70 درصد روغن هاي خوراکي کشور سالم نيستند

ـ دکتر پيام کشاورز :

با وجود اينکه نقش تغذيه در سلامت قلبي عروقي بر کسي پوشيده نيست اما همچنان افراد بسياري در مورد نحوه ي تغذيه بهينه نمي دانند چه بايد بکنند . تغذيه جزو عواملي است که تحت کنترل ما قرار دارد عليرغم بسياري از عوامل ديگر که از دست ما خارج است . عوامل خطر در بيماري هاي قلبي عروقي که ما نمي توانيم روي آنها تاثير بگذاريم عبارتند از : سن ، جنس و ژنتيک . اما تغذيه مربوط به خودمان است . مي توانيم خودمان تصميم بگيريم : آيا زندگي را بيشتر دوست داريم و يا طعم غذا را ؟ اين روزها از هر جايي مي شنويد که بايد ميزان چربي خون خود را کنترل کنيد . از غذاهاي پر چرب پرهيز کنيد . بهتر است از روغن هاي خاصي استفاده کنيد . ولي منظور از اين موارد چيست ؟ چرا بايد اين کارها را انجام دهيد ؟
براي جواب اين سوال ها به دل تاريخ مي رويم . شايد شهرت لئوناردو داوينچي در زمينه ي کشيدن نقاشي هاي موناليزا ، شام آخر و ساير شاهکارهاي وي باشد اما وي اين نبوغ خود را تا حدي با شکافتن اجساد داشته است . کالبد شکافي براي داوينچي حس کنجکاوي شديدي به همراه داشت و با وجود ممنوعيت هاي شديد کليسا در آن زمان او به اين کار خود علاقه مند بود . او در کالبد شکافي هاي متعدد پي برد که عروق افراد جوان و مسن با هم يک تفاوت عمده دارد و آن ميزان ارتجاعي بودن و صاف بودن بستر عروق بود . داوينچي به اين نتيجه رسيد که بسياري از مرگ هايي که در اثر کهولت سن روي مي دهد مي تواند به همين خاطر باشد . آن چيزي که داوينچي در آن زمان به آن پي برده بود در دانش پزشکي امروز موسوم به آرترواسکلروز و يا تصلب شرايين است . در آترواسکلروز يا تصلب شرايين ، رسوباتي به نام پلاک در ديواره ي عروقي آغاز شده و با گذشت زمان به آرترواسکلروز مبدل مي شود . آرترواسکلروز مي تواند باعث آسيب کليوي ، کاهش خون رساني به مغز و اندام ها و از همه مهمتر درگيري عروق قلبي شود .

آمارهاي نگران کننده ايران :

هفته ي گذشته يازدهمين کنگره ي سراسري تازه هاي قلب و عروق با تلاش انجمن آرترواسکلروز ايران و همکاري دانشگاه هاي علوم پزشکي کشور در مرکز همايش هاي رازي برگزار شد . دکتر محمد رضا محمد حسني ، دبير کنگره ، در حاشيه ي اين همايش با اشاره به افزايش 29 درصدي شيوع چاقي و اضافه وزن 44 درصدي جمعيت بالاي 50 سال ايران گفت : « اين عوامل در کنار بسياري از زمينه هاي خطر مانند: ديابت ، کم تحرکي و تغذيه نامناسب ، جامعه را به سمتي سوق مي دهد که در سال هاي پيش رو شاهد همه گيري بيماري هاي قلبي عروقي در جوانان خواهيم بود و اين در حالي است که با آموزش و برنامه ريزي مي توان 80 درصد بيماري هاي قلبي عروقي را در جامعه پيشگيري کرد » . آرترواسکلروز يکي از علل عمده سکته ي قلبي و حوادث عروقي است . شروع آن مي تواند در دهه ي سوم زندگي باشد . شيوع آن تا سن 45 سالگي در مردان بيشتر از زنان است اما پس از يائسگي ، شيوع آن در زنان کم کم افزايش مي يابد . اما ارتباط اين قضايا با آرترواسکلروز يا تصلب شرايين تا حد زيادي به تغذيه ما نيز مربوط مي شود . مطالعات بسياري نشان دهنده ي اين است که افزايش 2 درصد از تامين انرژي به وسيله ي اسيدهاي چرب ترانس موجب افزايش 20 تا 60 درصد بيماري هاي عروق کرونر قلب ( عروق خونرساني کننده به قلب ) در زمينه ي تصلب شرايين مي شود . اما در مقابل جايگزين کردن 2 درصد تامين انرژي به جاي اسيد چرب هاي ترانس با غير ترانس 53 درصد خطر بيماري هاي عروق کرونر قلب را کاهش مي دهد . در ايالات متحده ، سازمان غذا و دارو و آمريکا ( FDA ) شرکت هاي توليد کننده روغن هاي داراي اسيد چرب ترانس را مجاب کرده تا برچسبي که محتواي سه پيام زير است بزنند :
1 ـ از مصرف آن اجتناب کنيد .
2 ـ براي سلامتي مضر است .
3 ـ به صورت روزانه مصرف نشود .
و اما آمار کشور ما چندان اميدوار کننده نيست . به گفته ي دکتر حسني بيماري هاي قلبي عروقي با 38 تا 40 درصد شيوع ، شايع ترين علت مرگ و مير در ايران محسوب مي شوند و روزانه 198 ايراني ( سالانه 70 هزار ايراني ) در اثر سکته ي قلبي جان خود را از دست مي دهند . همچنين روزانه در ايران 82 نفر بر اثر سکته ي مغزي مي ميرند . به اين ترتيب ساليانه سه هزار و 136 سال از عمر مفيد ايراني ها در اثر بيماري هاي قلبي عروقي از دست مي روند . دکتر محمد رضا حسني در اين باره به سلامتيران گفت : « 70 درصد روغن هاي خوراکي در کشور ناسالم بوده و اسيد چرب ترانس آنها 20 برابر حد استاندارد است . سالانه 2/1 ميليون تن روغن جامد در کشور مصرف مي شود که اين امر ميتواند آمار وحشتناک مرگ و ميرها را بر اثر بيماري هاي قلبي عروقي توجيه کند . ايران با واردات سالانه 850 هزار تن روغن ، نخستين وارد کننده ي روغن در خاورميانه است و سرانه مصرف روغن جامد در ايران 17 کيلوگرم و در دنيا 12/5 کيلوگرم است . اين در حالي است که مصرف مواد لبني ، ماهي ، گوشت و سبزيجات کمتر از استاندارد جهاني است» . در هر صورت همچنان روغن هايي با ميزان اسيد چرب ترانس بالا در تبليغات مختلف تلويزيوني و ساير تبليغات ، مردم را به مصرف چنين محصولاتي تشويق مي کنند .

