گلپایگان شهری در استان اصفهان ایران است که در فاصله ۳۵۲ کیلومتری تهران و ۱۵۶کیلومتری شمال غربی اصفهان قرار دارد. سلسله کوه‌ های مرکزی و رود قبله، که از کوه‌های اطراف گلپایگان سرچشمه می‌گیرد، از این شهر می‌گذرد و مابین شهرهای خوانسار، نجف‌آباد، خمین و میمه جای گرفته است. این شهر که به شهر چهار اقلیم معروف است از شمال و غرب به کوه‌های پوشیده از برف از شرق به بیابان از جنوب به دشت‌ها و باغ‌ها و از شمال شرقی به دشت‌های پر رنگ و با پوشش گیاهی گسترده منتهی شده است. طبیعت این شهر یکی از بکرترین و بدیع‌ترین مناظر طبیعی استان است.


۱. مناره گلپایگان

مناره ۱۸ متری شهر گلپایگان که به آن «میل گلپایگان» هم گفته می شود، در زمره بلندترین مناره های قرن پنجم هجری قمری و مربوط به دوره سلجوقی است. این بنا در سال ۱۳۱۷ الی ۱۳۱۸ هجری شمسی مرمت شد. منار گلپایگان دارای دو در است و در درون آن پلکانی تعبیه شده. قسمت های پایین و بالای مناره مرمت گردیده و دارای کتیبه آجری است که این کتیبه به خط کوفی نوشته شده و فاقد تاریخ می باشد و متن کتیبه آن از آیات کلام الله مجید است. این مناره با قدمتی حدود ۹۰۰ سال در برابر عوامل طبیعی (زلزله، باد، باران، سرما و گرما) سرفراز برجای مانده و از جمله بلندترین مناره های ایران می باشد.


۲. ارگ گوگد گلپایگان

ارگ گوگد، یکی از بناهای قدیمی و دیدنی شهرستان گلپایگان در استان اصفهان می‌باشد. این ارگ در پنج کیلومتری جاده گلپایگان به تهران و در شهری به نام گوگد (از شهرهای حومه گلپایگان) واقع شده است. از این ارگ که در زمانهای صلح به عنوان کاروانسرا و در زمان جنگ یا حمله اشرار به عنوان دژ نظامی استفاده می‌گردیده است در خیابان آیت‌الله گلپایگانی، کوچه قلعه واقع شده است و در حال حاضر از این بنا به عنوان هتل سه ستاره سنتی استفاده می‌گردد.


۳. بازار چهارسوق گلپایگان

بازار سنتی گلپایگان با دهانه ای وسیع و طاق بندی و سقف ضربی آجری سبک بناهای سلجوقی را دارد. چهار سوق از یک طرف روبروی مناره شهر گلپایگان و از طرف دیگه به مسجد جامع شهر راه دارد. مناره شهر گلپایگان با ۱۸ متر ارتفاع و با قدمتی حدود ۹۰۰ سال که در قرن پنجم ایجاد شده، در زمره بلندترین مناره های ایران است. منار گلپایگان دو درب دارد و در درون آن پلکانی تعبیه شده است. قسمت های پایین و بالای مناره مرمت شده و دارای کتیبه آجری است که این کتیبه به خط کوفی نوشته شده و فاقد تاریخه و متن کتیبه آن از آیات کلام الله مجید است. این مناره از زمان سلجوقیان است که ساختمان آن را احتمالا با ساختمان مسجد جامع و بازار چهارسوق همزمان می دانند.


۴. مسجد جامع گلپایگان

مسجد جامع گلپایگان از مساجد مهم تاریخی دوران سلجوقی و از مساجد بزرگ ایران زمین است که با توجه به تاریخ ساخت آن شاید بتوان گفت معماری ایرانی-اسلامی این مسجد الگویی بوده‌ است برای ساخت مسجدهای بزرگ دیگر بویژه مناطقی که در قلمرو حکومت سلجوقیان بودند.

مسجد جامع گلپایگان در سال ۵۰۸ هجری قمری، در دوران حکومت ابوشجاع محمدبن ملکشاه سلجوقی بنا شده‌است. پیش از آن به استناد نام ابوشجاع که در کتیبه دور گنبد است، زمان ساخت مسجد گلپایگان را بین سال‌های ۴۹۸ تا ۵۱۲ هجری قمری، یعنی دوران حکومت وی، می‌دانستند تا این که باستان شناسان با خواندن کتیبه‌های محراب دریافتند که بخشی از کتیبه‌ها در زیر کف شبستان مسجد است و به احتمال قوی تاریخ بنا هم روی آن نوشته شده‌است.

