واژه فساد به معنای تباهی، بدکاری و هرگونه خارج شدن از حالت اعتدال است و نقطه مقابل آن صلاح است. تمام نابسامانی هایی که در کارها ایجاد می گردد و تمام افراط وتفریطها درمسائل فردی و اجتماعی، نمونه هایی از فساد هستند. فساد از دیدگاه قرآن، دامنه ای گسترده دارد، قطع رحم[1]، اسراف[2]، کم فروشی[3]، دزدی[4]، دست اندازی به حقوق دیگران[5]، نمونه هایی از آنها هستند. اما بحث ما در این جا، در رابطه با فساد جنسی است.


زمینه های فساد

1- خودنمایی

میل به خودنمایی و جلوه گری به مصالحی در سرشت زن نهفته است که باید در مسیر درست و هدفی والا به کار گرفته شود. اگر این گرایش مرزی نداشته باشد، قطعا فسادآفرین خواهد بود و در ایجاد زمینه ناهنجاری و ناامنی بانوان در جامعه، تأثیر خواهد کرد. قرآن می فرماید:

وَ لا تَبَرَّجْنَ تَبَرُّجَ الْجاهِلِیةِ[6]

مانند دوران جاهلیت به خودنمایی نپردازید.

کلمه تبرّج از برج گرفته شده و به معنای آن است که فرد خود را مانند برج در معرض دید و تماشای دیگران قرار دهد. این آیه به ما می گوید: اگر زنان نمی توانند درخانه بمانند و بیرون آمدن از منزل برایشان ضروری است، به گونه ای خارج شوند که سبب جلب توجه نامحرمان نشوند.

شهید مطهری می فرماید:

حرکات و سکنات انسان گاهی زبان دار است گاهی وضع لباس، راه رفتن سخن گفتن زن معنادار است و با زبان بی زبانی می گوید: دلت را به من بده، در آرزوی من باش و مرا تعقیب کن.[7]

خودنما با عرضه کردن خود به نامحرمان، از عزت و شکوه خود می کاهد و علاوه بر آن زمینه را برای نفوذ افراد آلوده و ارتباط با آنان فراهم می سازد و پسران جوان را که باید مظهر اراده و فعالیت و شجاعت و مردانگی وتصمیم باشند به افرادی هوس باز وچشم چران تبدیل می کند. و پوشش زن برای پیشگیری و کنترل برخی از گرایش ها و رفتارهای خودنمایانه و وسوسه انگیز است.


2- اختلاط

قرآن می فرماید:

إذا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ ذلِکمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکمْ وَ قُلُوبِهِنَ[8]

هنگامی که چیزی از وسایل زندگی را (به عنوان عاریت) از آنان [همسران پیامبر] می خواهید از پشت پرده بخواهید؛ این کار برای پاکی دل های شما و آنها بهتر است!

اسلام به خطرات ناشی از روابط به اصطلاح آزاد دختر و پسر، کاملا آگاه است و نهایت مراقبت را در روابط و برخوردهای دختران و پسران دارد؛ تا حدّی که منجر به انحراف و فساد نشود و طرفدار مشارکت دختران و پسران در جامعه به شکل معقول و با حفظ حریم است. اسلام در عین این که اجازه شرکت در اجتماعات را به دختران و پسران می دهد؛ دستور می دهد که به صورت مختلط نباشند و محل نشست و برخاست ها از یکدیگر جدا باشد.

از این رو پیامبر اکرم (ص) دستور دادند که درب ورودی زنان به مسجدالنبی از درب ورودی مردان جدا باشد.

سنت جاری مسلمین از زمان رسول خدا (ص) بر این بوده که زنان از شرکت در مجالس و مجامع منع نمی شدند، همواره حریم را رعایت می کردند. در مساجد و مجامع، حتّی در کوچه و خیابان، زن با مرد مختلط نبود. اگر زنان می خواستند بیرون بروند، حریم را رعایت می کردند، به گونه ای که جلب توجه نامحرمان نشود.