روغن هاي ايراني زير ذره بين :

در همين زمينه در يازدهمين کنگره ي تازه هاي قلب و عروق نيز مقاله اي تحت عنوان « آيا روغن هاي جامد نباتي موجود در ايران هنوز تهديدي براي سلامت قلب تلقي مي شوند ؟ » ارائه شد . دکتر معصوم علي معصومي در مطالعه ي خود روي تعداد زيادي از روغن هاي جامد در سالهاي 1376 ، 1381 و 1386 ميزان اسيدهاي چرب ترانس آنها را اندازه گيري کرد . ميزان اسيدهاي چرب ترانس در برخي از روغن هاي مايع سرخ کردني بين 12 تا 25 درصد و در برخي از کره هاي نباتي از 20 تا 36 درصد شناسايي شد . در مورد روغن هاي مخصوص قنادي ها نيز ميزان اسيد چرب ترانس از 15 تا 45 درصد بوده است . متاسفانه با توجه به ارزان بودن قيمت اين روغن ها ، به صورت گسترده در طبخ غذا مورد استفاده قرار مي گيرد . اين در حالي است که در اکثر برچسب هاي اين روغن ها ميزان اسيد چرب ترانس 10 درصد گزارش شده و علامت استاندارد ايران را روي اين قوطي هاي روغن مي توان مشاهده کرد . دکتر معصوم علي معصومي در اين مورد به سلامتيران گفت : « بر اساس تحقيقات انجام شده مشخص شد ، ميزان ترانس اسيدهاي چرب روغن نباتي مصرفي در بازار 30 تا 40 درصد است که اين ميزان 20 برابر استانداردهاي جهاني است » وي گفت : « سازمان جهاني بهداشت حد مجاز اسيدهاي چرب ترانس روغن هاي نباتي را دو درصد اعلام کرده است » .
دکتر معصومي گفته هاي خود را اينگونه به پايان رساند : « هر قدر ميزان اسيدهاي چرب ترانس روغن بيشتر باشد ، روغن ها زودتر اکسيده شده و خطر بروز انواع سرطانها را افزايش مي دهند . براي کاهش بيماري هاي قلبي عروقي و سکته هاي ناگهاني بايد سعي شود مصرف چربي هاي تک زنجيره اي جايگزين مصرف مواد حاوي اسيدهاي چرب يا چربي هاي اشباع نشده چند زنجيره اي شود . روغن کانولا ، روغن زيتون و موادي مانند پسته ، بادام ، فندق حاوي اسيدهاي چرب تک زنجيره اي و غير اشباع هستند که بايد در سبد غذايي مصرف روزانه جايگزين روغن هاي نباتي جامد شوند .
منبع: روزنامه سلامت - شماره 225
/خ