نقش عاطفی و روانی کلمات

در ارتباط بین دو انسان، واژه ها و کلمات گاهی نقش سازنده یا مخرب دارند. بعضی از کلمات روح انسانی را خراش می دهند و موجب شیارها و زخمهایی در دل انسان می گردند. این زخمها گاهی کاری تر از زخم شمشیر و ماندگارتر از آن است و همواره مثل خوره روح آدمی را می خورد و منجر به بیماریهای عمیق روانی می گردد. کلمات و جملات ناسالم موجب ارتباط ناسالم و کلمات خوب و شاد موجب ارتباط سالم می گردد. گاهی کلمات ناسالم به طور ناخوداگاه در گفتار متداول والدین ، پیامهای نامناسب و پیامدهای مخربی به بار خواهد آورد و سبب تضعیف و تحقیر شخصیت و آزرده شدن روح یکدیگر می گردد.
 
مشکل عمده ما این است که از مهارتهای ارتباطی سالم بی بهره ایم. بیشتر اعضای خانواده ها در جامعه ما اکثرا انسانهای مؤمن، متدین و وفادار به یکدیگرند؛ ولی متأسفانه در ایجاد ارتباطی سالم و شاد با هم، بخصوص از زمانی که صاحب فرزند می شوند، بی بهره اند. اختلالات ارتباطی بین زن و شوهر در سایر اعضای شبکه ارتباطی سرایت کرده و آثار تخریبی در روابط فرزندان با سایر افراد خانواده و اجتماع به جای می گذارد.
 
ما به ظاهر ارتباط خود را به وسیله کلمات و جملات اظهار می داریم و گفتن کلمات و رد و بدل کردن جملات را به طور روزمره امری ساده و طبیعی می انگاریم و خیلی راحت واژه ها را پشت سر هم از دهان خارج می کنیم و توجهی نداریم که این کلمات، چه تأثیر هیجان انگیزی - هر چند ظاهرة نامحسوس- در روح و روان دیگران به جای خواهد گذاشت. همین سخنان روزمره است که رابطه بین زن و شوهر را تیره و تار و یا صمیمی و شاد می کند، به عبارت دیگر، ارتباط را عمیقتر کرده و یا موجب تنفر و گسیختگی آن می شود. در هر صورت، ما موقعی شاد، سرحال و سعادتمندیم که بتوانیم ارتباطی سالم و صحیح برقرار نماییم و از این ارتباط، هم خداوند راضی باشد و هم ما لذت ببریم. خداوند زیان را وسیله ای برای کلمات طیب و طاهر، که موجب تخلیه احساسات، کاهش دشواریها، برقراری ارتباط سالم، تعالی روح و رستگاری انسان می گردد، قرار داده است . کلمات را نباید ساده فرض کرد، اینها جزء عمل انسان هستند که درباره آنها انسان مورد محاسبه و مؤاخذه قرار خواهد گرفت.
 
ما وقتی باید خود را ارزیابی کنیم و در کسب ارتباطی سالم موفق بدانیم که دچار خشم می شویم : با کسانی که از دست شما عصبانی و خشمگین هستند چگونه سخن می گویید؟ یا مواقعی که انتقادی به شما وارد می سازند، چگونه برخورد می کنید؟ وقتی همسرتان به سخنان شما گوش نمی دهد چه می گویید و چه می کنید؟ وقتی که شما زیر بار فشار اقتصادی قرار گرفته اید و یا غم و اندوه و رنجش خاطری برای شما فراهم شده است چه عکس العملی از خود نشان می دهید و چه می گویید؟ در حالی که خسته و کوفته و با فشار روحیی که بر شما وارد آمده است از سرکار، به منزل بر می گردید و با مشکلات غیر مترقبه در خانه مواجه می شوید، چه می کنید و چه می گویید؟ این گفت و گوها را خداوند می شنود.آگاهی از شیوه های صحیح ارتباط و مبادلات فکری و عاطفی زمینه های روشنی پیش روی هر یک خواهد گذاشت تا هر یک، از واژه ها و کلمات محبت آمیز و ارزشمندی که شخصیت یکدیگر را حفظ نموده و احترام متقابل را افزایش دهد، استفاده کنند.اگر ما بتوانیم در این گونه مواقع، بر اسب سرکش غضب افسار بزنیم و خود را کنترل و یا حداقل سکوت کنیم و یا کلماتی به زبان بیاوریم که احساسات طرف مقابل را جریحه دار نکند و از بار عاطفی منفی برخوردار نباشد، می توان گفت که موفق بوده ایم و توانسته ایم به گونه ای احترام متقابل را حفظ کرده و در واقع از ارتباط سالمی برخوردار باشیم.
 
