حالا دیگر همه از مسابقات و نظرسنجی های معروف به ستاره مریع های تلویزیون با اسم مستعار «قمار» یاد می کنند! مساله ای که باید گفت چه به لحاظ دینی و چه اخلاقی جزو خط قرمزهاست و کاربرد آن به اشکال مختلف در صداوسیمای ایران بسیار عجیب است.

از اولین مسابقه ستاره مربعی در تلویزیون اطلاع دقیقی در دست نیست اما می توان گفت برنامه های ورزشی به خصوص آنها که در ایام جام جهانی پخش می شدند در این زمینه بسیار فعال و البته خلاق بودند. با اوج گرفتن این مسابقات و ظهور سامانه های چند رقمی و تشویق مردم به ارسال پیامک، بسیاری نسبت به این نوع از درآمد زایی در تلویزیون گلایه کردند و آنها را شبهه ناک دانستند. جواب دست اندرکاران در صداوسیما اما برای این مسابقات، توجیه برای درآمد زایی و سلامت آنها بود. حال آنکه ساز و کار عملا بیانگر مساله دیگری بود، چیزی شبیه به قمار!

این درآمدزایی پر سود که حالا به خصوص در چند برنامه مهم سیما از جمله «برنده باش» بسیار رواج دارد مرود سوال برخی مخاطبین قرار گرفت که آیا این سبک از اجرای برنامه و پاسخ به سوالات شبیه به قمار نیست؟! انتشار همین سوال و به دنیال آن استفتائی از آیت الله مکارم شیرازی در رسانه ها و شبکه های مجازی باعث واکنش های فراوانی شد.
 

استفتاء آیت الله و توجیه سیما

آیت الله مکارم شیرازی اینگونه توضیح می‌دهند: «بدون اینکه اسم دستگاهی را ببرم اگر یک دستگاهی پیدا شود، سؤالاتی مطرح کند و بگوید هرکس جواب بدهد ما جایزه می‌دهیم، آیا درست است یا نیست؟ سؤالات نیز باید معقولانه باشد چراکه گاهی اوقات حتی سؤالات مذهبی نامعقولی مطرح می‌کنند. فرض بگیریم سؤالات خوب، اگر پول جوایز را از خودشان بدهند اشکالی ندارد، در واقع می‌خواهند برای کار خیر و مسائل علمی و آموزشی خرج کنند، در اینجا مانعی ندارد، اما اگر پول را از شرکت‌کنندگان بگیرند کما اینکه عده زیادی به روش‌های مختلف این کار را می‌کنند و غالباً بخش اعظم پول به جیب برگزارکننده مسابقات می‌رود و درصد اندکی به شرکت‌کنندگان می‌دهند، در اینجا هر دو حرام می‌شود. بنا به تأکید این مرجع تقلید این مسئله نوعی بخت‌آزمایی و قمار است.»

رهبر معظم انقلاب نیز به تازگی در دیدار از کارگران با تأکید بر اینکه نباید فرهنگ نشستن و انتظار ثروت بادآورده را در مردم ترویج کنیم، فرمودند: «باید فرهنگ کار، تولید و تلاش را ترویج دهیم و روحیه انتظار برای ثروت بادآورده را از بین ببریم و روش‌هایی شبیه بخت‌آزمایی را ترویج نکنیم که دستگاه‌های مختلف از جمله صداوسیما باید متوجه این معنا باشند.»

روابط عمومی برنده باش اما در جوابی کوتاه شبهه مطرح شده را چنین پاسخ داد: « در پی انتشار استفتاتی پیرامون مسابقه «برنده باش» به اطلاع می‌رساند فرض مطرح شده در سوال استفتاء کامل نیست و طبیعتاً فرض ناکامل، جایگاه سوال را مخدوش می سازد.»
 

چرا پای ستاره مربع ها به تلویزیون باز شد؟

یکی از دلایل برگزاری چنین مسابقاتی در سیما و ترویج نظر سنجی های ستاره مربعی، از سوی مدیران رسانه درآمدزایی برای این سازمان عریض و طویل ذکر شده است. آنها معتقدند بودجه در نظر گرفته برای سازمان کفاف مخارج را نمی دهد و باید از طریق جذب اسپانسر و مشارکت حداکثر مردمی تامین هزینه کرد. در هیمن رابطه احسان قاضی‌زاده هاشمی، نماینده ناظر مجلس در شورای نظارت بر صداوسیما می گوید: « رای سال ۹۸ بودجه‌ای که برای رسانه ملی مصوب شده، رقم ۳ هزار و پانصد میلیون تومان است.

