صله رحم در ماه رمضان
"و با خویشاوندان رفت و آمد داشته باشید"
یکی از شاخصه‌های ماه مبارک رمضان، صله رحم است. مهمانی‌ها و افطاری‌های این ماه فرصتی برای ادای این فریضه‌ی مهم است.

صله رحم سبب برکت در رزق و روزی و طولانی شدن عمر می‌شود[1]و هر قدم بنده‌، برای تحقق این سفارش الهی محبوب‌ترین قدم در پیشگاه الهی به شمار می‌آید.[2]
 

روزه چشم و گوش و زبان

" زبان خود را از گفتار ناشایست نگاه دارید. دیدگان خود را از دیدن ناروا و حرام بپوشانید و گوشهاى خود را از شنیدن آنچه نادرست است، باز دارید." 

انسان روزه‌دار باید توجه داشته باشد که چشم و گوشت و مو و پوست او هم روزه هستند و باید مراقب باشد تا مبادا مبتلا به گناهی شود که حقیقت روزه‌اش را از بین ببرد.

بانوی عالمیان حضرت فاطمه زهرا(س) می‌فرمایند: "روزه داری که زبان و چشم و جوارح خود را حفظ نکرده است، روزه‌اش به چه کارش خواهد آمد؟"[3]

در حقیقت روزه‌دار کسی نیست که تنها از خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها امساک کند و باید مراقب زبان و چشمان و سایر اعضا و جوارحش باشد تا مبادا مرتکب گناهی شود.
 

یتیم نوازی

"با یتیمان مردم مهربانى کنید تا بعد از شما با یتیمان شما مهربانى کنند." 

در اسلام به امر یتیم نوازی و سرپرستی از آنها تاکید فراوانی شده است. در آیات سوره ضحی خداوند به پیامبر(ص) می‌فرماید" همان طور که یتیم بودی و تو را پناه دادیم تو نیز یتیمان را نوازش کن و آنها را از خود دور مکن."[4]

مولای متقیان علی(ع) که خود پدر تمام یتیمان عالم بوده است، در وصیت خود همگان را به یتیم نوازی توصیه نموده و می‌فرمایند: "خدا را خدا را در مورد یتیمان! نکند آنها گاهی سیر و گاهی گرسنه بمانند. نکند آنها در حضور شما در اثر عدم رسیدگی از بین بروند".[5]
 

توبه و بازگشت به سوی خدا

" از گناهان خود به سوى خدا توبه و بازگشت کنید." 

رمضان ماه آمرزش و بخشش گناهان است و درهای رحمت و بازگشت به سوی باری تعالی بر روی انسان گشوده شده است و روزه‌ی این ماه همچون سپری است برای انسان مؤمن که او را از آتش جهنم حفظ می‌نماید.[6]

رسول خدا(ص) در این باره می‌فرمایند: "رمضان ماهی است که ابتدائش رحمت و میانه‌اش مغفرت و پایانش آزادی از آتش جهنم است".[7]
 

دعا در هنگام نماز

"در اوقات نماز، دستهاى خود را به دعا بردارید، زیرا که وقت نماز بهترین ساعتهاست و در این اوقات، حق تعالى با رحمت، به بندگانش مى نگرد و اگر با او مناجات کنند، پاسخشان دهد و چنانچه او را ندا کنند لبیکشان گوید و اگر از او بخواهند عطا کند و چون او را بخوانند مستجابشان گرداند".

بهترین ماه برای دعا کردن ماه رمضان است؛ چرا که درهاى آسمان در شب اوّل ماه رمضان گشوده مى شود و تا آخرین شب این ماه بسته نمى شود.[8]

این ماه مبارک، فرصتی طلایی ست تا بنده با زبان روزه بر سر سجاده‌ی نماز خویش بنشیند و با معبود خویش به راز و نیاز مشغول شود. از همین رو برای تمام اوقات این ماه عزیز، دعاها و مناجاتهای بسیاری وارد شده تا بنده بتواند به واسطه آنها به درگاه خداوند متعال تقرب جوید.
 

سجده‌های طولانی

" اى مردم! جانهایتان در گرو اعمال شماست. پس با طلب آمرزش از خدا، آنها را از گرو، خارج کنید. پشت شما از بار گناهان سنگین است، پس با طولانی کردن سجده ها، آن را سبک گردانید و بدانید که حق تعالى به عزت خود سوگند یاد کرده است که نمازگزاران و سجده کنندگان در این ماه را عذاب نکند و در روز قیامت آنها را از آتش دوزخ در امان دارد." 

سجده کردن نشانه‌ی خاکساری و خشوع در مقابل خداوند عز و جل است. در حقیقت نزدیکترین حالت بنده در پیشگاه خداوند، لحظه‌ای است که سر بر سجده گذاشته و با او مناجات می‌کند.[9]

شخصی خدمت پیامبر (صلی الله علیه و آله) آمد و گفت: گناهانم بسیار و عملم اندک است. حضرت فرمود: "سجده های خود را زیاد کن، زیرا آنگونه که باد، برگ درختان را می ریزد، سجده هم گناهان را می ریزد.[10]"

در روایت دیگری رسول خدا(ص) شرط دستیابی به بهشت برین  را سجده‌های طولانی دانسته[11] و می‌فرمایند: " اگر می‌خواهید خداوند شما را همراه با من محشور نماید، باید در پیشگاه خداوند قهار سجده‌های طولانی کنید".[12]


پی نوشت:
[1]. بحارالانوار، ج74، ص89
[2]. همان
[3]. بحارالانوار، ج92، ص295
[4]. نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی، مهدوی کنی، ص503
[5]. نهج البلاغه، وصیت47
[6]. اصول کافی، ج4، ص162
[7]. بحارالانوار، ج93، ص344
[8]. همان،ج93،ص342
[9]. کافی، ج2، ص 483
[10]. بحار الانوار، ج82، ص162
[11]. حکمت عبادات،حضرت آیت الله جوادی آملی، ص 106
[12].  منتخب میزان الحکمة، ص 264