 
در حقیقت، همین ارتباط خوب و سازنده است که موجب رضایت خداوند متعال، لذت بخشی به زندگی، رشد و تعالی روح و افزایش درجه تقوا در ما و همسرمان خواهد شد. کم اند کسانی که در چنین مواقعی، با صمیمیت و گشاده رویی با کلماتی محبت آمیز برخوردی شرافتمندانه و کریمانه داشته باشند . بیشتر زوجها در چنین مواقعی از برقراری ارتباط سالم غفلت دارند و همین غفلت، کم کم موجب شکاف عمیقی در شبکه ارتباطی خانواده گردیده و در نتیجه ، سبب اختلاف و ناهنجاریهای روانی و عصبی سایر اعضای خانواده خواهد شد.
 
گاه اتفاق می افتد که زوجها سر یک مسأله کوچک و پیش پا افتاده ای جر و بحث فراوانی می کند و سخنانی رد و بدل می گردد که قلبها را می آزارد و موجب جریحه دار شدن شخصیت طرفین و ایجاد نوعی رنجش عاطفی، تعارض و اختلاف خواهد بود. تشدید این عوامل، موجب شدت بحران در سیستم ارتباطی کودکان با یکدیگر و سایر اعضای خانواده خواهد شد و این اختلالات به صورت رفتارهای نابهنجار، در محیط خانه و مدرسه ظاهر می گردد. اغلب پرخاشگریها، افسردگیها، کمروییها، خودآزاریها، دیگر آزاریها، انزوا طلبیها، کم رغبتی به تحصیل، بی دقتی و بی علاقگی به درس و سرانجام أفت تحصیلی کودکان، همه ناشی از اختلالاتی است که در شبکه ارتباطی خانواده به وجود آمده است .
 
در یک سیستم ارتباطی مانند خانواده، تبادل اطلاعات و احساسات چگونه باید صورت گیرد و برای برقراری یک ارتباط سالم چه باید کرد؟ همان طور که بیان شد ارتباط سالم و خوب ، ارتباطی است که دو طرفه باشد و هر دو بر اساس احترام متقابل در فضایی مناسب، تبادل افکار و احساسات نمایند، برای یکدیگر ارزش قائل شوند، به نظرات یکدیگر اهمیت داده و با صمیمیت، مشکلات، دردها و شادیها و انتظارات و آرزوها را با هم در میان بگذارند. این خود، در کاهش دردها مؤثر است و در مواقع دشوار و بروز مشکلات، به راه حلهای مناسب می انجامد.
 
به حرفها و سخنان یکدیگر کاملا گوش دادن ، بزرگوارانه خطای یکدیگر را نادیده گرفتن ، با یکدیگر هم احساس شدن و با احساس همدردی به مبارزه با مشکلات پرداختن، از ویژگیهای خانواده متعادل و با ایمان است. در چنین خانواده ای ارتباط بین زن و شوهر در جوی آرام، سرشار از محبت و مملو از سرور و توأم با صمیمیت و ارزش گذاری به شخصیت یکدیگر، انجام می پذیرد.
 
 مهمترین و با شکوهترین تجلیات ارتباط سالم بین زن و شوهر روابط گرم و دوستانه فرزندان، در عین حفظ احترام متقابل است که خود مایه آرامش روان و التیام آلام روحی و عاطفی اعضای خانواده می شود. تلاش برای تبادل عاطفی و اثبات صادقانه علاقه و صمیمیت در جوی معنوی، که هر یک دیگری را آیت و نشانه الهی و وسیله تعالی و رشد خود حس کند، موجب صمیمیت و پایداری بنای مقدس خانواده خواهد شد و دوام و استحکام این شبکه ارتباطی را تضمین خواهد کرد. آگاهی از شیوه های صحیح ارتباط و مبادلات فکری و عاطفی زمینه های روشنی پیش روی هر یک خواهد گذاشت تا هر یک، از واژه ها و کلمات محبت آمیز و ارزشمندی که شخصیت یکدیگر را حفظ نموده و احترام متقابل را افزایش دهد، استفاده کنند. کلماتی که در این مناسبات انسانی سبب خواهد شد، ارتباط قلبی روز به روز عمیقتر شده و آثار شکوهمند آن بر روابط سایه افکند و در گسترش رفتار محترمانه با فرزندان تأثیر گذارده .
 
منبع: والدین و مربیان مسؤول، رضا فرهادیان، چاپ پنجم، مؤسسه بوستان کتاب، قم 1392