سلماس یکی از شهرستان‌های استان آذربایجان غربی ایران است که در قسمت شمالی این استان قرار دارد. مرکز این شهرستان شهر سلماس است. این شهرستان به دو بخش کوهسار و مرکزی تقسیم شده‌است. مرکز بخش کوهسار شهر کتبان و مرکز بخش مرکزی شهر سلماس است. نام این منطقه در زمان هخامنشیان زاروَند یا زروند بوده و کاوش‌های تپه بیان تاریخچه دوران مادی سلماس را روشن می‌سازد.


۱. دره زولاچای

دره زولاچای، در شهرستان سلماس قرار دارد که رودخانه زولا، در آن نیز جاری است. زولاچای یکی از زیباترین و قشنگ ترین مناطق شهرستان سلماس به شمار می‌آید. کوهها و مناطق سر سبز و آب رودخانه، زیبایی این منطقه را چند برابر کرده است. رود زولاچای رودی فصلی در سلماس است که از کوه های اطراف کهنه شهر جریان پیدا می کند و به دریاچه ارومیه می ریزد.


۲. کلیسای محلم

در روستای محلم که ملحم نیز خوانده می شود دو کلیسا وجود دارد. از کلیسای قدیم آن جز یک در ورودی و چند طاق نیمه فرو ریخته چیزی برجا نمانده است. این کلیسا مربوط به سال ۱۸۸۰ است و بالای سر در آن تاریخ ۱۸۹۵ به چشم می خورد که البته حجاری آن جدید است. این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۱۵۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. کلیسای جدید را با فاصله تقریباً پانصد متری از کلیسای قدیم بنا کرده اند. در این کلیسا هم بجز برج ناقوس که اثری از ناقوس ندارد، و یک صحن ویران اثری به چشم دیده نمی شود.


۳. تالاب آق زیارت

آق زیارت منطقه ای هموار شامل باتلاق و چمن زار می باشد که در شمال غربی دریاچه ارومیه و ۲۰ کیلومتری شهر سلماس قرار گرفته است. مساحت تالاب متغیر و در ارتباط با میزان بارندگی است و گاهی تا ۱۰ هکتار می رسد. ارتفاع آن از سطح دریا ۱۴۰۰ متر می باشد. رودخانه دایمی به این باتلاق نمی ریزد؛ بنابراین آبهای سطحی و زه آب های کشاورزی و گاهی طغیان رودخانه زولاچای منابع تامین آب این تالاب می باشند. این تالاب از نوع فصلی با آب شیرین است که متاسفانه در حال حاضر شرایط مساعدی برای جذب گردشگر ندارد.


۴. کلیسای مارگیوگیز سلماس

این اثر در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۷۸۵۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در ده کیلومتری جنوب شرقی ارومیه، در روستای گلپرچین، سه کلیسای آشوری مارگیورگیز، مریم و مهیون واقع شده اند که قدمت آنها به قرن نوزدهم میلادی (قاجاریه) می رسد. کلیسای مارگیورگیز درحاشیه جاده اصلی روستا واقع شده است. این بنا پلانی مستطیل شکل به ابعاد ۱۶ در ۶.۸ متر با کشیدگی شرقی ـ غربی دارد.

محراب درضلع شرقی و ورودی و برج ناقوس در ضلع جنوبی پلان واقع شده اند. محراب کلیسا اتاقی به ابعاد ۸.۶ در ۳ متر است که با یک پله اختلاف سطح با طاق نمایی به عرض سه متر به تالار نیایش راه می یابد. در داخل این اتاق نیز جایگاه اصلی با یک پله اختلاف سطح تعبیه شده است. مصالح به کار رفته در قسمت اصلی بنا خشت با سقف تیرچوبی و پوشش شیروانی و در قسمت برج ناقوس آجر است. نمای داخلی بنا با اندود گچ و نمای خارجی با اندود کاهگل پوشانده شده است.


۵. آب گرم ایسی سو

ایسی سو یا ایستی سو زیباترین و دیدنی ترین روستاهای منطقه سلماس است که دارای طبیعت و باغ های زیبای فراوانی است. در باغ های این روستا همه نوع میوه سردسیری و معتدل تولید می شود. این روستا دارای افراد تحصیل کرده زیادی دارد که بیش ترشان از فرزندان و نوادگان حاج شیج قاسم شیخ زاده (قولنجی) می باشند.

چشمه آب معدنی ایسی سو دارای آبی گرم و حاوی املاح گوگردی زیادی است که برای درمان انواع بیماری های پوستی بسیار مفید است. بر اساس نقل بزرگان افراد زیادی که مبتلا به بیماری جذام و اگزما بودند، با مراجعه به این آب گرم و آب تنی در آن شفا یافته و به بهبودی کامل رسیدند. آبگرم ایسی سو در ۶۹ کیلومتری جاده ارومیه - سلماس واقع شده است آب این چشمه از چندین نقطه در دامنه تپه ای از زمین خارج می‌شود و حوضچه های طبیعی جالبی را به وجود آورده است.


۶. نقش برجسته خان تختی

این نقش برجسته متعلق به قرن سوم میلادی و دوره پادشاهی ساسانیان است. سنگ نگاره خان تختی یادگار یکی از پیروزی های ایرانیان بر رومیان است و در آن اردشیر پاپکان و ولیعهدش شاپور یکم تصویر شده‌اند. در این سنگ نگاره دو نفر سوار و دو نفر پیاده هستند. سوار سمت چپ اردشیر پاپکان است و سوار سمت راست شاپور یکم است که در مقام ولیعهدی می‌باشد و تاجی همانند پدرش دارد. تاریخ ایجاد این اثر تاریخی سال ۲۳۸ میلادی است و به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.


۷. کلیسای هفتوان

کلیسای هفتوان در روستای هفتوان در ۳ کیلومتری جنوب شهر سلماس واقع شده است. این کلیسا از یادگارهای دوران صفویه است و به امر شاه عباس صفوی احداث شده است. کلیسای هفتوان کاملاً از سنگ‌های سیاه آذرین تراش‌دار و با دقت خاصی کار شده است. گنبد مرکزی آن به صورت هرم دوازده تَرک بوده و بنا بر روی چهار ستون سنگی قرار گرفته است. در قسمت ورودی کلیسا چندین کتیبه به خط ارمنی و نقوش مذهبی دیده می‌شود که نشان‌دهنده ساخت اولیه بنا در قرن ۱۳ و ۱۴ میلادی است. این بنا در اثر زلزله سال ۱۹۳۰ میلادی خسارت سنگینی دید و پس از آن بازسازی شد.


۸. آبشار دره خورخوره

آبشار دره خورخوره در جنوب سلماس و در استان آذربایجان غربی واقع است. این آبشار ما بین روستای سرگل و مهکان در ۲۲ کیلومتر شهر سلماس واقع شده است. این آبشار در داخل دره قرا گرفته است و منظره ای زیبا و بدیع داره. این منطقه تفرجگاه مردم اهالی و همچنین مردم سلماس و خوی و سایر شهر های همجوار در ایام تعطیلات است. راه رسیدن به آبشار می بایست دره ای به عمق حدود هشتاد متر را در میان راه های پاکوب سرازیر شوید و در کنار برکه ای کوچک و سرسبز در اطراف آبشار، از زیبایی و لطافت محیط آن لذت ببرید.




منبع: سایت ستاره