آيا زيره براي کاهش وزن مفيد است ؟

اگر کمي عميق تر به محيط اطراف نگاه کنيم ، متوجه مي شويم که مواد غذايي گوناگون با خواص بسيار مفيد وجود دارند که گاهي ما اصلاً به آنها توجه نمي کنيم . يکي از گياهاني که به آساني در دسترس ما ايرانيان قرار دارد زيره است ، گياهي که اغلب فقط به خاطر طعم و بوي آن مورد استفاده قرار مي گيرد ، اما همين دانه هاي کوچک زيره خواص بسيار زيادي دارند .
زيره به دو صورت سبز و سياه در دسترس مي باشد که در اين مقاله شما را با زيره سياه و بعضي از خواص آن آشنا مي کنيم .
معرفي : زيره سياه ، شاه زيره يا زيره کرماني .
پراکنش عمومي : شمال و مرکز اروپا ، عراق ، ايران ، افغانستان ، پاکستان و روسيه .
پراکنش در ايران : کرمان ، تهران ، قزوين ، سمنان ، مازندران و همدان

گياه شناسي :

زيره ي سبز گياهي است بوته اي و علفي به ارتفاع حداکثر نيم متر . ساقه ي اين گياه راست و داراي انشعابات دوتايي است . ريشه ي آن باريک و بلند و به رنگ سفيد است .
برگ ها به خاطر تقسيمات و بريدگيهاي زياد باريک و نخي شکل هستند و به صورت متناوب بر روي ساقه قرار گرفته اند .
گلها کوچک به رنگ سفيد و گاهي صورتي مي باشند که مجموع آنها به صورت چتر مرکب در انتهاي ساقه قرار گرفته اند . ميوه ها دو کيشکل و به طول حداکثر 6 ميليمتر و عرض 1/5 ميلي متر مي باشند که سبز کمرنگ مايل به خاکستري هستند و بوي معطري دارند.
غير از ميوه ، قسمت هاي ديگر گياه نيز معطر است . قسمت مورد استفاده ي اين گياه ، ميوه هاي آن است که سرشار از اسانس مي باشد .
زيره ي سبز در ايران به صورت خودرو يا کشت شده وجود دارد و مهمترين مناطق رشد و تکثير آن گسترهي وسيعي از استان خراسان از جمله سبزوار ، نزديک مشهد و اطراف سرخس ، اطراف سمنان ، اطراف تهران ، اطراف دامغان و بسياري ديگر از نواحي مستعد ايران مي باشد .

ترکيبات شيميايي :

در ترکيب زيره سياه مقدار قابل ملاحظه اي مواد پروتئيني موجود است و در حدود 5 ـ 4 درصد اسانس روغني فرار دارد که در انواع مختلف ، با توجه به منطقه ي کشت ، مقدار آن متفاوت است . اسانس زيره سياه از تقطير زيره له شده با بخار آب گرفته مي شود و تفاله زيره که مواد پروتئيني دارد ، براي خوراک هاي شيري خيلي ارزشمند است .
در اسانس روغن آن حدود 65 ـ 45 درصد کارون ( Carvene ) و مقداري کارول ( Carvol ) ديده مي شود . ضمناً بوي زيره به دليل وجود ماده اي به نام کومينول
مي باشد .

زيره و مصرف سنتي آن :

زيره سياه از گياهان قديمي است که از ساليان دور در ملل مختلف مصرف دارويي داشته است . ديوسکورديس ، حکيم و گياه شناس يوناني در قرن اول ميلادي ، زيره سياه را به عنوان داروي تقويت کننده براي دختران جوان ضعيف و رنگ پريده تجويز مي کرده است .
در نشريات طب سنتي درباره ي خواص و کاربرد زيره سياه در کشورهاي خاور دور چنين آمده است : تخم زيره سياه ضد نفخ است .
در شبه جزيره ي مالايا زيره سياه يکي از 9 گياهي است که آن را با گياهان ديگر مخلوط مي کنند و در يک جوشانده ، در فواصل زماني و به تدريج به زنان تازه زايمان کرده مي دهند .
در اندونزي در شهر مالي ، برگ هاي گياه را با سير مخلوط و کاملاً له نموده و بر روي پوست ملتهب و مبتلا به اگزما استفاده مي کنند .
در هندوستان ، تخم زيره سياه را به عنوان ضد نفخ و تقويت کننده معده مصرف مي کنند و براي افزايش ترشح شير ، استفاده از آن را به مادران توصيه مي کنند .

