درس مناجات براي ميهمانان كوچك

كارشناسان دعاكردن در ماه رمضان را بهترين فرصت درك معنويت در كودكان مي‌دانند. سفره رنگين‌تر از هميشه بود. صداي اذان تمام فضاي خانه را پر كرده بود. كودك پنج ساله دست و رويش را شست و مانند پدر و مادرش بر سر سفره افطار نشست. دستان پدر و مادرش روبه آسمان و زير لب چيزي را زمزمه مي‌كردند. كودك پنج ساله هم دستانش را بالا برد و لب‌هايش را تكان داد ولي نمي‌دانست چه بگويد. كودك وقتي از مادرش پرسيد آنها زير لب چه مي‌گويند. مادر گفت: «دعا مي‌كنيم.» كودكان از همان ابتداي كودكي با ما و رفتارهايمان آشنا مي‌شوند. آنها لحظات خلوت و تنهايي ما را به وقت نماز و دعا مي‌بينند و حتي گاهي مهر و جانماز يا چادر نمازشان را پهن كرده و كنار ما مي‌ايستند و با تقليد رفتارهاي ما نماز مي‌خوانند.
آنها دانشمندان كوچكي هستند كه از ميان صحبت‌هاي ما كلماتي مثل «خدا»، «روزه» و ... را كشف كرده و درباره آن تحقيق و پرس‌وجو مي‌كنند. آنها از هر كسي مي‌پرسند از پدر، مادر، خواهر يا برادر و حتي مادربزرگ و ... اما آيا ما تابه حال به اين نكته فكر كرده‌ايم كه ما به عنوان راهنماهاي اوليه كودكان چقدر به پرسش‌هاي آنان پاسخ دقيق و درست داده‌ايم؟
دكتر علي رادمنش‌زاده، روانشناس درباره شكل‌گيري سؤال و پاسخ والدين به آن سؤال در ذهن كودك مي‌گويد: «هميشه اولين يادگيري‌ها بهترين فرصت‌ها براي حك شدن مطالب در ذهن كودك است. وقتي كودكي با دقت نظر خاصي سؤالي را مي‌پرسد بايد به او جواب درستي داده شود والدين حتي اگر در آن زمينه اطلاعاتي نداشته باشند بايد به كودكشان بگويند كه در وقتي ديگر با اطلاعاتي دقيق به آنها پاسخ مي‌دهند.»
روانشناسان رشد اواخر سن 5 سالگي و اوايل سن 6 سالگي را سن پرسش‌هاي عالمانه كودكان مي‌دانند. در اين زمان كودك در رفتار اطرافيانش دقيق است و هر رفتاري را پرسشي مي‌داند. او در اين سن درباره اين‌كه «خدا كيست؟»، «دعا چيست»، «چرا بايد نماز خواند؟»، «خدا كجاست؟» و ... سؤال مي‌پرسد. دكتر رادمنش‌زاده مي‌گويد: «هر پاسخ نادرست همراه با ناآگاهي در شكل‌گيري پايه‌هاي تئوري ذهن كودك تأثير دو چندان گذاشته و او با ورود به محيط‌هاي جديد مثل پيش‌دبستاني، مدرسه و ... از مربي و اطرافيان خود پرسش‌هايي را دوباره مطرح كرده و اگر با پاسخ متناقضي روبه‌رو شود ممكن است ترديد درباره افكار ديگران را در خود دروني سازد و آن‌وقت ديگر به برخي افراد در زندگي‌اش اعتماد نكند.» به علاوه كودكان در سنين پائين رفتارهاي بزرگترهاي خود را تقليدكرده و تا آنجا پيش مي‌روند كه خود كشف مي‌كنند دليل اين رفتارها چيست؟ دعاكردن بر سر سفره يكي از عادات و آداب مطلوبي است كه كودك با تقليد رفتار ديگران آن را بالاخره درك كرده و دروني مي‌كند اما پيش از هر چيز كودكان ما نياز دارند بدانند «دعا» چيست؟
دكتر رادمنش‌زاده مي‌گويد: «والدين مي‌بايست براساس فرهنگ و زبان خانوادگي‌شان دعاكردن را براي فرزند خود توضيح دهند. آنها بايد براي فرزندشان توضيح دهند كه چرا دعا مي‌كنند و چرا بايد دعا كرد. شايد براي يك كودك خردسال اين عبارات درباره دعاكردن كافي باشد كه «ما بايد از خدا بخواهيم كه كمكمان كند و كسي جز خدا نمي‌تواند به ما كمك كند. حالا دستانت را رو به آسمان بگير و هر چه از خدا مي‌خواهي، بگو!» هرچه در اين‌باره براي كودك ساده‌تر توضيح داده شود بهتر است، زيرا بازشدن موضوعات جديد ذهن كودك را منحرف مي‌كند و بايد بر اين نكته ايمان داشت كه كودك خود همه رازها و ديگر مسائل را با پرس‌وجو و تحقيق كشف مي‌كند و الان نيازمند شكل‌گيري پايه‌هاي ابتدايي اعتقاداتش است.»
البته تنها توضيح دادن براي كودك نمي‌تواند او را قانع و راضي سازد. او براي يادگيري نيازمند راهكارهاي عملي‌تر از سوي كساني است كه برايش دعاكردن را توضيح داده‌اند. بنابراين يك عادت زيبايي كه مي‌تواند سرآغاز يادگيري و شكل‌گيري دعا در كودك شود، دعاكردن بر سر سفره است. خانواده پس از ياد خدا و پيش از صرف غذا دستشان را بالا گرفته و دعا كنند.
حجت‌الاسلام والمسلمين علي محمد عبداللهي، مدیركل اوقاف استان همدان مي‌گويد: «از تأكيدات اكيد اسلام اين است كه بر سر سفره دعا كرده و دعاي سفره بخوانيم، اسلام حتي مي‌گويد بايد قبل از هر خوردن لقمه دعا كنيم، زيرا دعاكردن و يادخدا به‌دنبال خود آرامش همراه دارد و اين آرامش باعث مي‌شود كه غذا نيز با آرامش خورده شود و سيستم گوارشي انسان نيز در هضم و جذب غذا مشكلي نداشته باشد اما متأسفانه اين پديده مثبت بر سر سفره ما ايراني‌ها كم‌رنگ است و مي‌بايست با پررنگ‌كردن دعا بر سر سفره كودكانمان را تشويق به دعاكردن كنيم.»
سفره افطار بهترين فرصت است، بهترين فرصت براي ياددادن و يادگرفتن. يادگرفتن دعا و دعاكردن براي ديگران. اين يك ماه تمرين خوبي است كه به كودكانمان عادات خوبي را ياد دهيم.

