شهرستان نطنز از شهرستان‌های استان اصفهان در کشور ایران است. مرکز این شهرستان شهر نطنز است. نطنز از باغشهرهای تاریخی و مرکزی ایران است که در استان اصفهان و در میانه راه کاشان به اصفهان در دامنه کوهستان کرکس و در شمال غربی اردستان قرار دارد.


۱. روستای ابیانه

روستای ابیانه در چهل کیلومتری شمال غربی نطنز در استان اصفهان در دامنه کوه کرکس واقع است روستای ابیانه را به اعتبار آثار و بناهای تاریخی پرتنوعش باید از زمره استثنایی ‏ترین روستاهای ایران به شمار آورد ابیانه نقطه ‏ای خوش منظره و خوش آب و هوا و دارای موقعیت طبیعی مساعدی است. در دوره صفویه هنگامی که شاهان صفوی برای ییلاق به نطنز می ‏رفتند بسیاری از نزدیکان آنها و درباریان ترجیح می ‏دادند در ابیانه اقامت کنند.

خانه‏ ها در ابیانه تماما بر روی دامنه ای در شمال رودخانه برزرود بنا شده است به صورتی که پشت بام مسطح خانه‏ های پایین دست، حیاط خانه‏ های بالادست را به وجود آورده است و هیچ دیواری هم آنها را محصور نمی‏ سازد. در نتیجه، روستای ابیانه در وهله اول روستایی چند طبقه به نظر می ‏آید که در بعضی موارد تا چهار طبقه آن را می‏ توان مشاهده کرد. اتاق های ابیانه به پنجره ‏های چوبی ارسی مانند مجهزند و اغلب دارای ایوان ها و طارمی های چوبی پیش آمده مشرف بر کوچه ‏های تنگ و تاریک‏ اند که خود به صورت مناظر دیدنی و جالبی درآمده‏ اند. نمای خارجی دیوارهای خانه‏ های ابیانه با خاک سرخی که معدن آن در مجاورت روستاست پوشیده شده است.


۲. مسجد جامع نطنز

مسجد جامع نطنز یادآور تاریخ و معماری ارزشمند دوران اسلامی است. این مسجد که به مجموعه آرامگاهی شیخ عبدالصمد اصفهانی نیز معروف است. اینجا از قسمتهای مختلفی مثل مسجد، آرامگاه و خانقاه تشکیل شده است. نمای بیرون مسجد بسیار چشم نواز است، کاشی کاریها و آجرکاریهای سردر، کتیبه، مناره و گنبد هشت ترک آن بی­نظیر می‌باشد. از تاریخهای موجود در مسجد مشخص است که قسمتهای مختلف این بنا به مرور در سالهای مختلف ساخته و اضافه شده است. در ورودی مسجد چوبی با کنده کاری بسیار زیباست که متاسفانه در حال از بین رفتن است و هیچ تلاشی برای نگهداری و مرمت آن صورت نگرفته است.


۳. آتشکده نطنز

آتشکده نطنز از آتشکده های چهاتاقی است که قدمت آن را به دوران ساسانیان نسبت میدهند. این بنا در کوچه پشت مسجد جامع نطنز در باغی موسوم به باغ امام جمعه قرار دارد. در حال حاضر توسط خانه های خالی از سکنه اطراف احاطه شده و چون مسئولین مربوطه درب آن را برای هر کسی باز نمی کنند، راه رسیدن به آن دشوار و از داخل باغها است. البته از روی بام خانه ها میتوان فقط به قسمت بالایی آن نزدیک شد.

از بالای بام مسجد جامع و همچنین از کنار مسجد به راحتی میتوان بقایای گنبد فرو ریخته آن را دید. بقایای بنای چهارتاقی بر روی سکویی به ارتفاع حدود ۵/۲ متر از زمین قرار گرفته است. در حال حاضر دو جرز شمالی بصورت منفرد و دو جرز جنوبی همراه با یک تاق قرار دارند. بخش جنوبی بنا به دیوار خانه های مجاور چسبیده است و در دیوار غربی آن هنوز آثار در یکی از منازل که به آن متصل بوده دیده می شود. بخش شمالی و غربی اما بصورت آزاد مانده و توسط باغ و زمین کشاورزی احاطه شده است.

سالم ترین قسمت بنا ضلع جنوبی آن است که در آنجا دو گوشواره از چهارتاق و یکی از تاقهای چهارگانه باقی مانده است. مصالح به کار رفته در این بنا از قلوه سنگ رودخانه ای و ملات گچ و خاک می باشد. برای کلاف کشی تاق ها الوار چوبی به کار رفته و از اندود گچ و کاهگل در پوشش بنا استفاده گردیده است.


