سنگ بنای آغازین اجتماع انسانی، خانواده است. خانواده نهاد اجتماعی ای با اهمیت در همه ادیان، اقوام و ملل بوده و هست. منشأ شکل گیری خانواده، پیوند زناشویی است که بین مرد و زن برقرار می شود. برای تحقق این امر مهم و حیاتی، شریعت مقدس اسلام تأکیدی دوچندان بر ازدواج زن و مرد داشته و در مواردی به لزوم و وجوب آن حکم داده است. به همین دلیل، در آیه‌های شریف قرآن و روایت های عترت طاهره ع به آن بسیار سفارش و توصیه شده است. از سوی دیگر، ازدواج از مهم ترین رویدادهای زندگی انسان است. در این رویداد مهم، انتخاب همسر حساس ترین مرحله آن است. درباره مسئله انتخاب همسر، مطالب بسیاری قابل بحث و بررسی است. اما هدف ما بیان سیره رسول گرامی اسلام و اهل بیت(علیهم السلام) ما در اهمیت دادن به انتخاب همسر و دقت های لازم در معیارها و شاخص های آن است.
 
اهمیت و دقت در انتخاب همسر ازدواج و انتخاب همسر فعالیتی انسانی و از مهم ترین فعالیت ها در طول عمر انسان است. بی شک هرچه انسان در انجام کارها و فعالیت هایش بیشتر دقت کند و به آنها اهمیت دهد، آثار به جای مانده از آنها، بهتر و سالم تر خواهد بود. به حکم عقل باید به انتخاب همسر، مانند هر مسئله مهم و حیاتی دیگر، اهمیت داد و در آن دقت کرد. دختر و پسری که چندی پیش رها و آزاد از برخی تعلقات و تکالیف بوده اند، با ازدواج، زن و شوهر و در آینده ای نه چندان دور، پدر و مادری خواهند بود که به هم و فرزندان تعلق خاطر دارند و در قبال آنان احساس مسئولیت می کنند. آنها به دست خویش، خودشان را به حدود و مقرراتی پایبند خواهند کرد. پس عاقلانه است تا این قید و بند که از آن چاره ای نیست، با دقت و درستی انجام شود. حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) در این باره فرموده اند: (عن عبید الله بن سنان عن بعض أصحابنا قال سمعت أبا عبد الله یقول إما المرأة قلادة فانظر ما تتقلد)همسر همانند گردنبندی بر گردن است. پس، نیک بنگر که گردنت را به چه گردن بندی می بندی»(1) بنابراین، در انتخاب شریک و همتای خویش باید نهایت دقت را مبذول داشت.انواع بیماری های روحی و روانی: درگیری های خانوادگی و بگومگوهای زن و شوهر، آنها را با مسائل و مشکلاتی پیچیده درگیر خواهد کرد. حاصل این مشکلات و معضلات، نگرانی و ناآرامی روحی و سپس بیماری های روحی و روانی خواهد بود.دقت در انتخاب همسر، دقت در برگزیدن شریک، یاوری همیشگی و پدر یا مادری مناسب برای فرزندان است. از رسول گرامی اسلام نقل شده است که درباره اهمیت این مسئله چنین توصیه فرموده اند: همسران خود را از خاندان نیک و سالم برگزینید؛ چراکه همه ویژگیهای نفسانی و رفتاری به وسیله ژنهای پدر و مادر به فرزند منتقل می شود».( تزوجوا فی الحجز الصالح فان العرق دساس)(2)
 
حضرت به همین حقیقت را با تعبیری دیگر چنین بیان فرموده اند: دقت کن که نطفه فرزندانت را در چه رحمی جای می دهی؛ چراکه ژنها انتقال دهنده [صفات نفسانی و رفتاری نسل‌های گذشته به فرزندان ] است».( وانظر فی أی نصاب تضع ولدى فإن العرق دساس)(3)
 
بنابراین، توجه دقیق به شایستگی های لازم و کافی همسر، از جمله مهم ترین مسائل در انتخاب اوست. این دقتها و تدبیرها در این مرحله بسیار ضروری و کارساز است و آثار و برکت های بسیاری دارد.
 
پیش از این، برای ازدواج و تشکیل خانواده آثار و برکت هایی را برشمردیم. دستیابی به برکتهای یادشده، جز با ازدواجی سالم، به ویژه اهمیت دادن و دقت در انتخاب همسری مناسب، امکان پذیر نیست؛ آثار و برکاتی چون:
1. همراه بودن با همسری صالح و سالم؛ ۲. زندگی آرام و دلپذیر؛ 3. فرزندانی سالم و نسلی پاک؛ 4. بهره برداری درست از عمر و پیشگیری از تضییع عمر؛ 5. کارها و فعالیتهای پرثمر و برکات به جای مانده از انسان؛ 6. دور بودن از درگیری ها و کشمکش های خانوادگی؛ 7. نجات از تنش، اضطراب و انواع بیماریهای روحی و روانی؛ ۰۸ نجات از جدایی، طلاق و از هم پاشیدگی خانواده و...؛ 9. مهم تر از همه، مدیریت خانواده بر مبنای رضا و خواست حضرت حق تعالی؛ 10. در پایان و در پرتو چنین زندگی آرام و فضای بانشاطی، بیمه کردن زندگیاخروی و تدارک آتیهای پربار برای همه اعضای خانواده .
 