روزی رسول خدا (ص) در بیرون مسجد دید مردان و زنان با هم از مسجد بیرون آمدند به زنها خطاب کرد بهتر است شما صبر کنید اول آنها بیرون بروند سپس شما بروید. [9]

بنابراین می توان گفت: نه حبس صحیح است، نه اختلاط محرم و نامحرم، بلکه نگهداشتن حریم در اجتماع راه پسندیده است.


3- خلوت با نامحرمان

از مکان هایی که درآن فرصت ارتکاب گناه بسیار مهیا است، مکانهایی است که از انظار دیگران به دور است و هیچ نوع مراقبتی جز مراقبت خداوند در آن وجود ندارد. علی (ع) از جمله علل و اسباب فجور را خلوت می داند. و افراد را از آن پرهیز می دهد. آنجا که می فرماید:

سَبَبُ الفُجُورِ الخَلوَة[10]

سبب گناه، خلوت ها هستند.

برای پیشگیری از وسوسه های شیطانی، اسلام دستور می دهد که زن و مرد نامحرم، هیچ گاه در محیط خلوت قرار نگیرند. امام صادق (ع) فرمود: از مواردی که رسول خدا (ص) در پیمان با زنان با آنها شرط کرد، این بود که با مردان در جای خلوت ننشینند. [11] پیامبر (ص) می فرماید:

ایاکم و مُحادثة النِّساء فانَّه لایخلو رجل بامرأة لیس له محرم الّا همَّ بها[12]

از گفتگو با زنان نامحرم بپرهیزید، زیرا هروقت مردی با زنی خلوت کند قصد او می نماید.

مراجع تقلید نیز خلوت با نامحرم در جای خلوت را جایز نمی دانند به ویژه آنجا که احتمال آلوده شدن به گناه باشد.[13]

پیامبر (ص) فرمود:

لا یخلون رجلٌ بامرأة فما من رجلٍ خلأ بإمرأةٍ کان الشّیطان ثالثهما[14]

نباید هیچ مردی با زن نامحرم خلوت کند، زیرا هیچ مردی با زن نامحرمی خلوت نمی کند، مگر اینکه شیطان سومین آنهاست. تا آنها را آن گونه که می تواند وسوسه کند و به فساد برانگیزد.

پیامبر (ص) فرمود:

ایاک و الخلوة بالنساء و الذی نفسی بیده ما خلا رجل بامرأةٍ الّا دخل الشیطان بینهما[15]

از خلوت کردن با زنان بپرهیزید قسم به خدایی که جانم در دست اوست مردی با زنی خلوت نمی کند، مگر اینکه شیطان وارد می شود بین آن دو و وسوسه شان می کند.

علی (ع) فرمود:

هیچ گاه مردی با زن نامحرم در جای خلوت همراه نشود؛ زیرا هنگامی که مرد نامحرم و زن نامحرم در مکان خلوت همراه شوند، سوّمین آنها شیطان خواهد بود.[16]


4- بی حیایی

امام علی (ع) فرمود:

رَأْسُ کلُّ شَرٍّ الْقِحَة[17]

بی شرمی، زمینه هر فسادی است.

عوامل دیگری نظیر: بدحجابی، چشم چرانی، کاهش ازدواج، بیکاری، فیلم ها و عکس های مبتذل، عدم توجه خانواده ها به عفاف، فقر و... نیز از زمینه های فساد محسوب می شوند.


درمان فساد

برای مقابله با فساد، راهکارهایی در قرآن و روایات وجود دارد که در این جا به چند نمونه از آنها اشاره می شود:


1- توجه به حجاب

قرآن می فرماید:

یا أَیهَا النَّبِی قُلْ لِأَزْواجِک وَ بَناتِک وَ نِساءِ الْمُؤْمِنِینَ یدْنِینَ عَلَیهِنَّ مِنْ جَلَابِیبِهِنَّ ذلِک أَدْنی أَنْ یعْرَفْنَ فَلا یؤْذَینَ وَ کانَ اللَّهُ غَفُوراً رَحِیماً[18]

ای پیامبر! به همسران و دخترانت و زنان مؤمنان بگو: «جلباب ها [روسری های بلند] خود را بر خویش فروافکنند، این کار برای این که شناخته نشوند و مورد آزار قرار نگیرند بهتر است؛ (و اگر تا کنون خطا و کوتاهی از آنها سر زده، توبه کنند) خداوند همواره آمرزنده و رحیم است.


