آنفلوآنزا از پيشگيري تا درمان

تب و لرز، گلودرد، سرفه، ضعف، درد عضلاني و احتقان بين از علايم شايع آنفلوآنزاست
بيماري آنفلوآنزا يکي از مشهورترين بيماري هايي است که اغلب مردم آن را مي شناسند و تلاش مي کنند تا از راه هاي مختلف به دام آن نيفتند. همين چند سال پيش بود که آنفلوآنزا پرندگان شيوع پيدا کرد و دنيا را وحشت زده کرد و اين روزها هم آنفلوآنزاي خوکي است که خبر اول رسانه ها شده است. براي آشنايي بيشتر با اين بيماري توصيه مي کنيم مطلب زير را بخوانيد.
تب و لرز، گلودرد، سرفه، درد عضلاني، خستگي و ضعف، احتقان بيني و برافروختگي صورت از علايم شايع آنفلوآنزا است. اين بيماري همانند سرماخوردگي معمولي، عموماً در ميان افرادي که در محيط هاي سرپوشيده هستند، به خصوص در مدارس، پرورشگاه ها و ديگر اماکني که گروه زيادي را آنجا گرد هم مي آيند، منتشر مي شد. همه گيري آنفلوآنزا معمولاً در زمستان و اوايل بهار اتفاق مي افتد ولي اينکه در فصل گرما به اين بيماري دچار نمي شويم يک باور نادرست است. متأسفانه بسياري از بيماري هاي ويروسي که آنفلوآنزا نيستند نيز آنفلوآنزا گفته مي شود که باعث سردرگمي زيادي مي شود. آنفلوآنزاي واقعي سه نوع است. A و B و C که همگي از راه تماس مستقيم فرد به فرد منتقل مي شوند مثل دست دادن با شخصي که در دست خود عطسه يا سرفه کرده است يا با استنشاق قطرات تنفسي آلوه به ويروس در هواي محيط.
نوع A، معمولاً مسوول همه گيري هاي وسيع آنفلوآنزا است. انواع B و C عموماً خيلي گسترده نيستند. نوع B باعث همه گير هاي محدوتر و کوچک تر مي شود. نوع C نسبت به بقيه شيوع کمتري داشته و تنها، بيماري خفيفي ايجاد مي کند. انواع B و C، ويروس هاي نسبتاً پايداري هستند اما نوع B مرتب تغيير کرده و دچار جهش مي شود و با اشکال جديدي تظاهر مي کند، اين موضوع عموماً به ظهور اپيدمي يا همه گيري هاي جديد اين بيماري در هر چند سال منجر مي شود. هر 10 تا 40سال، آنفلوآنزا نوعي جهان گيري پيدا کرده و مردم سراسر دنيا را مبتلا مي سازد.

طرز تشخيص آنفلوآنزا

آنفلوآنزا معمولاً داراي شروعي ناگهاني با تب، لرز، درد عضلاني بي امان، ضعف عضلاني، ناخوشي و کسالت، احتقان بيني، برافروختگي صورت، سرفه هاي خشک و گلودرد مي باشد. همه علايم و نشانه ها شبيه سرماخوردگي معمولي بوده اما معمولاً شديدترند. آنفلوآنزا به طور معمول 1 تا 4 روز پس از تماس با ويروس تظاهر مي کند. تب ممکن است سه تا پنج روز به طول بينجامد، هر چند در مواردي مي تواند حتي يک روز يا يک هفته هم طول بکشد. تشخيص آنفلوآنزا با اطمينان کامل، نياز به کشت آزمايشگاهي دارد. آنچه تشخيص را با مشکل رو به رو مي سازد، شباهت آنفلوآنزا با بسياري از بيماري هاي ديگر است. اگر پزشک به آنفلوآنزا شک کند، شايد بتواند ويروس را از ترشحات حلق جدا کند يا با آزمايش خون به جستجوي آنتي بادي هاي ساخته شده عليه ويروس بپردازد. اين آزمايش ها عمدتاً براي کارکنان مراکز بهداشت عمومي حايز اهميت هستند زيرا آنها با شناسايي ماهيت و وسعت بيماري در حال انتشار در جامعه، بهتر مي توانند مردم را راهنمايي کنند.

عوارض آنفلوآنزا

موارد مجزاي آنفلوآنزا، عموماً چند روز بيشتر طول نمي کشند و بدون برجا گذاشتن عوارض برطرف مي شوند اما همه گيري هاي اين بيماري هنوز هم هر ساله، مسوول مرگ تعداد زيادي در جهان است. اين بيماري مي تواند به عوارضي همچون برونشيت (التهاب نايژه ها)، پنوموني (سينه پهلو) و تشديد بيماري هاي مزمن موجود در فرد مثل بيماري قلبي يا آسم منجر شود. عوارض آنفلوآنزا در سالمندان و افراد دچار ضعف دستگاه ايمني يا اختلالات مزمن شايع تر است.