باهم و براي هم دعا كنيم

روز به پايان رسيده و حالا وقت پاداش است. پاداش روزه‌داري و دوري از گناه، وقت افطار وقتي لبخند شادي‌بخش بر لبان همه نقش مي‌بندد گويي همه گرايش به چيزي دارند. ناخودآگاه دستانشان را رو به آسمان گرفته و دعا مي‌كنند. آنها از آن روايت معروف امام حسن مجتبي(ع) بهره گرفته و به ياد حضرت فاطمه(س) كه ابتدا براي ديگران دعا مي‌كردند گاهي نيز براي خود از خدا طلب مي‌كنند. محمد پويا، كارشناس امور قرآني و حديث درباره دعا كردن در ماه مبارك رمضان مي‌گويد: «پيامبر اكرم(ص) در خطبه مشهور رمضان فرمودند انفاسكم فيه تسبيح و دعاكم فيه مستجاب يعني شما در اين ماه تسبيح محسوب مي‌شويد و دعايتان در اين ماه مستجاب است.»
محمد پويا به آيات مياني سوره بقره اشاره كرده و مي‌گويد: «در آيات مربوط به روزه گرفتن كه در آن احكام و شرايط روزه آمده است خداوند مي‌فرمايد ادعوني استجب لكم يعني بخوانيد مرا تا استجابت كنم شما را».
حجت‌الاسلام والمسلمين عبداللهي نيز مي‌گويد: «روايتي داريم كه ماه رمضان را بهترين ايام خدا معرفي كرده‌اند. در اين ماه روزه‌دار دو شادي و طراوت را تجربه مي‌كند. يكي هنگام افطار و ديگري در زمان سحر، اين دو زمان بهترين زمان برآورده شدن دعاهاي ما است خصوصاً در وقت افطار و در كنار سفره افطار كه در روايات آمده است روزه خود را بدون دعا افطار نكنيد. وچه خوب است كه دعا از زبان ديگران براي ما باشد چرا كه اگر خدا را به زباني كه با آن گناه نكرده‌ايم صدا كرده و دعا كنيم دعايمان به استجابت نزديكتر مي‌شود.»
وقتي براي ديگري دعا مي‌كنيم قلبمان صاف و بي‌كينه مي‌شود و به آرامشي عميق مي‌رسيم. محمد پويا مي‌گويد: «دعا كردن براي ديگران جزو سفارشات اكيد اسلام است. در روايتي آمده است اگر يك نفر 40 مؤمن را دعا كند حتماً دعاي خودش قبول مي‌شود. همچنين اگر مؤمني در غياب خواهر يا برادر ديني‌اش براي آنان دعا كند دعاي خود او نيز مستجاب مي‌شود.»
چه خوب است كنار سفره افطار نشسته و همگي دعا كنيم براي همه و حتي براي خودمان. پويا معتقد است: دعاي دسته‌جمعي به استجابت نزديكتر است. امام صادق (ع) موقع دعا مي‌فرمودند كودكان هم بيايند و پس از دعا از آنان مي‌خواست «آمين» بگويند. دعا زمان و مكان خاصي ندارد. هر انساني با هر نيت قبلي مي‌تواند دعا كند اما نبايد فراموش شود انسان‌هاي بزرگ هميشه دعاهاي بزرگ از خدا دارند.
منبع:www.iran-newspaper.com
/خ