2- کنترل نگاه ها

قرآن می فرماید:

قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یغُضُّوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ یحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ذلِک أَزْکی لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِما یصْنَعُونَ* وَ قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا یبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا ما ظَهَرَ مِنْها[19]

به مؤمنان بگو چشم های خود را (از نگاه به نامحرمان) فروگیرند، و عفاف خود را حفظ کنند؛ این برای آنان پاکیزه تر است؛ خداوند به آن چه انجام می دهید آگاه است!* و به زنان با ایمان بگو چشم های خود را (از نگاه هوس آلود) فروگیرند، و دامان خویش را حفظ کنند و زینت خود راجز آن مقدار که نمایان است- آشکار ننمایند

پیامبر اکرم (ص) فرمود:

إِیاکمْ وَ فُضُولَ النَّظَرِ فَإِنَّهُ یبْذُرُ الْهَوَی وَ یوَلِّدُ الْغَفْلَة[20]

از زیادی نگاه خودداری نمائید که آن بذر هوس را در دل ها می افشاند و ایجاد غفلت می کند.


3- توجه به نماز

قرآن می فرماید:

إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکرِ[21]

نماز را برپا دار، که نماز (انسان را) از زشتی ها و گناه بازمی دارد.


4- خودداری از زمینه های تحریک

نازک کردن صدا در برابر نامحرمان،[22] کوبیدن پا بر زمین، نشان دادن زینت، خودنمایی و...[23] از زمینه های تحریک می باشند.


5- دوری از اختلاط

پیامبر اکرم (ص) فرمود:

باعِدُوا بَین انفاس الرّجال و النّساء فانّه اذا کانَتِ المَعاینة و اللقاء کان الدّاء الذی لا دواء له[24]

بین مردان و زنان فاصله ایجاد کنید، زیرا وقتی نگاه دو طرف و دیدار تحقق یافت، درد بی درمان پدید می آید.


6- کمک به ازدواج آسان

قرآن می فرماید:

وَ أَنْکحُوا الْأَیامی مِنْکمْ وَ الصَّالِحِینَ مِنْ عِبادِکمْ وَ إِمائِکمْ إِنْ یکونُوا فُقَراءَ یغْنِهِمُ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ وَ اللَّهُ واسِعٌ عَلِیمٌ[25]

مردان و زنان بی همسر خود را همسر دهید، همچنین غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را؛ اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود آنان را بی نیاز می سازد؛ خداوند گشایش دهنده و آگاه است!

از آیه فوق نکات زیر استفاده می شود:

- فراهم کردن ازدواج دختران و پسران، تکلیف اولیا و جامعه اسلامی است. (و انکحو)

- مسلمانان، تنها با هم کیش خود باید ازدواج کنند. (منکم)

- تسهیل ازدواج از روش های مؤثر در درستکاری است، اگر برای صالحان تسهیل شد، افراد نادرست به درستی تشویق می شوند. (الصالحین)

- ازدواج، راه پیشگیری از فحشا است. (با استفاده از آیات قبل)

- وعده خدا بر غنی شدن فقرا، در سایه ازدواج است. (یغنهم الله)

- لازم نیست خواستگاری از طرف خاصی باشد، بلکه هریک از طرفین می توانند پیشگام شوند. (و انکحوا)

- داشتن صلاحیت اداره زندگی، شرط طرفین عقد است. (الصالحین)


7- امر به معروف و نهی از منکر

قرآن می فرماید:

