بلفارواسپاسم به انگلیسی Blepharospasm به معنای پلک زدن غیر ارادی یا بسته شدن غیر ارادی پلک‌ها است. بلفارواسپاسم یک عارضه پیش رونده عصبی است که بیشتر در زنان میانسال و سالمند اتفاق می‌افتد.
 

علت ایجاد بلفارواسپاسم چیست؟

به نظر می رسد که بلفارواسپاسم ناشی از نوعی از اشکال در عملکرد “عقده‌های قاعده ای مغز” باشد. عقده های قاعده ای بخشی از مغز هستند که در تنظیم حرکات هماهنگ عضلات دخالت دارند.
 
البته هنوز به طور دقیق نمی دانیم که چه مشکلی باعث بروز بلفارواسپاسم می شود. در بیشتر موارد بلفارواسپاسم به صورت خودبه‌خودی و بدون هیچ علت مشخصی ایجاد می شود.

البته در بسیاری از افراد، خشکی چشم عامل محرکی باشد که در افراد حساس باعث شروع بلفارواسپاسم شود. گاهی بلفارواسپاسم یا انواع دیگر دیستونی در افراد یک خانواده بروز میکند، بنابراین شاید زمینه های ارثی و ژنتیکی در بروز آن مؤثر باشند.
 
بلفارواسپاسم به معنای پلک زدن غیر ارادی یا بسته شدن غیر ارادی پلک‌ها است
 
برخی بیماران بلفارواسپاسمی ممکن است سابقه احساس خشکی چشم یا حساسیت به نور داشته باشند. تحریک چشم (مثلاً نور خورشید، باد خنک، سرو صدا، حرکات سریع سر یا چشم) و استرس عصبی باعث شروع حملات بلفارواسپاسم می‌شود.
 
با پیشرفت بیماری شدت و فراوانی حملات بیشتر می‌شود به طوری که گاهی بسته شدن پلک‌ها تا چند ساعت طول می‌کشد و فرد عملاً برای چند ساعت نابینا می‌شود. بیماری گاهی آنقدر شدید است که موجب ناتوانی فرد از حضور در اجتماع می‌شود و عملاً فرد را منزوی و افسرده می‌کند. در حالت خواب بلفارواسپاسم متوقف می‌شود.
 


تمرکز بر یک فعالیت خاص، معمولاً باعث کمتر شدن حملات می‌گردد. گاه بیماری برای چند روز کاملا بهبود می‌یابد. در شروع بیماری معمولا بدرستی تشخیص داده نمی شود و با آلرژی یا خشکی چشم ها اشتباه می شود.
در ابتدا ممکن است بیمار فقط پلک زدن های بیشتر و طولانیتر داشته باشد. برخی بیماران انجام بعضی کارها باعث کاهش علائم می شوند، از جمله:
 
* دراز کشیدن
* حرف زدن
* آواز خواندن
* خمیازه کشیدن
* خندیدن
* فشار دادن ناحیه ابرو یا گیجگاهی
* آدامس جویدن
* باز کردن دهان
* گاهی انقباضات به ناحیه پیشانی و بینی ،صورت و حتی گردن انتشار می یابند. در همی فاسیال اسپاسم این حرکات در یک نیمه صورت وجود دارد و در خواب از بین نمی رود.
 
به نظر می رسد که بلفارواسپاسم ناشی از نوعی از اشکال در عملکرد "عقده‌های قاعده ای مغز" باشد. البته هنوز به طور دقیق نمی دانیم که چه مشکلی باعث بروز بلفارواسپاسم می شود. در بیشتر موارد بلفارواسپاسم به صورت خودبه‌خودی و بدون هیچ علت مشخصی ایجاد می شود. در همی فاسیال اسپاسم می بایست با تصویر برداری مغزی وجود فشار روی عصب صورت بررسی شود.
 
این یک بیماری نادر است (یک نفر در هر ۲۰،۰۰۰ نفر) که در خانمها شایعتر و سن متوسط شروع بیماری ۶۰ سالگی است. در این بیماری پلک زدنهای مکرر غیر ارادی دو طرفه وجود دارد که سبب می شود فرد قادر به باز کردن چشمها نباشد. در صورتی این حرکات و اسپاسمهای غیر ارادی در یک سمت صورت باشد به نام همی فاسیال اسپاسم است.
 

تشخیص بلفارواسپاسم

با توجه به علائم بالینی تشخیص داده می‌شود. برای تشخیص بلفارواسپاسم نیاز به آزمایش یا عکس برداری خاصی وجود ندارد. انجام اقدامات پاراکلینیک تنها وقتی ضروری است که بخواهیم احتمال مشکلات همراه (مثلاً وجود تومور) را رد کنیم.
 
برخی بیماران بلفارواسپاسمی ممکن است سابقه احساس خشکی چشم داشته باشند
 

درمان بیماری بلفارواسپاسم

▪ درمان های دارویی:
علت اصلی ایجاد بلفارواسپاسم مشخص نیست، هیچ داروی اختصاصی برای درمان آن وجود ندارد. داروهای ضد تشنج، داروهای آرام بخش و داروهای ضد افسردگی داروهایی هستند که معمولاً برای کنترل بلفارواسپاسم به کار می روند. پاسخ افراد مختلف به داروهای مختلف متفاوت است و نمی توان از قبل پیش بینی کرد که کدام دارو برای فرد خاصی مناسب‌تر است.
 
