رحم اجاره‌ای

برخی‌ها به غلط این را رحم اجاره‌ای عنوان می کنند ولی ما دوست نداریم این اصطلاح را به کار ببریم. در واقع اگر مزدی هم بابت این کار داده می شود هزینه های نگهداری جنین در داخل رحم و حق الزحمه مربوط به آن تلقی می شود. آیا وقتی فرزندی را به دایه ای می سپاریم تا شیردهی کند، او را اجاره ای تلقی می کنیم؟ خیر، در واقع آن فرد مزد زحمت خود را می گیرد. افرادی که دچار رحمهای ناتوان یا کوچک هستند به بیماری‌هایی همچون سندرم «راکی تانسکی» مبتلا بوده و رحم بسیار کوچکی دارند که قادر به داشتن فضایی مناسب رشد و نمو جنین نیست یا به سقط های مکرر دچار می شوند بهترین گزینه برای آنان بهره گیری از رحم جایگزین به شمار می رود.
 

سوء استفاده از یک روش درمانی

ما معتقد هستیم که رحم جایگزین روشی کاربردی مختص زوجینی است که به هر دلیلی امکان باردار شدن و داشتن فرزند را ندارند و هرگونه بهره برداری غیر علمی و غیر منطقی از آن اخلاقی نیست. متاسفانه برخی اوقات شاهد هستیم که در کشورهای غربی هنرپیشه ها و برخی خواننده ها برای اینکه از دغدغه های بارداری و پیامدهای آن که می تواند اندام آنان را دستخوش تغییرات فیزیولوژیکی قرار دهد، در امان بمانند با اختیار کردن یک رحم جایگزین صاحب فرزند می شوند.به مطبوعات که نگاه می کنیم برخی اوقات شاهد اخباری هستیم که حاکی از عدم همراهی زنی است که پس از به دنیا آوردن بچه رضایتی برای تحویل دادن آن به والدین اصلی‌اش نداشته و به نوعی وابستگی عاطفی موجب شده او از همراهی با پدر و مادر نابارور سر باز زند. ما معتقدیم این روش به این صورت مورد سوء استفاده قرار گرفته و در اصل چنین اقدامی از نظر اخلاقی صحیح نیست، آنان بدون لذت بردن از ۹ ماه حمل جنین خود به دلیل مشغله های فراوان و بهانه های خاص از این موهبت محروم می شوند ضمن اینکه با این روش قادر به شیردهی نوزاد خود نیز نیستند و در اصل لذت داشتن فرزند را نخواهند برد.
 

رحم جایگزین و چالشهای‌ آن

درصدی از مراحل بهره گیری از رحم جایگزین جنبه علمی و پزشکی دارد و درصدی نیز جنبه اجتماعی و حقوقی داشته و پرسش های متعددی پیرامون آن مطرح می شود از جمله اینکه هزینه های پرداختی برای استفاده از رحم جایگزین چه میزان و برعهده چه کسی است؟ در طول مدت بارداری هزینه های تغذیه و نگهداری جنینی شامل چه چیزهایی شده و چگونه باید تامین شود؟ در زمان زایمان این افراد به چه مشکلاتی برمی خورند؟ در قانون مدنی داریم که بچه برای صاحب رحم است و این صاحب رحم است که مادر او شناخته می شود اما در اصل که اینطور نیست.