کنْتُمْ خَیرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکرِ وَ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لَوْ آمَنَ أَهْلُ الْکتابِ لَکانَ خَیراً لَهُمْ مِنْهُمُ الْمُؤْمِنُونَ وَ أَکثَرُهُمُ الْفاسِقُونَ[26]

شما بهترین امتی بودید که به سود انسانها آفریده شده اند؛ (چه اینکه) امر به معروف و نهی از منکر می کنید و به خدا ایمان دارید. و اگر اهل کتاب، (به چنین برنامه و آیین درخشانی، ) ایمان آورند، برای آنها بهتر است! (ولی تنها) عده کمی از آنها با ایمانند، و بیشتر آنها فاسقند، (و خارج از اطاعت پروردگار)

و در جایی دیگر می فرماید:

وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ ینْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکرِ وَ یقِیمُونَ الصَّلاةَ وَ یؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ یطِیعُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ أُولئِک سَیرْحَمُهُمُ اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ عَزِیزٌ حَکیمٌ[27]

مردان و زنان باایمان، ولی (و یار و یاور) یکدیگرند؛ امربه معروف، و نهی از منکر می کنند؛ نماز را برپا می دارند؛ و زکات را می پردازند؛ و خدا و رسولش را اطاعت می کنند؛ بزودی خدا آنان را مورد رحمت خویش قرار می دهد؛ خداوند توانا و حکیم است!

همچنین می فرماید:

فَلَوْ لا کانَ مِنَ الْقُرُونِ مِنْ قَبْلِکمْ أُولُوا بَقِیةٍ ینْهَوْنَ عَنِ الْفَسادِ فِی الْأَرْضِ إِلَّا قَلِیلًا مِمَّنْ أَنْجَینا مِنْهُمْ وَ اتَّبَعَ الَّذِینَ ظَلَمُوا ما أُتْرِفُوا فِیهِ وَ کانُوا مُجْرِمِینَ[28]

چرا در قرون (و اقوام) قبل از شما، دانشمندان صاحب قدرتی نبودند که از فساد در زمین جلوگیری کنند؟! مگر اندکی از آنها، که نجاتشان دادیم! و آنان که ستم می کردند، از تنعّم و کامجویی پیروی کردند؛ و گناهکار بودند (و نابود شدند)!


8- بالا بردن سطح تقوا و بینش دینی در تمام طبقات جامعه

9- خودداری از آرایش در برابر نامحرمان

10- کنترل تماس ها

11- اجرای حد بر زن و مرد بدکار[29]



پی نوشت ها:
[1] . محمد/ 22.
[2] . شعراء/ 151.
[3] . هود/ 85.
[4] . یوسف/ 73.
[5] . بقره/ 220.
[6] . احزاب/ 33.
[7] . مسأله حجاب، ص 163.
[8] . احزاب/ 53.
[9] . سنن ابوداود، ج 2، ص 658 و مسأله حجاب مطهرى، ص 214.
[10] . غررالحکم، ج 4، ص 123.
[11] .ان لا یقعُدَنّ مَعَ الرّجال فى الخَلَا؛
وسائل الشیعه ج 14، ص 133.
[12] . نهج‏الفصاحه، ص 202.
[13] . توضیح المسائل مراجع، ج 1، م 889 و ج 2 م 2445.
[14] . دعائم الاسلام، ج 2، ص 214.
[15] . مرآت النساء، ص 117.
[16] . مستدرک ج 14 ص 265.
[17] . تصنیف غررالحکم، ص 257.
[18] . احزاب/ 59.
[19] . نور/ 30 و 31.
[20] . بحارالانوار، ج 69، ص 199.
[21] . عنکبوت/ 45.
[22] . احزاب/ 32.
[23] . نور/ 31.
[24] . مستدرک الوسائل، ج 14، ص 246.
[25] . نور/ 32.
[26] . آل عمران/ 110.
[27] . توبه/ 71.
[28] . هود/ 116.
[29] . نور/ 1.

منبع: حوزه نت