عده­ای بی­گناه کشته شوند، همسایه­اش قبول نکرد. ناچار لشکریانش را گردآورد و با اسب و گرز و شمشیر و زره، مجهّزشان کرد و برای مبارزه با دشمن متجاوز حرکت کرد.

دو لشکر در سرزمینی بایر روبه ­روی هم قرار گرفتند. پادشاه برای آن­که سربازانش تشویق بشوند و باعلاقه و ایمان برای بیرون راندن دشمن از کشورشان بجنگند، خودش هم لباس جنگی پوشید و سوار اسب شد و رفت وسط میدان.

طبال­ ها و نوازندگان هر دو طرف مشغول نواختن آهنگ­ های حماسی شدند. سربازهای هر دو طرف هم با خشم فریاد می ­زدند و سرود می­ خواندند. اسب پادشاه که تا آن روز آن همه سر و صدا نشنیده بود، ناگهان رم کرد. پادشاه تا بخواهد بفهمد چه شده و چه کار باید بکند، اسب بیچاره بی­ هدف چرخی توی میدان زد و بعد باسرعت رفت به طرف سپاه دشمن. وضع خراب شد. پادشاهی که اصلا دلش نمی­ خواست بجنگد، بدون جنگ و خونریزی افتاد توی حلقه­ ی محاصره ­ی دشمنانش. سربازان دشمن او را اسیر کردند. لشکریان خودش هم که با چشم خودشان دیده بودند پادشاه­شان اسیر شده است، میدان جنگ را رها کردند و به خانه ­های خودشان رفتند. هرچه فرماندهان فریاد زدند: «برگردید! شما پول گرفته ­اید، جنگ تمام نشده» آن­ ها گوش نکردند.

دشمن پیروزمندانه همه ­جا را گرفت و پادشاهی که تا روز پیش از جنگ، سربازان بسیار و اسب­ های بسیار و گرز و شمشیر و نیزه و وسایل جنگی زیادی داشت، نتوانست کاری از پیش ببرد. بیچاره را گرفتند و انداختند توی زندان.

اما خدا کمکش کرد و بعد از مدت کوتاهی توانست از زندان فرار کند و جان سالم به در ببرد؛ اما دیگر نه سربازی داشت و نه قصری و نه پول و طلایی. پای پیاده و ناشناس راه افتاد و رفت به­ سوی سرنوشتش.

چند روزی پیاده و بی­ هدف راه رفت. به گذشته فکر می­ کرد و با خود می­ گفت: «این چه سرنوشت شومی بود؟ چطور شد که با آن همه سپاه و سوار و شمشیر، من به این روز افتادم؟ چرا باید اسب من درست همان لحظه­ ای که نیاز به فرماندهی و قدرت داشتم رم کند؟»

همان­طور که فکر می­ کرد و راه می­ رفت، صدای پای چند اسب­ سوار را شنید، می­ دانست که سربازان دشمن دربه ­در دنبال او می­ گردند که از زندان فرار کرده است. سوارکارها بی ­اعتنا از کنارش گذشتند و اصلا او را نشناختند. او که تا چندی پیش  همه­ چیز داشت و همه احترامش می­ کردند، حالا به جایی رسیده بود که نه دوست او را می­ شناخت نه دشمن. این فکر او را خیلی ناراحت کرد. زیر سایه­ ی درختی نشست و گریه کرد. درحالی­که از غم و غصه اشک می ­ریخت، با چوب دستی ­اش هم خاک­ های اطرافش را زیرورو می­ کرد. ناگهان وسط خاک­ ها چشمش به نخی افتاد که مثل مو نازک بود، ابتدا به آن توجهی نکرد؛ اما بعد با همان چوب ­دستی خاک­ های اطراف نخ را کند و نخ را دنبال کرد. حسی ناشناخته او را به این کار واداشته بود. کَند و کَند و پیش رفت تا به یک صندوق رسید، با زحمت زیاد صندوق را از خاک در­آورد و در آن را باز کرد. توی صندوق پر بود از سکه­ های طلا.

با خود گفت: «خدایا! این چه حکمتی است. یک روز آن همه نیرو و امکانات داشتم و نتوانستم از خودم و کشورم دفاع کنم، یک روز هم به کمک همین چوب­ دستی بی ­ارزش به این همه ثروت و طلا رسیدم!»

او که نمی­ توانست آن صندوق بزرگ را با خودش ببرد، چندتا از سکه ­ها را برداشت و دوباره روی صندوق را با خاک پوشاند.

با آن پول غذا و اسب و لباسی خرید. خودش را که نونوار کرد، به سراغ صندوق آمد، هرچه توی صندوق بود را برداشت و پشت اسبش گذاشت، به تاخت رفت به یکی از شهرهای دورافتاده. آن­جا با ثروتی که به دست آورده بود، تعدادی سرباز جنگی استخدام کرد. برای آن­ ها لباس جنگی و سلاح خرید و شد فرمانده­ ی آن­ ها.

او با سپاه کوچکش به طرف قصر قدیمی ­اش که حالا محل زندگی دشمنش شده بود حرکت کرد. مردم او را دیدند و شناختند، گروه­ گروه لباس جنگ پوشیدند و دنبالش راه افتادند، به دشمنی که کشورش را تصرف کرده بود خبر رسید: «چه نشسته­ ای که پادشاهی که از زندان فرار کرده، لشکری فراهم کرده و به طرف تو در حرکت است!»

این خبر توی قصر پخش شد. کارکنان قصر هرکدام به بهانه­ ای از قصر خارج شدند. پادشاه کشور همسایه ماند و چند نفری از اطرافیانش. آن­ ها خیلی زود به دست لشکر تازه ­ی پادشاه اسیر شدند. دشمن که چندی پیش آن کشور را بدون دردسر گرفته بود بدون جنگ و خونریزی تسلیم شد.

از آن به بعد، درباره­ ی کسی که شانس به او رو کند و بدون زحمت به ثروت یا مقام بزرگی برسد و همچنین درباره­ ی کسی که بخت از او برگردد و هرچه را که دارد یک­باره از دست بدهد، این شعر را به عنوان مثل می­ خوانند و می­ گویند:
چو آید به مویی توانی کشی      چو برگشت، زنجیرها بگسلد
 
نویسنده: مصطفی رحماندوست