امروزه و با وجود آزمایش های مختلف پزشکی حتما اگر کسی ادعایی غیر داشته باشد با بررسی های انجام شده مادر و پدر اصلی و در نتیجه صاحبان اصلی فرزند شناسایی می شوند. در بیمارستان و هنگام زایمان نیز در گذشته که قوانین مربوط به رحم جایگزین تدوین نشده بود مشکلات فراوانی برای مخاطبان ایجاد می شد. گاهی مجبور می شدند زن باردار را با نام دیگری بستری کنند که اختلالی در شناسنامه و ثبت رسمی آن نداشته باشند اما امروزه با توجیهات علمی ای که برای کارشناسان و مسئولان صورت گرفته اینگونه گرفتاری ها برطرف شده است و راهکارهای مختلفی به وجود آمده از جمله اینکه قبل از هرگونه اقدام برای بهره برداری از رحم جایگزین قراردادی میان طرفین یعنی مادر و پدر جنین و زنی که رحم جایگزینی در اختیار قرار می دهد، منعقد شده و تمامی آنچه باید در طول مدت بارداری و پس از آن رعایت شود به عنوان مفاد قرارداد ذکر می شود. اظهار و اعتراف می شود که بچه مربوط به زن و شوهری است که نطفه از آنها بوده و او تنها حامل و نگهدارنده جنین است و رحمش در اختیار جنین قرار گرفته است. این موضوع به نوعی تحت نظارت قانون صورت می گیرد و حتی قاضی نیز در موارد لزوم رای صادر می کند در بیمارستان وقتی بچه به دنیا می آید با گواهی پزشکان و قراردادی که ارائه می شود گواهی ولادت به نام والدین اصلی نوزاد صادر شده و اداره ثبت نیز با استناد به این مدارک نسبت به صدور شناسنامه ولادت اقدام می کند.
 

مادر این بچه کیست؟

ولی در این میان سوء استفاده هایی نیز صورت می گیرد. به مطبوعات که نگاه می کنیم برخی اوقات شاهد اخباری هستیم که حاکی از عدم همراهی زنی است که پس از به دنیا آوردن بچه رضایتی برای تحویل دادن آن به والدین اصلی‌اش نداشته و به نوعی وابستگی عاطفی موجب شده او از همراهی با پدر و مادر نابارور سر باز زند. اما قانون چه اقدامی در این خصوص می کند؟ بیشک با پیگیری های پزشکی قانونی و انجام آزمایشات پیشرفته ژنتیک و خونی می توان پدر و مادر واقعی نوزاد را مشخص کرد و مسئله از طریق مراجع قضایی پیگیری و حل و فصل شود اما مراکز ناباروری وظیفه دارند تمهیدات لازم را قبل از بارداری و رخداد اینگونه مسائل اتخاذ کنند. اگر قرار است از جنین اهدا استفاده شود یا اگر مقرر شد بر اساس تشخیص پزشک از رحم جایگزین استفاده شود باید مجوزهای قانونی مربوطه گرفته شود. در این موارد والدین با گواهی های پزشکی که از مرکز ناباروری تهیه می کنند به دادگاهها و مراجع قضایی مراجعه کرده و قضات صلاحیت پدر و مادر برای استفاده از جنین اهدایی باصلاحیت قرارداد برای بهره گیری از رحم جایگزین را تایید می کنند.
 
در این شرایط با اعتراف و اذعان طرفین قرارداد در دفاتر رسمی ثبت و محضر های ثبت که به صورت کلیتی خواهد بود، گواهی پزشک و ادعای والدین او و صاحب رحم جایگزین ثبت و ضبط می شود. در اینجا پرسشی مطرح می شود که آیا زنی که قرار است ۹ ماه جنین دیگری را حمل کند و از وجود خود موجب رشد، نمو و بالندگی وی شود در معرض خطر نیست؟ پاسخ اینکه این زن می تواند توسط عوامل مختلف و بیماری ها در معرض خطر باشد حتی از نظر تغذیه نیز باید با توجهات مختلف مورد رسیدگی کامل و جامع غذایی قرار گیرد. حمایت های رفاهی، اجتماعی، فیزیکی و تغذیه ای از نظر جسمی و روحی ابعاد مختلف حفاظتی را در طول بارداری به خود اختصاص می دهد که باید در این شرایط خاص توسط والدین اصلی جنین برای صاحب رحم جایگزین تامین شود. البته پیش از این هم باید زنی که رحم خود را قرار است برای ماه آینده در اختیار جنین دیگران قرار دهد، بررسی های پزشکی کامل از نظر فیزیولوژیکی و وجود بیماریهای منتقله و قابل انتقال را طی کرده و از نظر روانشناسی و جنبه های روحی و روانپزشکی مورد بررسی قرار گیرد.
 
منبع: 9 ماه انتظار شیرین، بتول جعفری گلستان، چاپ دوم، نوید حکمت، قم 1396