کودک شما یک کودک نیست، بلکه یک انسان کوچک است که همه چیز را درک می کند و اگر این کودک را یک انسان کامل بدانیم پس باید گفت که هر دوره از زندگی او وابسته به دوره دیگری است. اولین دوره زندگی کودک دوران احساس اوست. احساسی که با حرکت او همراه است زیرا او در این زمان چون کودک فاقد اعمال سمبل سازی است و هیچ چیز را از چیز دیگر تمیز نمیدهد، مربی یا مادر نمی تواند از راه فکر یا حالات عاطفی چیزی را بیاد او بیاورد و یا از کسانی که در آنجا حاضر نیستند با کودک صحبت کند و با وجود بر این نقصان و کمبود قوای روحی او در حال تکمیل است و کودک هر چه را می بیند و با آن تماس دارد از آن الگو برمی دارد و بدون آنکه نوع آن را تشخیص دهد سعی می کند چیزی از آن در خاطر بسپارد و به عبارت دیگر احساس بعضی از واکنش های عاطفی کودکانه در او بیدار می شود.
 
بنابراین می توان گفت که کودک از زمان تولد تا سر حد بلوغ دوره های مختلف را می گذراند که در روانشناسی آن را به ۶ گروه یا دوره مشخص یا جدا از هم تقسیم کرده اند و ما به طور خلاصه این دوره ها را از نظر می گذرانیم.
 
١. دوران اولیه او که تا ۱۸ ماهگی امتداد دارد و شامل احساس و حرکت است و این احساس و حرکت کودکانه اتفاقی است و پاسخهای جداگانه از احساس خود می گیرد.
 
۲. این دوران در ۲ سالگی آغاز می شود و یک نوع فکر مقدماتی و کودکانه و اتفاقی است که در وی بیدار می شود و کودک می تواند اشیاء را بشناسد اما قادر نیست عملی را انجام دهد.
 
٣. در این مرحله یادوران چهار سالگی فکر درست و فطری او به کار می افتد و مشاهدات حقیقی برای او ثابت است و اگر در آن حال قطعه مومی بدستش دهید می تواند آن را به شکل خاصی بسازد کارهای او در این دوره کامل تر و هوش او بهتر کار می کند.
 
۴. این دوره از هفت سالگی آغاز می شود که در این دوران کودک اعمال خود را کاملا ظطبقه بندی می کند و به اعمال خود بازتاب می دهد و درباره هر چیز می تواند درست فکر کند.
 
۵ و ۶- در این دوره کودک می تواند وسایل درست را بدون دخالت دیگری به وجود آورد و همه را مورد استفاده قرار دهد و دنیای خارج برای او مفهوم درست خواهد داشت و چون در این زمان تکلم را یاد گرفته می توان با دلیل و منطق همه چیز را برای او تفسیر کرد و همین زمان است که اگر مربی خوب داشته باشد کودک با سرعت به مراحل تکامل هوش و خودکاری خواهد رسید. احساس در کودک همراه با یک سلسله اعمال کودکانه است که کودک احساس خود را با اعمالی مشابه با آن نشان میدهد که در روانشناسی به آن احساس محرک می گویند، کودک با حرکات خود می خواهد با دنیای خارج تماس پیدا کند و این تماس با شبیه سازی همراه است. حال کودک کم کم به سن نوجوانی و جوانی می رسد که معمولا وقتی کودک به این مرحله از زندگی اش رسید می خواهد کاملا مستقل و آزاد باشد اما به دلیل نداشتن آگاهی های لازم و درک کامل از اجتماع خویش دچار بحرانهائی می شود که بعضی اوقات به ضرر و زیان او می شود و در اینجاست که ما باید به این نوجوان و جوان بگوئیم آیا نمی توان از شما خواست که خوب و سربراه باشید؟
 