خواص زيره :

اکثر منابع معتبر علمي ، زيره سياه را براي درمان سوء هاضمه مفيد مي دانند . تحقيقات جديد نشان داده است که دو ماده شيميايي موجود در اسانس زيره ( کارون و کارول ) ، کار عضلات صاف دستگاه گوارش را تسهيل مي کنند . همچنين بر عضلات صاف رحم اثرات مفيدي دارند . همچنين جويدن دانه هاي زيره بعد از غذا ، هضم را بهبود مي بخشد و بوي بد دهان را بر طرف مي کند .
افزون بر اين ، زيره داراي خواص ضد انگلي ، ضد قارچي ، ضد عفوني کننده و ضد اسپاسم بوده ، مقوي معده است و خاصيت ديورتيک ( مدر ) دارد .
هم اکنون از اسانس زيره سياه در عطرسازي ، ساخت کرم ها و پمادهاي ضد انگل استفاده مي شود . همچنين به عنوان عطر و طعم دهنده به خمير دندان ، پنير و داروهاي کودکان اضافه مي شود .
در حال حاضر تحقيقاتي در بعضي از کشورها در مورد تاثير زيره سياه و اسانس آن در کاهش چربي هاي خون ، کنترل قند خون در افراد ديابتي ، درمان سندرم روده تحريک پذير ( IBS ) ، بهبود برونشيت و پيشگيري از سرطان کولون در دست اجراست .

زيره سياه و کاهش وزن :

اکثر افرادي که دچار اضافه وزن و يا چاقي مي باشند ، چنانچه به عطاري مراجعه کرده باشند ، حتماً يکي از موادي که به آنها پيشنهاد مي شود ، عرق زيره است ، اما آيا عرق زيره تاثيري در کاهش وزن دارد ؟ آيا بدون داشتن رژيم غذايي و اصلاح شيوه ي زندگي و تنها با خوردن عرق زيره مي توان به کاهش وزن پايدار دست يافت ؟ آيا مصرف مداوم آن عوارض جانبي ندارد ؟
در منابع علمي از دانه هاي زيره به عنوان ماده تحريک کننده اشتها ياد مي شود ، اما تاثير عرق زيره بر کاهش وزن به طور علمي ثابت نشده است . در تحقيقاتي که تاثير عرق زيره را بر افزايش چربي هاي خون در موش ها بررسي کردند ، يکي از يافته هاي جانبي ، کاهش وزن موش ها بوده است . اخيراً محققين تاثير مخلوط 4 ماده گياهي شامل زيره را در کاهش وزن در انسان مورد بررسي قرار دادند . در پايان اين مطالعه ، مصرف 4 نوع گياه در افراد شرکت کننده موجب کاهش وزن شد .
با توجه به مطالعات بالا بايد متذکر شد که براي اثبات اثر مفيد زيره در کاهش وزن نياز به مطالعات باليني و کنترل شده بر روي انسان مي باشد تا با اطمينان ، مصرف آن به افراد ، با توجه به وضعيت سلامتي آنها توصيه شود .
از نظر متخصصين تغذيه همواره بهترين راه براي کاهش وزن پايدار ، استفاده از رژيم غذايي علمي ، متناسب و متعادل تحت نظر متخصص به همراه افزايش فعاليت بدني و اصلاح رفتارهاي غذايي است .
استفاده از عرق زيره به تنهايي ضامن کاهش وزن پايدار نيست ، اما با توجه به خواص دانه هاي زيره که در بالا به آنها اشاره شد ، توصيه مي شود در طبخ غذاها ، از اين دانه هاي مفيد بيشتر استفاده شود .

توجه :

1 ـ مصرف عرق زيره در بعضي افراد موجب اسهال و در برخي ديگر باعث يبوست مي شود .
2 ـ بيماران کليوي ، کبدي و تنفسي و همچنين مادران باردار قبل از استفاده از عرق زيره ، لازم است با پزشک خود مشورت کنند .
3 ـ خودسرانه عرق زيره را به کودکان ندهيد .
منبع:دنياي تغذيه شماره ي 87
/س