کازینوداری یا قمارخانه از مشاغل پر د‌رآمدی است که معمولا در کشورهایی که این کار را قانونی می‌دانند بیشترین مالیات را به دولت‌ها پرداخت می‌کنند. در دنیا قمار به عنوان یک صنعت در اقتصاد جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است؛ که قمار‌های لاتاری را می‌توان از مشهور‌ترین و گسترده ترین انواع قمارهای دنیا دانست.

 در لاتاری یا بخت‌آزمایی به این صورت عمل می‌شود که مالکان قمارخانه‌ها از تعدادی از افراد برای شرکت در چرخه قمار مبالغی را دریافت می‌کنند و در پایان مبلغی را به عنوان جایزه به یک یا چند نفر که باصطلاح قمار‌بازها، برگشان برنده شده است هدیه می‌دهند.در این میان آنکه از همه بیشتر سود می‌کند همان کسی است که  به عنوان مجری به برگزاری آن بخت‌آزمایی پرداخته است.

در گذشته لاتاری به صورت کاملا سنتی برگزار می‌شد و افراد با مراجعه به دکه‌های روزنامه‌فروشی و یا قمار‌خانه‌ها اقدام به خرید بلیط‌های بخت‌آزمایی می‌کردند؛ اما با گسترش فضای رسانه، دیجیتال و نیز ابزارهای ارتباط جمعی قمارهای دیجیتالی و رسانه‌ای نیز به آن کازینو‌های سنتی اضافه شده است.

این روال متاسفانه چند وقتی است در رسانه ملی در قالب‌های مختلفی در حال انجام است که مسابقه برنده باش و یا کدهای ussd مثل *3# از جمله همین بخت‌آزمایی‌های جدید است که ماهیتا با قمارهای لاتاری تفاوتی ندارد. در این نوع قمار از جمع زیادی از افراد در قالبهای مختلفی مثل فروش سوال، اجرای کد ussd و نیز ارسال پیامک پول‌های خرد گرفته می‌شود، که مجموع آن مبلغ بسیار کلانی شده و از همان مبلغ کلان بخشی جزئی به برنده خوش‌شانس پرداخت می‌شود؛ به عنوان مثال در کد *3# و یا مسابقات پیامکی فوتبال از جمعی دو میلیون نفری به ازای هر نفر پنج هزار تومان دریافت شده که مجموع آن ده میلیارد تومان می‌شود و از همان مبلغ پنجاه میلیون تومان به عنوان جایزه به برگ برنده پرداخت می‌گردد و این یعنی قماری که برنده اصلی آن یعنی برگزار کننده آن نه میلیارد و نهصد و پنجاه میلیون تومان سود دریافت کرده است.

در روزهای گذشته مرجعیت معظم شیعه حضرت آیت الله مکارم شیرازی(حفظه الله) با بیان اینکه نمونه‌هایی مثل برنامه برنده‌باش قمار است، حکم به حرمت این برنامه داده و برندگان جوائز را مالک این مبالغ نداستند؛ که این فتوا مانند بسیاری از فتاوای به روز مراجع توسط افراد ذی‌نفع و یا جریان‌های معاند مورد هجمه قرار گرفته است.
 

قمار در قرآن

قرآن کریم به عنوان منبع اصلی فقه و احکام اسلامی به موضوع قمار پرداخته و آن را به عنوان یک پلیدی و از اعمال شیطان به جامعه معرفی کرده است. امام باقر(ع) می‌فرماید زمانی که آیه "یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَیْسِرُ وَالْأَنْصَابُ وَالْأَزْلَامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ"[1] بر پیامبر(ص) نازل شد در مورد معنای "میسر" از آن حضرت سوال شد که حضرت در پاسخ فرمودند:

 کُلُّ ما تُقُومِرَ بهِ حتَّى الکِعابُ و الجَوزُ.[2]
میسر هر چیزى است که با آن برد و باخت شود، حتى تاس‌هاى تخته نَرد و گردو.
مقام معظم رهبری(حفظه‌الله) نیز در واکنش به لاتاری‌های نوین در رسانه ملی فرمودند: باید فرهنگ کار و تولید و تلاش را ترویج دهیم و روحیه انتظار برای ثروت بادآورده را از بین ببریم و روش‌هایی شبیه بخت‌آزمایی را ترویج نکنیم که دستگاه‌های مختلف از جمله صدا و سیما باید متوجه این معنا باشند. 

قمار در احادیث اهل‌بیت(ع)

با توجه به این‌که قمار به عنوان مسئله‌ای ریشه‌دار در میان جوامع رواج داشته است؛ اهل‌بیت(ع) در کلمات مختلف با اشاره به قمار و انواع آن به مقابله با آن پرداخته‌اند. رسول‌خدا(ص) در مورد قمار می‌فرماید:

إنَّ اللّه َ حَرَّمَ عَلَیَّ الخَمرَ ، و المَیسِرَ ، و الکُوبَةَ.[3]
خداوند شراب و قمار و ابزاری چون نرد و شطرنج را بر من حرام کرد.