می دانیم که این سؤال یا تکلیف برای نوجوان و جوان ما کار مشکلی است اما نباید لااقل به پدر و مادر خود خرده بگیرید. زندگی حیوانات باید برای شما درس عبرتی باشد وقتی که جوجه پرنده از تخم بیرون می شود او هم می خواهد پرواز کند. اگر مادرش بخواهد او را بیشتر در لانه نگاه دارد کار درستی نیست زیرا نباید پرنده ترسوئی بار بیاید و اگر زودتر از موقع هم او را رها کند خطر دیگری در پیش اوست و عوامل خطر بر سر راه او آماده و اجتناب ناپذیر است و این مسئله بزرگی است برای پدر و مادر پرنده، حال همین مشکلات برای پدر و مادر شما وجود دارد.غالبا  پسران به پدر و مادر خود می گویند شما پیرمردهای خشکیده عهد قدیم هستید که به رسوم امروز اعتقاد ندارید. بیشتر عدم تفاهم ها بین پدر و مادر از این نمونه هاست.  آنها اگر در زندگی خود اعتدال را نگه نداشته اند شما هم نباید در مقابل چیزهای کوچک اشکال تراشی کنید و اگر هم به شما خشم گرفتند آنقدر آن را دنبال نکنید که باعث حادثه ای شود. به عنوان مثال، پدری که با زحمت زیاد و حقوق کم و با اضافه کاری به مدت چند سال توانسته است یک اتومبیل بخرد و جوان او بدون اجازه از او کلید اتومبیل را بردارد و پی ولگردی خویش رود آیا انتظار دارید چنین پدری از فرزندش راضی باشد؟
 
غالبا این پسران به پدر و مادر خود می گویند شما پیرمردهای خشکیده عهد قدیم هستید که به رسوم امروز اعتقاد ندارید. بیشتر عدم تفاهم ها بین پدر و مادر از این نمونه هاست. کوچکترین برخورد غرورشان را لکه دار می سازد شما این رفتار را با معلمین و استادان خودتان هم در کلاس دارید به شخصیت او اهانت می کنید و به بهانه اینکه درسهائی که میدهد به درد شما نمی خورد به جای اینکه شما سپاسگزار باشید و به او احترام بگذارید او را به مسخره می گیرید.
 
البته ناگفته نماند که زیاد شما هم مقصر نیستید زیرا نوجوان و جوانی که در خانواده بی فرهنگ و بذله گوئی تربیت شده و در تمام روز شاهد بذله گوئیهای پدر و مادر و افراد فامیل در جمع میهمانی های خود بوده نمی تواند بین آن کلاس و مهمانی ها تفاوت بگذارد روح و ذهنش پر از کلمات پوچ و بی خودی است که از دهان دوستانش شنیده و هنگامی که در کلاس درس نشسته روی اصل تداعی معانی استاد را به جای دوستانش شنیده و هنگامی که در کلاس درس نشسته روی اصل تداعی معانی استاد را به جای دوستانش می گیرد و در عالم خیال با او بذله گوئی می کند.
 
می توان این طور تفسیر کرد که نوجوان و جوانان فقط وابسته به فکر و رویاهای جوانی و امیال نفسانی خود مطالب را تفسیر می کنند. شاید از این موضوع یا تفسیر راضی نیستید اما این مسئله راست است که تمام آزمایش های زندگی شما حتی اگر برای سرگرمی باشد از عشق تشکیل می شود هر کدام از شما به داشتن عشق و علاقه افتخار می کنید و بدون اینکه با پدر و مادر خویش مشورت کنید نصایح و راهنمائیهای آنها را به فراموشی سپرده و تمام ساعات شب و روزتان را به بطالت و پوچی می گذرانید. این پوچیها و بیهودگی های علمی و روانی مخصوص قرن ماست و از اختراعات قرن ما به شمار می آید. اما پدران و اجداد ما هرگز با این سیستم راضی نبودند و نیستند قوانین دیروز با آنچه که اصول اخلاقی امروز آن را جزو تمدن میشمارد فایل مقایسه نبوده است.
 
مسئله ای که توجه ما را بیش از هر چیز جلب می کند این است که چگونه جوانان با هوش عصر ما تا این حد احمق می شوند. قوانین اخلاقی مذهبی و مقررات اجتماعی همیشه توصیه کرده اند که نباید این دو جنس مخالف را آزاد گذاشت. شاید ریشه تمام بدبختی ها در کانون خانواده ها می باشد و این باز برمی گرد به خانواده و مقصر بودن آن زیرا وقتی که خانواده می بیند دخترش شب را در خارج از خانه گذرانده باید از او علت نیامدن به خانه را جویا شود تا اینکه بدون توجه به این مسائل باشد.
 

منبع: روانشناسی کودک، بتول جعفری گلستان، چاپ دوم، نوید حکمت، قم 1396