اغلب لازم است فرد، داروهای مختلف را تحت نظر پزشک امتحان کند تا مشخص شود که کدام دارو برای وی مناسب تر است. به هر حال درمان دارویی در بلفارواسپاسم چندان موثر نیست. در بهترین حالت، استفاده از دارو تنها باعث بهبود نسبی و گذرا می شود. به علاوه بسیاری از بیماران هیچ پاسخ مناسبی به درمان دارویی نمی دهند.
 


▪ درمان دارویی با تزریق بوتوکس:
در حال حاضر بهترین روش درمان بلفارواسپاسم (Blepharospasm) تزریق بوتوکس است. بوتوکس نام تجاری پروتئین پیچیده ای است که از یک باکتری به نام کلوستریدیوم بوتولینوم استخراج می شود. تزریق دیسپورت یا بوتاکس (Dysport or Botox) در عضلات پلک ها و اطراف چشم است که در 90-80% موارد پاسخ رضایت بخش است.
 
بوتوکس پس از تزریق در محل، جذب پایانه های عصبی می شود که به عضلات فرمان می دهند. در این پایانه ها بوتوکس مانع آزاد شدن یک واسطه شیمیایی به نام استیل کولین می شود که مسئول انقباض عضلات است.
 
در نتیجه نوعی فلج موقتی در عضلات ایجاد می شود که بین ۳ تا ۶ ماه طول می کشد. وقتی بوتوکس به صورت موضعی به داخل عضلاتی تزریق می شود که مسوول بسته شدن پلک هستند، این عضلات فلج می شوند و دیگر قادر به انقباض نیستند، در نتیجه علائم بلفارواسپاسم برطرف می شوند.
 
معمولاً اثر تزریق پس از یکی دو هفته ظاهر می شود و ۳ تا ۶ ماه باقی می ماند. پس از این مدت لازم است تزریق بوتوکس مجدداً تکرار شود. البته در معدودی از بیماران پس از یکی دو بار تزریق علائم برطرف می شود، اما این حالت شایع نیست و معمولاً لازم است تزریق بوتوکس هر ۳ تا ۶ ماه یکبار تکرار گردد.
 
تزریق بوتوکس روش بسیار مؤثری در کنترل علائم بلفارواسپاسم است به طوری که در بیش از ۹۰ تا ۹۵% موارد باعث بهبود قابل توجه فرد می شود. البته تزریق بوتوکس می تواند عوارضی از قبیل افتادگی پلک، تاری دید یا دوبینی ایجاد کند اما کلیه این عوارض گذرا هستند و حداکثر ظرف مدت ۶ ماه برطرف می گردند.
 
اثر تزریق در عرض چند روز شروع می شود و تا 4-3 ماه ادامه می یابد. این تزریق بایستی هر 4-3 ماه یکبار تکرار شود. از عوارض احتمالی این تزریق افت موقتی پلک است که پس از چند روز یا چند هفته رفع می شود.
 


▪ جراحی:
جراحی معمولاً برای مواردی بکار می رود که یا تزریق بوتوکس هیچ اثر مفیدی نداشته است و یا فرد به انجام تزریقات مکرر علاقه ای ندارد. شایعترین روش جراحی که برای درمان بلفارواسپاسم به کار می رود برداشتن عضله یا میکتومی (Myectomy) است. در این روش قسمتی از عضلاتی که مسوول بستن پلک هستند با جراحی برداشته می شوند.
 
این روش در ۷۰ تا ۸۰% موارد باعث بهبود علائم بلفارواسپاسم می شود. اما عوارض عمل جراحی بیشتر از تزریق بوتوکس است، به علاوه عوارض تزریق بوتوکس برگشت پذیر است اما عوارض عمل جراحی اغلب غیر قابل برگشت است.
 
استفاده از عینک های آفتابی تیره به مبتلایان بلفارواسپاسم کمک می کند
 


توصیه های بیماری بلفارواسپاسم

1. آموزش بیمار و اطرافیان و حمایت موثر افراد خانواده از فرد مبتلا به بلفارواسپاسم می تواند نتایج مفیدی در کنترل علائم داشته باشد.
 
2. استفاده از عینک های آفتابی تیره به دو علت به مبتلایان بلفارواسپاسم کمک می کند. اول آنکه عینک آفتابی با جلوگیری از تابش نور شدید به چشم، مانع از تحریک چشم شده و تا حدی از بروز حمله بلفارواسپاسم جلوگیری می کند.
 
ثانیاً عینک تیره با پنهان کردن چشم، مانع از آن می شود که سایرین متوجه پلک زدن غیر عادی فرد شوند، در نتیجه حضور در اجتماع را برای فرد آسان تر می کند.
 
3. استفاده از قطره های اشک مصنوعی و مرطوب کننده های چشم برای درمان خشکی چشم و درمان التهاب پلک (بلفاریت) با کاهش تحریک سطح چشم ممکن است به کنترل حملات بلفارواسپاسم کمک کند.


منبع: سایت بیتوته