نکته قابل توجه این است که این حرمت از معدود حرمت‌هایی است که به دوران قبل از بلوغ نیز تسری داده شده و صرف نابالغ بودن دلیل بر حلیت چیزی که از قمار به دست آمده نمی‌شود. امام باقر(ع) در مورد واکنش امام سجاد(ع) به قمار فرموده‌اند:

أنّهُ [الإمامَ زینَ العابدینَ(ع)]کانَ یَنْهى عَنِ الجَوزِ الذی یَجیءُ بهِ الصِّبیانُ مِن القِمارِ أنْ یُؤکَلَ، و قالَ: هُو السُّحتُ.[4]
امام زین العابدین(ع) از خوردن گردویى که کودکان با بُرد و باخت به دست آورند، نهى مى‌کرد و مى‌فرمود: آن حرام است.
 

قمار در فقه اسلامی

در فقه شیعه قمار به عنوان حرام مسلم شناخته شده است و در سایر مکاتب و حتی جوامع لائیک قمار به عنوان یک رذیله اخلاقی شمرده می‌شود. شیخ اعظم انصاری(ره) در مکاسب با دعای اجماع به صراحت به حرمت قمار اشاره کرده و می‌فرماید:

جمیع انواع قمار مانند نرد و شطرنج حرام است.[5]

مقام‌معظم‌رهبری(حفظه‌الله) در پاسخ به استفتائی در مورد بلیط‌های بخت آزمایی که نمونه دیجیتال آن در قالب کدهای ussd در رسانه ملی در حال اجراست می‌فرماید:

خرید و فروش بلیط‌هاى بخت‌آزمایى صحیح نیست و شخصى که جایزه را برده ‏است، مالک آن نمی‌‏شود و حق دریافت آن را ندارد.[6]

نکته جالب این است که برخی ازمؤسسات بخت‌آزمایی یا همان لاتاری با چسباندن عناوین خیر‌خواهانه قصد دور زدن احکام شرعی را دارند ولی فق‌های بزرگوار با توجه به ماهیت و عوارض قمار چسباندن این عناوین خیر‌خواهانه را مجوز شرکت در این قمارها ندانسته و حکم به حرمت آن داده‌اند به عنوان نمونه شخصی از محضر مقام معظم رهبری(حفظه الله) سوال کرده است:

آیا خرید اوراق قرعه‏کشی بخت‌آزمایی(لوتو)، با توجه به اینکه تحت مالکیت شرکت خاصی است و 20 درصد سود آن به مؤسسه‏های خیریّه زنان پرداخت می‏شود، جایز است یاخیر؟
معظم‌له در پاسخ فرموده‌اند:
برگه‏های بخت‌آزمایی، مالیّت ندارند واین اوراق در حکم آلت قمار هستند بنابراین خرید و  فروش آن‌ها جایز نیست و مبلغی را هم که برندگان قرعه‏کشی این برگه‏ها دریافت می‏کنند، حلال نیست.[7]

و یا در استفتائی از محضر آیت الله  سیستانی آمده است:

آیا یک مسلمان بالغ می تواند بچه ای را وادارد کند که بلیت بخت آزمایی بخرد و به او بدهد؟ و یا یک شخص کافر کتابی را به چنین کاری وادار کند و قصدش آن باشد که برنده شود؟
و معظم‌له با اشاره به ماهیت قمار می‌فرماید:
حرمت خرید بلیط بخت‌آزمایی با این کارها برطرف نمی‌شود و حکم وکیل کردن همانند حکم خرید و اقدام مستقیم است.[8]

همان‌گونه که خوانش‌گر محترم مشاهده می‌فرماید فقه شیعه تمام‌قد در مقابل قمار ایستاده است و هر راهی را برای ترویج قمار در جامعه مسدود می‌نماید.

مقام معظم رهبری(حفظه‌الله) نیز در واکنش به لاتاری‌های نوین در رسانه ملی فرمودند: باید فرهنگ کار و تولید و تلاش را ترویج دهیم و روحیه انتظار برای ثروت بادآورده را از بین ببریم و روش‌هایی شبیه بخت‌آزمایی را ترویج نکنیم که دستگاه‌های مختلف از جمله صدا و سیما باید متوجه این معنا باشند.[9]
 

خلاصه آنکه:

آنچه در اسلام در حوزه تولید ثروت مورد تایید است تولید ثروت از طریق کار و تلاش است و چیزی‌هایی مثل لاتاری و بخت‌آزمایی نه تنها مورد تایید شریعت نیست که اگر کسی خورده عقلی در حوزه اداره اقتصادی کشور داشته باشد می‌فهمد که ترویج قمار چه بر سر فرهنگ کار در کشور خواهد آورد.
 

منابع:
[1] قرآن کریم، سوره مائده ،آیه 90
[2] کافی،ج 5، ص123، ح2
[3] سنن أبی داوود، ج3، ص331، ح 3696
[4] تفسیر العیّاشیّ، ج1، ص322
[5]  المکاسب (شیخ انصاری)، ج۱، ص۳۷۳.   
[6] اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبری(حفظه‌الله)، سوال شماره1237
[7]  اجوبة الاستفتائات مقام معظم رهبری(حفظه‌الله)، سوال شماره 1241
[8] پایگاه رسمی حضرت آیت الله سیستانی(حفظه‌الله)
[9] رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار هزاران نفر از کارگران  4 اردیبهشت 1398