علل و نشانه های کم خونی

کم خونی به تعداد اندک گلبول های قرمز خونی اطلاق می شود و یکی از اختلالات خونی رایج در میان افراد است.

نشانه های کم خونی ممکن است در برگیرنده سردرد، درد قفسه سینه و پوست رنگ پریده باشد. کم خونی حدود ۳ میلیون نفر از آمریکایی ها را تحت تاثیر خود قرار داده است.
تخمین زده می شود این بیماری ۱.۶۲ میلیارد نفر از افراد سرتاسر کره خاکی را تحت تاثیر قرار داده باشد.

کم خونی در واقع بیماری نیست بلکه یک اختلال محسوب می شود.

کم خونی اغلب نتیجه بیماری های دیگری است که یا در توانایی بدن برای تولید گلبول های قرمز تداخل دارند یا به طور غیر طبیعی تجزیه یا از دست رفتن گلبول های قرمز را افزایش می دهند.
در این مقاله قصد داریم در مورد علل، نشانه ها و درمان کم خونی صحبت کنیم. پس همراه ما باشید.
 

کم خونی چیست؟

کم خونی به عنوان شرایطی تشخیص داده می شود که در آن تعداد گلبول های قرمز خونی کاهش یافته است.

در این شرایط بدن ما گلبول های قرمز سالم تولید نمی کند، گلبول های قرمز زیادی را نابود می سازد یا گلبول های قرمز را از دست می دهد. چنین موضوعی می تواند به کم خونی منجر شود.

همانطور که می دانید گلبول های قرمز برای سلامت بدن ما ضروری هستند. آن ها هموگلوبین را حمل می کنند که یک پروتئین پیچیده است و شامل مولکول های آهن می باشد.

عملکرد اصلی این مولکول ها حمل اکسیژن از ریه به سایر قسمت های بدن است. اگر گلبول قرمز کافی وجود نداشته باشد، فرد ممکن است نشانه هایی همچون ضعف و خستگی را تجربه نماید.

همانطور که در ابتدای مقاله بیش از ۴۰۰ نوع کم خونی وجود دارد که بر اساس علل آن ها به سه گروه اصلی تقسیم بندی می شوند:
کم خونی که به خاطر از دست رفتن خون ایجاد می شود.
کم خونی که به خاطر کاهش تولید یا تولید گلبول های قرمز معیوب ایجاد می شود.
کم خونی که به خاطر نابودی گلبول های قرمز ایجاد می شود.
 

علل کم خونی

یک دلیل واحد برای ابتلای افراد به کم خونی وجود ندارد. از آنجایی که کم خونی انواع مختلفی دارد، تشخیص علل آن کمی دشوار خواهد بود.

در ادامه مرور کلی بر روی علل رایج کم خونی خواهیم داشت.

کم خونی که به خاطر از دست رفتن خون ایجاد می شود
رایج ترین نوع از کم خونی (کم خونی ناشی از فقر آهن) اغلب در این طبقه بندی قرار می گیرد. در این شرایط، اختلال به خاطر کمبود آهن رخ می دهد و اغلب به خاطر از دست رفتن خون است.
زمانی که خون از دست می رود بدن با کشیدن آب از بافت های بیرون جریان خونی به این شرایط واکنش نشان می دهد و تلاش می کند رگ های خونی را پر نگه دارد. این آب اضافی خون را آبکی می کند و باعث آبکی شدن گلبول های قرمز می شود.

از دست رفتن خون به عنوان مزمن، شدید یا سریع طبقه بندی می گردد.

از دست رفتن سریع خون می توان به خاطر جراحی، تروما، رگ های خونی پاره یا زایمان باشد.

از دست رفت خون مزمن اغلب در میان بیمارانی که کم خونی دارند دیده می شود. در این شرایط، از دست رفتن خون ممکن است نتیجه زخم معده، سرطان یا تومور باشد.

دلایل ایجاد کم خونی به خاطر از دست دادن خون به شرح زیر است:
شرایط مربوط به روده و معده همچون زخم معده، هموروئید، سرطان یا گاستریت
استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی همچون آسپرین و ایبوپروفن

خونریزی های قاعدگی
کم خونی که به خاطر گلبول های قرمز کاهش یافته یا معیوب ایجاد می شود:

مغز استخوان برای ایجاد گلبول های قرمز ضروری است. مغز استخوان سلول های بنیادی را تولید می کند که در نهایت به گلبول های قرمز، گلبول های سفید و پلاکت ها توسعه می یابند.

مغز استخوان می تواند تحت تاثیر بیماری مختلفی قرار گیرد. سایر نمونه های کم خونی که به خاطر گلبول قرمز کاهش یافته یا معیوب ایجاد می شود در برگیرنده موارد زیر است:

کم خونی داسی شکل: گلبول های قرمز شکل درستی ندارند و به سرعت و به طور غیر طبیعی تجزیه می شوند. این نوع از گلبول های قرمز ممکن است در رگ های خونی کوچک به هم بچسبند و باعث ایجاد درد شوند.