 این رقم باید از طریق بودجه دولتی که رقمش ۱۳۰۰ میلیاردتومان است و ۲ هزار و ۲۰۰ میلیاردتومان آگهی تامین شود. دوستان رسانه ملی می‌گویند به خاطر شرایط رکود اقتصادی، امکان جذب این حجم از درآمد آگهی وجود ندارد و ناچارند که بروند سراغ جذب مشارکت. ولی ما اولا این گفته که آگهی جذب نمی‌کنند را قبول نداریم. بعد اینکه برای‌مان شفاف نیست این مشارکت‌ها چطور جذب می‌شوند و چرا به حساب خزانه ریخته نمی‌شوند. ناچاریم که کل این درآمدهای‌شان را از طریق مشارکت‌ها از ارگان‌های دولتی، نهادها و این اپراتورها و بخش‌های خصوصی می‌گیرند جمع بزنیم و بدانیم چرا وارد خزانه نمی‌شوند. ما اعتقاد داریم این درآمدها حتما بیش از ۲۲۰۰ میلیارد تومان است اما الان نمی‌توانم بگویم دقیقا چقدر.»

سوال برخی طرفداران برنامه هایی شبیه به «برنده باش» اینجاست که آیا سیما نباید برنامه هایی با محوریت مشارکت مردمی تولید کرد؟ قاضی زاده هاشمی در همین خصوص می گوید: « ما دو بحث در این‌باره داشتیم. اول درباره نوع جذب این پول‌های مشارکتی از مردم که همین انتقادهای مربوط به بخت‌آزمایی شدن را به همراه داشته است و بخش دیگر اینکه اساسا این درآمدها چقدر است و چرا وارد حساب‌های خزانه نمی‌شود؟
دوستان هر بار از پاسخگویی در این زمینه طفره می‌روند. خب استدلال‌شان این است که تامین هزینه‌های رسانه ملی سخت است و مجبورند که به سمت کارهای مشارکتی پیش بروند. ما اما می‌گوییم ایرادی برای مشارکت نیست ولی باید این درآمدها شفاف جذب و به حساب خزانه ریخته شود. بعد هم نوع دریافتش از مردم شبهه‌ناک نباشد.»
 

آیا هزینه های صداوسیما غیر معقول است؟

مدتهاست انتقاد منتقدین به سازمان صداوسیما هزینه های فراوان در ازای خروجی نه چندان مفید آن است. سازمان اما معتقد است برای تولید برنامه های جذاب و مفید و جلوگیری از گرایش به ماهواره نیاز به بودجه بیشتری دارد.

قلضی زاده هاشمی در این خصوص چنین می گوید: «الان رسانه ملی یک بدنه حدود ۴۰ هزار نفری دارد. غیر از آن هم کلی نیروهای پیمانی، قراردادی و پروژه‌ای دارد. عملا ما حساب کردیم ۱۱ نوع مدل قراردادی میان پرسنل و بدنه صدا وسیما وجود دارد.بخش عمده تولیدات کیفی رسانه ملی در این سال‌ها دارد برون سپاری می شود و تهیه کنندگانش از بیرون می‌آیند درحالی که خود بدنه، سهمی از این برنامه‌ها ندارند.

عدد درشتی هزینه می‌شود برای حقوق‌های این جمعیت بزرگ و خروجی کار هم که می بینیم از کارهای برون سپاری شده در می‌آید. به نظر ما هم این مجموعه گران اداره می شود. با مدلی که به نظر مناسب نیست. ببینید همین امسال یک رقم ۱۵۰ میلیون یورویی را به تولید برنامه‌های‌شان اختصاص داده‌ایم. این بودجه از صندوق ذخیره ملی تامین می‌شود و باقی درآمدهایش هم که باید از همین سه هزار و پانصد میلیارد تومان تامین شود.»

منبع: مصاحبه قاضی زاده هاشمی با خبرآنلاین