این پرسش پیش می آید که خوش خلقی و خوش رفتاری با همسر، در عمل چه مصادیقی دارد؟ زن و مرد در زندگی زناشویی باید چگونه باهم رفتار کنند تا گفته شود آنان خوش اخلاق اند و رفتاری مطلوب دارند؟
 
خوش رفتاری با همسر، مصادیق و نمودهایی گوناگون دارد. برخی از آنها در روایات بیان شده و برخی دیگر از سیره رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و اهل بیت (علیهم السلام) من برگرفته می شود. در این بخش به مواردی از مصادیق خوش رفتاری با همسر اشاره خواهیم داشت. (قال أمیر المؤمنین صلوات الله علیه: قال رسول الله : أقربکم منی مجلسا یوم القیامة أحسنکم خلقا وخیرکم لأهله (1).
 
رعایت ادب در زندگی خانوادگی و روابط زناشویی، از اصول و پآیه‌های خانواده است. «ادب»، نتیجه تربیت درست، نشان وجود فضایل اخلاقی، کمال یافتگی انسان و حاصل آموختن شیوه های درست برخورد با دیگران است. وقتی در اثر آموزش و تربیت، برخی فضایل و کمالات در انسان نهادینه و ملکه شود و او گونه درست برخورد با دیگران و رفتار درست همراه با احترام و خوش رویی با دیگران را بیاموزد و در عمل به کار بگیرد، او را انسانی با ادب، فرهیخته، تعلیم یافته یا ادب آموخته می دانند.
 
ادب در لغت به معنای حسن خلق و آموختن محاسن اخلاقی و علمی است (2). همچنین نگهداری و حفظ حد و اندازه هر چیزی و تجاوز نکردن از آن را نیز ادب مینامند (3). از این روی، به کسی که حدود و قواعد زبان و دانش های ادبی را بداند، ادیب می گویند. در اصطلاح علم تعلیم و تربیت و اخلاق، تأدیب به معنای تربیت و مهذب کردن است. همچنین گفته اند: «هر کاری که مورد پسند دین و یا عقل است، اگر به زیباترین و بهترین وجه انجام گیرد، آن را ادب گویند. انسان باادب کسی است که کارها و حرکات وی به زیباترین و لطیف ترین وجه انجام و واقع شود». (4). یا «ادب هیئتی زیبا و پسندیده است که طبع و سلیقه چنین سزاوار میداند که هر عمل مشروعی بر طبق آن هیئت واقع شود؛ به عبارت دیگر، ادب عبارت است از ظرافت و زیبایی عمل. بنابراین، عمل وقتی زیباست که اولا، مشروع و ثانیة، اختیاری باشد» (5).نکته ظریف، دقیق و مهم در روابط زناشویی آن است که ارتباط نزدیک و صمیمی زن و شوهر نباید موجب زیر پا گذاشتن آداب و نادیده گرفتن حریم ادب و احترام به یکدیگر شود. چنین فردی، کارها و حرکات خود را به زیباترین و لطیف ترین وجه انجام میدهد و حد و اندازه امور را نگاه می دارد و از آن تجاوز نمی کند. به همین سبب، از نشانه های شخصیت سالم انسانی، ادب او در برخورد با دیگران و معاشرت و نشست و برخاست با آنهاست. برترین معیار و شاخص برای قضاوت افراد درباره شخصیت انسان، همین ادب و نزاکت اوست. کسانی که از نعمت خوش اخلاقی برخوردارند و رفتاری نیکو و پسندیده با دیگران دارند، همیشه با همگان با ادب و احترامی ویژه برخورد می کنند.
 
یکی از نشانه های خوش اخلاقی و خوش رفتاری دوسویه زن و شوهر، رعایت ادب در قبال یکدیگر است. همسران بافضیلت و خوش خلق، همه رفتارهایشان با نوعی ادب و نزاکت مخصوص به زن و شوهر آمیخته است. آنان هیچگاه با هم پرخاشگری نمی کنند، به کار بردن واژه های رکیک، فحاشی و ناسزاگویی در روابط آنان دیده نمی شود. ایشان همدیگر را با نام ها و لقبهای ناشایست نمی خوانند. خلاصه احترام هم را نگه می دارند و پا را از حریم ادب و احترام فراتر نمی گذارند.
 
نکته ظریف، دقیق و مهم در روابط زناشویی آن است که ارتباط نزدیک و صمیمی زن و شوهر نباید موجب زیر پا گذاشتن آداب و نادیده گرفتن حریم ادب و احترام به یکدیگر شود. رعایت این امور، نه تنها با صمیمیت و یگانگی آنان هیچ منافاتی ندارد، بلکه آرام آرام این الفت را بیشتر و عمیق تر خواهد ساخت.
 
در دوره‌های گذشته و نیز جوامع کنونی، خانواده‌های بسیاری بوده و هستند که ارتباط اعضای آنها، به ویژه زن و شوهر، بهترین نوع ارتباط و همراه با نوعی ادب و احترام مناسب حال خودشان بوده است. اما به نظر می رسد بارزترین نمونه همسران خوش خلق و بادب، شخصیت های بزرگواری چون رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) حضرت علی، فاطمه الزهراء (سلام الله علیها) و سلاله پاک این دودمان عاری از هرگونه رجس و پلیدی است. بی شک در طول تاریخ بشریت، چنین همسرانی سراغ نداریم. این بدان جهت است که آن بزرگواران، تربیت یافته دامن شخصیت باعظمتی چون پیامبر اسلام و ایشان نیز خود تربیت یافته دست باکفایت الهی بوده اند. خود فرمودند: أدبنی ربی فأحسن تأدیبی؛ « پروردگارم مرا تربیت کرد؛ پس پرورش و تربیت مرا نیکو گردانید». (6)
 
بنابراین، این دودمان بابرکت و باعظمت عنی، تربیت یافتگان خداوندند و مؤدب به تأدیب الهی اند. در این بخش، با الهام از زندگی ویژه و ارتباط نمونه و همراه با ادب و احترام رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و امامان عال در زندگی زناشویی، به موارد و مصادیقی از ارتباط همراه با ادب و احترام همسران اشاره می شود.
 
پی‌نوشت‌ها:
  1. عیون أخبار الرضا، ج ۲، ص ۳۸؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج۱۸، ص ۳۸۷؛ محمد بن الحسن الحر العاملی، وسائل الشیعة، ج ۱۲، ص ۱۰۳
  2. فخر الدین الطریحی، مجمع البحرین، ج ۱، ص5، واژه ادب
  3. علی اکبر نفیسی، فرهنگ نفیسی، ج ۱، ص۱۶۱؛ محمد معین، فرهنگ فارسی، واژه ادب
  4. سیدمحمدحسین طباطبایی، سنن النبی، ص6
  5. سیدمحمدحسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۹، ص۲۰۹، ذیل آیه ۱۲۰ سوره مائده
  6. محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج۹۸، ص۳۸۲.
منبع: همسران شایسته، اسد الله طوسی، چاپ اول، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(رحمه الله)، قم ۱۳۹۱