کم خونی ناشی از فقر آهن: نبود گلبول های قرمز کافی ممکن است به خاطر نبود آهن کافی در بدن باشد. این موضوع به خاطر رژیم غذایی ضعیف، دوره های قاعدگی، اهدای مکرر خون، تمرینات استقامتی، شرایط گوارشی خاص همچون بیماری کرون، جراحی برداشت قسمتی از روده و برخی از غذاها رخ می دهد.

مشکلات مرتبط با مغز استخوان و سلول های بنیادی: به عنوان مثال کم خونی آپلاستیک زمانی رخ می دهد که سلول بنیادی اندکی وجود دارد یا اصلا چنین سلولی وجود ندارد. تالاسمی نیز زمانی رخ می دهد که گلبول های قرمز نمی توانند به درستی رشد کرده و بالغ شوند.

کم خونی ناشی از کمبود ویتامین: ویتامین B12 و فولات برای تولید گلبول های قرمز ضروری هستند. به همین خاطر اگر چنین ویتامین هایی کم باشند، تولید گلبول های قرمز کمتر می شود. نمونه ای از این نوع کم خونی، کم خونی مگالوبلاستیک و کم خونی pernicious است.

کم خونی که به خاطر نابودی گلبول های قرمز ایجاد می شود:
گلبول های قرمز معمولا دوره زندگی ۱۲۰ روزه در جریان خون دارند اما این گلبول ها ممکن است قبل از این موعد نابود شوند.

یک نوع از کم خونی که در این گروه قرار می گیرد، کم خونی همولیتیک خود ایمنی است که سیستم ایمنی بدن به اشتباه گلبول های قرمز را به عنوان مهاجم شناسایی می کند و به آن ها حمله می نماید. همولیز بیش از حد می تواند به خاطر دلایل متعدد ایجاد شود. این دلایل عبارتند از :
1- عفونت
2- مصرف داروهای خاص
3- زهر مار یا عنکبوت
4- سمومی که به خاطر بیماری های کبدی یا کلیوی پیشرفته ایجاد می شود
5- حمله سیستم ایمنی بدن به گلبول های قرمز
6- پر فشاری خون شدید
7- پیوند عروق
8- اختلالات لخته شدن
9- بزرگ شدن طحال


 

نشانه های کم خونی

رایج ترین نشانه کم خونی صرف نظر از نوع آن، احساس خستگی و کمبود انرژی است. سایر نشانه های رایج آن ممکن است در برگیرنده موارد زیر باشد:
1- پوست رنگ پریده
2- ضربان قلب سریع یا نامنظم
3- تنگی نفس
4- درد قفسه سینه
5- سردرد
6- سبکی سر
در موارد خفیف کم خونی افراد نشانه ای ندارند. برخی از اشکال کم خونی می تواند نشانه های منحصر به فرد خود را داشته باشد:

1- کم خونی آپلاستیک: تب، عفونت های مکرر و راش های پوستی
2- کم خونی ناشی از کمبود اسید فولیک: تحریک پذیری، اسهال و زبان نرم
3- کم خونی همولیتیک: زردی، ادرار با رنگ تیره، تب و دردهای شکمی
4- کم خونی داسی شکل: تورم دردناک پا و دست، خستگی و زردی
 

درمان کم خونی

محدوده درمانی مختلفی برای کم خونی وجود دارد. تمامی این درمان ها به دنبال افزایش گلبول های قرمز خونی هستند. بسته به نوع کم خونی، درمان باید با علل ایجاد آن همخوانی داشته باشد:
کم خونی ناشی از فقر آهن: مکمل آهن یا تغییر در رژیم غذایی. اگر این شرایط به خاطر از دست رفتن خون باشد باید محل خونریزی پیدا شده و متوقف گردد

آنمی ناشی از کمبود ویتامین: درمان در برگیرنده استفاده از مکمل های غذایی و B12 است

تالاسمی: انتقال خون، مکمل اسید فولیک، برداشتن طحال و پیوند مغز استخوان

کم خونی ناشی از بیماری های مزمن: این نوع کم خونی ناشی از بیماری زمینه ای مزمن و حاد است. درمان خاصی برای این شرایط وجود ندارد. تمرکز پزشک بر روی بیماری زمینه ای است.

کم خونی آپلاستیک: انتقال خون یا پیوند مغز استخوان

کم خونی داسی شکل: مدیریت اکسیژن، استفاده از مسکن و مایعات داخل وریدی. سایر درمان ها ممکن است در برگیرنده استفاده از آنتی بیوتیک، اسید فولیک، انتقال خون باشد.

کم خونی همولیتیک: اجتناب از داروهای مشکوک، درمان عفونت،داروهای سرکوب کننده سیستم ایمنی. Plasmapheresis ممکن است نیاز باشد.
 

تغییرات رژیم غذایی برای کم خونی

اگر کم خونی به خاطر کمبود مواد مغذی باشد، تغییر به رژیم غذایی غنی از آهن می تواند به بهبود نشانه ها کمک کند. غذاهای زیر غنی از آهن هستند:
نان و غلات صبحانه غنی شده با آهن
سبزیجاتی با برگ سبز
حبوبات
برنج قهوه ای
گوشت سفید و قرمز
آجیل ها و دانه ها
ماهی
توفو
تخم مرغ
میوه های خشک شده


منبع: سایت مجله سلامت