بنابراین، هریک از همسران یا وابستگان آنان باید از این فرصت ارزشمند و حیاتی بهره ببرند و به دور از هوا و هوس و زیبایی‌های ظاهری، فریبنده و زودگذر، عاقلانه و ماندگار تصمیم بگیرند.
 
غفلت زن یا مرد از معیارها و ملاک های لازم و ضروری در تشکیل خانواده بسیار ناپسند است و گاه پیامدهای خطرناکی دارد. از جمله این آثار عبارت اند از:
 
1.همراهی با همسری نااهل: بی توجهی و سهل انگاری در انتخاب همسر ممکن است موجب شود هریک از زن و مرد رنج همراهی و تحمل شریکی ناهل را سالیان طولانی و گاه تا پایان عمر بر دوش بکشند.
 
۲. فرزندان ناسالم و ناخلف: چنان که نتیجه نطفه، رحم و دامن پاک و تربیت درست، جز نسلی پاک و تربیت یافته نیست، در مقابل، فرزندان ناصالح محصول پیوند دو انسان ناسالم و تربیت نادرست اند. حکمت سفارش های بسیاری که درباره دقت و توجه بسیار در انتخاب همسر شده، در همین واقعیت نهفته است.
 
3. تضییع عمر: خداوند تنها یک بار فرصت زندگی کردن در دنیا را به هر انسان ارزانی داشته است. بنابراین، نمی توان در امور مهمی چون ازدواج و تشکیل خانواده با آزمایش و خطا پیش رفت. دقت نکردن در انتخاب همسر موجب خواهد شد انسان همه عمر، خود را با دعواها و اختلافات خانوادگی درگیر کند و از این گوهر گرانبها به درستی بهره نبرد.
 
4. کارهای بی برکت و آثار غیر مفید: حاصل عمر انسان آثاری است که به گونه های مختلف از وی به یادگار می ماند. انسان با انتخاب درست در ازدواج، محیطی سالم و بانشاط را در زندگی آماده می کند و در سایه پر مهر آن به انواع فعالیت های مادی و معنوی می پردازد. اما اگر با بی دقتی زندگی ای ناگوار و ناخوشایند ساخت، همه فعالیت های او تا پایان عمر، از فضای نامناسب زندگی اش تأثیر خواهد پذیرفت. در نتیجه، آثار برجای مانده از او چندان مفید و بابرکت نخواهد بود.
 
5. انواع بیماری های روحی و روانی: درگیری های خانوادگی و بگومگوهای زن و شوهر، آنها را با مسائل و مشکلاتی پیچیده درگیر خواهد کرد. حاصل این مشکلات و معضلات، نگرانی و ناآرامی روحی و سپس بیماری های روحی و روانی خواهد بود.
 
6. طلاق و گسست خانواده: طلاق یعنی جدایی زن و شوهر از هم و گسست پیوند زناشویی. این پدیده در اسلام بسیار ناپسند و منفور است و تنها در موارد ضروری و لازم بدان اجازه داده شده؛ تا آنجا که به «ابغض الحلال» معروف شده است. در فرهنگ اسلام برای پرهیز از این معضل بزرگ خانوادگی و اجتماعی، از همان آغاز، دقتهای لازم در انتخاب همسر پیش بینی و بدان بسیار سفارش شده است؛ تا جایی که حتی دست مرد و زن را بسیار باز گذاشته اند تا با چشمی باز و تدبیری درست، همسر و شریک زندگی خویش را برگزینند. به همین دلیل، اجازه داده شده زن و مرد برای انتخاب، یکدیگر را، حتی بدون پوشش های لازم بین نامحرمان، ببینند و با تحقیق و تجسس کافی و در نظر گرفتن معیارهای لازم، شریک زندگی شان را برگزینند.

پی‌نوشت‌ها:
1. محمد بن علی بن بابویه (الصدوق)، معانی الأخبار، ص 144؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج۱۰۰، ص ۲۳۳؛ محمد بن الحسن الحر العاملی، وسائل الشیعة، ج ۲۰، ص ۳۳.
۲. رضی الدین حسن بن فضل طبرسی، مکارم الأخلاق، ص۱۹۹؛ علی بن حسام الدین، کنز العمال، ج ۱۵ ص۸۵۵.
٣. علی بن حسام الدین، کنز العمال، ج۱۹ ص ۸۰۰.
 
منبع: همسران شایسته، اسد الله طوسی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(قدس سره)، قم ۱۳۹۱