۴. منطقه شکار ممنوع کرکس

منطقه شکار ممنوع کرکس در استان اصفهان واقع است. کوههای بلند و تودرتوی کرکس با دره‌های پر پیچ و خم و سرسبز آن، مجموعه زیبایی را پدید آورده که همسایگی آن با کویر، زیبایی آن را دو چندان ساخته است. کوهستان کرکس، با آن همه گستردگی و بلندی، و با آن همه عظمت و اهمیت چنان که باید و شاید شناخته شده نیست. متأسفانه اطلاعات مربوط به شرایط طبیعی این توده عظیم کوهستانی به ویژه اقلیم، پوشش گیاهی و حیات وحش آن بسیار اندک می باشد.

یکی از مهمترین چهره‌های ناهموار طبیعت ایران رشته کوههای مرکزی است که به صورت دیواره‌ای بلند و گسترده و به طول صدها کیلومتر از استان همدان در جهت جنوب شرقی تا شیرکوه در یزد و نهایتاً تا ناحیه بلوچستان کشیده شده است. کوهستان بلند و پرآوازه کرکس، بخشی از نیمه شمالی رشته‌ کوههای مرکزی ایران است که از شمال غربی شهرستان کاشان تا جنوب شرقی شهرستان نطنز ادامه دارد. کوه کرکس حاصل گدازه‌هایی است که از راه شکاف‌های موجود در سطح زمین به بیرون راه یافته اند.


۵. روستای خفر

روستای ”خفر” در هفت کیلومتری شمال شرقی نطنز به فاصله ای کوتاه از جاده آسفالته مرکز شهر به بادرود و در کنار رودخانه ای خشک در دامنه تپه ای قرار گرفته است. آب و هوای روستا با تابستان های گرم و زمستان های خشک با میزان بارندگی سالانه نسبتآ کمتر از نواحی جنوبی شهرستان، از نظر آب وهوایی جزء معتدل ترین بخش های شهرستان می باشد زیرا در بین مناطق کوهستانی و کویری قرار دارد.

آب مورد نیاز روستا از قنات های بُزاغان، پِِِِِریسمون، کِهِق ( گنبی)، ونجی، استخرجه و هونی تآمین می شود. قنات های یوزجریب و حسن آباد تا چند سال پیش بخشی از آب مورد نیاز مردم را تآمین می کردند اما اکنون خشک ومخروبه شده اند. بر اساس گزارش محلی آب مصرفی روستا در قدیم از آب انبار و چشمه بُزاغان تآمین می شده است.


۶. بقعه شیخ عبدالصمد نطنزی

بنای این بقعه با مسجد جمعه چنان مربوط و متصل است که به نظر می‌رسد مقارن یکدیگر یعنی در سال ۷۰۷ هجری ساخته شده‌اند. محور اصلی بقعه و محراب آن که با محور مسجد نزدیک به ۱۰ درجه انحراف دارد و نیز موقعیت راهرو، مقبره و دهلیز مسجد دلیل دیگری است برآن که هر دو بنا در یک زمان ساخته شده‌اند. گنبد این بقعه هرمی شکل و هشت ضلعی است. براساس لوحه‌ای در بقعه شیخ عبدالصمد، ساخت این بقعه به اسماعیل بنای اصفهانی نسبت داده شده‌است.

در راهرو مشترک مسجد و مقبره شیخ عبدالصمد سردر مخصوصی برای خانقاه ساخته شده که کتیبه آجری آن به خط ثلث برجسته به خوبی قابل خواندن است. برضریح چوبی روی آرامگاه شیخ عبدالصمد نیز کتیبه‌ای به خط ثلث به چشم می‌خورد با این مضمون «عمل استاد حسین بن استاد اسماعیل سرشگی النطنزی فی تاریخ نه اربع و سنین و الف سنه ۱۰۶۴ کتیبه عبداللطیف.»

و بر لوح سنگی روی قبر شیخ چنین حکاکی شده‌است: «هذا الغفور الرحیم الرحمن اللهم صل علی النبی و الولی و الحسن و الحسین و العباد و الباقر و الصادق و الجعفر و الکاظم الموسی و الرضا و التقی و النقی و العسگری و الحجته القائم محمدالمهدی الغازی صاحب الزمان(عج)» "همت مصروف داشت عصمت پناه صالحه خدیجه سلطان بنت شمس طلا در سنه ۱۰۴۵ و این اثر خیر از او باقی ماند. گفتنی است؛ قسمتی از بالای محراب آرامگاه شیخ عبدالصمد هم اکنون در موزه ویکتوریا و آلبرت لندن نگهداری می‌شود. قسمت‌هایی از این محراب در اواخر قرن گذشته به سرقت رفته بود.


کلام آخر

یکی از صنایع موجود در مرکز نطنز چینی آن است که هنوز بروش دستی تولید می‌گردد، همچنین یکی دیگر از مشاغل گذشته نطنز حلاجی یا همان پارچه بافیست، که هنوز بعضی از این دستگاه‌های قدیمی موجود می‌باشد. پس در مسافرت به نطنز دیدن کارگاه‌ها، بازار و خرید سوغاتی را از دست ندهید.


منبع: سایت ستاره