چنین بود که تاریخ دقیق ساخت مسجد روشن شد.مسجد جامع گلپایگان به دستور ابونصر ابراهیم بن محمد بن ابراهیم بابا عبدالملک ساخته شده و نام این شخص در دو جای مسجد، یکی در کتیبه دور گنبد و دیگری در حاشیه محراب درج شده‌است.


۵. کوه الوند گلپایگان

کوه الوند گلپایگان کوهستانی است واقع در شمال غربی گلپایگان که از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده است. این کوه حدود ۱۵ کیلومتر طول و به طور متوسط ۵ کیلومتر عرض دارد. ارتفاع بلندترین نقطه این کوه ۳۱۱۱ متر می‌باشد که در محل به نام کلنگ سیاه شناخته می‌شود. در پایین دست دامنه‌های جنوبی کوه چشمه‌ای زیبا و چهار فصل به نام چشمه خضر وجود دارد و جاده‌ای خاکی به طول حدود ۱۲ کیلومتر از گلپایگان تا مجاورت چشمه کشیده شده است.


۶. کبوترخانه

گلپایگان براستی دیدنی است، این شهر در میان دشتی که از همه سو به کوههایی بلند منتهی می‌گردد قرار دارد. تمامی دشت از درختان پوشیده شده‌است، در میان باغات، کفترخانه (کبوترخانه)‌های متعددی وجود دارد. کبوتر خانه‌ها، بناهای خشتی بزرگی هستند که توسط کشاورزان بنا می‌شده‌اند. این بناها دارای تیرهای چوبی متعدد در ناحیه فوقانی و شبکه لانه زنبوری و متخلخلی در بخش داخلی خود هستند که مکان مناسبی برای زندگی کبوتران است. کبوترها برای تغذیه از آفات مزارع استفاده می‌کرده‌اند و فضولات آنها نیز بعنوان کود در مزارع کاربرد داشته‌است.


۷. امامزاده هفده تن

امامزاده هفده‌تن از ابنیه قرن یازدهم هجری است که در زمان شاه عباس اول صفوی احداث گردیده و به شماره ۲۹۰ آثار باستانی به ثبت رسیده است. بقعه هفده‌تن بر طبق کتیبه سر در آن در سال ۱۰۳۲ هجری قمری ساخته شده‌است. بر روی بنای هشت گوش گنبد کاشی کاری باشکوهی قرار گرفته‌است که از لحاظ ساختمانی و تزئین کاشیکاری بسیار جالب و زیبا است.

در وسط حیاط هفده‌تن دم در ورودی کتیبه کاشی معرق نفیسی هست و دم در، چوب منبت کاری شده زیبایی به چشم می‌خورد که کار استاد عبدالحسین (پدر استاد علی آقا معظمی) است. روی این چوب، آیات قرآن و گل بوته به شکل پنجره احداث شده و از این حیث یکی از شاهکارهای منحصر به فرد دوران گذشته به شمار می‌رود. در داخل حرم (دور گنبد) کتیبه منظوم ارسی مفصلی در چاپلوسی و مدح شاه عباس اول صفوی نوشته‌اند.

امامزاده هفده‌تن ۴ درب و ۳ سرراهی زیبا و با عظمت دارد که در اطراف آن کتیبه زیبایی به خط غیاث الدین علی جوهری شیرازی نوشته شده‌است. بقعه از جمله کارهای بسیار زیبای معماری عهد صفویه و به دستور سردار امامقلی خان ساخته شده‌است و دارای کاشیکاری معرق و منقوش و دارای کتیبه به خط کوفی است.


۸. تنگه غرقاب

تنگه غرقاب نام روستای غرقاب و تنگه معروف آن تداعی کننده افسانه ها و داستانهای زیادی است که سینه به سینه از گذشته به امروز منتقل گشته است و هر کدام از ما احتمالا با یکی از آنها آشنایی داریم. به عنوان مثال می گویند که زمانی کل منطقه گلپایگان را آب فرا گرفته بود و تنها قسمتی از گنبد مسجد جامع و بخشی از منار مشخص بود. هنگامی که پادشاهی با لشکریان خودش از این منطقه می گذشت نظرش به این دو علامت جلب شده و دستور می دهد تا دربند غرقاب را بشکافند.

هنگامی که آب از منطقه خارج می شود شهر گلپایگان نمودار می گردد. در ساختگی بودن این قصه و داستانهای مشابه هیچ شک و شبه ای نیست اما اینکه چرا این منطقه تا این حد اسرار آمیز بوده و مایه داستانها و افسانه های مختلف گشته است خود جای بحث و تامل بسیار دارد و دقت نظر محققان و باستان شناسان را می طلبد. آن چیزی که در بادی امر نظر انسان را به خود جلب می کند تعدد سنگ نبشته های مختلف این منطقه است که مربوط به ادوار گوناگون تاریخی بوده و بارها مورد توجه علاقه مندان واقع گشته است.




منبع: سایت ستاره