توصيه هايي براي پيشگيري از آنفلوآنزا

يکي از راه هاي اصلي پيشگيري از آنفلوآنزا، تزريق واکسن آنفلوآنزا است که هر ساله در شهريور و يا آغاز فصل پاييز صورت مي گيرد. از آنجايي که آنفلوآنزا مي تواند عوارضي را به دنبال داشته باشد، تزريق واکسن آن در افرادي که بسيار در معرض خطر ابتلا به اين بيماري هستند، قوياً توصيه مي شود. داروهاي آمانتادين و ريمانتادين در 75 تا 90 درصد موارد در پيشگيري از آنفلوآنزاي نوع A مؤثر بوده و از آنها مي توان در کنار واکسن استفاده کرد.

الفباي درمان

استراحت اصلي ترين راه درمان آنفلوآنزا است. در برخي از موارد، دارو در کاهش سير بيماري مؤثر است. در کشور آمريکا چهار داروي ضد ويروس براي درمان آنفلوآنزا به تأييد رسيده است. آمانتادين، رمانتادين، زاناميوير تامي فلو.
آمانتادين و ريمانتادين که هر دو به صورت خواکي مصرف مي شوند نه تنها در برابر آنفلوآنزاي A مؤثرند بلکه مي توانند نشانه ها را برطرف و دوره بيماري را کوتاه کنند. اثرات جانبي اين داروها ممکن است شامل بي خوابي، سرگيجه يا اختلال در تمرکز حواس، به ويژه در سالمندان باشند. زانامبوير و تامي فلو براي درمان هر دو آنفلوآنزاي A و B استفاده مي شوند و مي توانند دوره بيماري را تا يکي دور روز کوتاه کنند. اين دو دارو جزو دسته جديد از ترکيبات ضدويروسي موسوم به مهار کنده هاي نورامينيداز هستند. اين داروها فعاليت آنزمي به نام نورامينيداز که نقش مهمي در انتشار و رشد ويروس ها از سلول هاي مبتلا بر عهده دارد را مهار مي کنند. زاناميوير که دارويي استنشاقي است براي افراد 13 ساله و بزرگ تر در دسترس است. تامي فلو دارويي خوراکي است و تنها در افراد بالاي 18 سال تجويز مي شود.

... و اما آنفلوآنزاي خوکي

آنفلوآنزاي خوکي يک بيماري حاد تنفسي و به شدت واگير در خوک ها است اما علت اصلي شيوع فعلي اين بيماري در انسان ها تماس مستقيم انسان با انسان است.
آنفلوآنزاي خوکي يکي بيماري حاد تنفسي به شدت واگيردار در خوک ها است که به وسيله چند نوع ويروس آنفلوآنزاي خوکي ايجاد مي شود. ميزان مرگ و مير آن در خوک ها نسبتاً بالا است (يک تا 4 درصد). اين ويروس در ميان خوک ها از طريق ذرات آلوده معلق در هوا، تماس مستقيم و غيرمستقيم (تماس با سطح آلوده به ترشحات تنفسي) و توسط خوک هاي ناقل بدون علامت منتشر مي شود. طغيان اين بيماري در خوک ها در تمام طول سال رخ مي دهد اما بيماري در مناطق معتدل بروز بيشتري در پاييز و زمستان دارد. بسياري از کشورها به صورت معمول خوک هاي خود را در مقابل آنفلوآنزاي خوکي واکسينه مي کنند. ويروس هاي آنفلوآنزاي خوي بيشتر از زيرگونه H1N1 است اما زيرگونه هاي ديگر هم مي توانند در خوک ها در چرخش باشند مثل (H3N2-H3N1-H1N2). خوک ها مي تواند توسط ويروس هاي آنفلوآنزاي پرندگان و ويروس هاي آنفلوآنزاي انساني نيز آلوده شوند. گاهي اوقات خوک ها مي توانند با بيش از يک گونه ويروس در يک زمان آلوده شوند که اين مسأله مي تواند باعث امتزاج و نوترکيبي اين ويروس ها در بدن خوک را يکديگر شود.

آنفلوآنزاي خوکي با ما چه مي کند؟

گاهي آلودگي انسان به آنفلوآنزاي خوکي به صورت انفرادي و به صورت گروهي (طغيان) گزارش مي شود. به طور کلي علايم باليني مشابه آنفلوآنزاي فصلي انساني است اما طيف علايم باليني از حالات بدون علامت تا علايم پنوموني شديدي که منجر به مرگ مي شود، متغير است.
علايم باليني آنفلوآنزاي خوکي با آنفلوآنزاي فصلي انساني و ساير بيماري هاي عفوني حاد دستگاه تنفسي فوقاني مشابهت دارد و همچنين موارد خفيف يا بدون علامت بيماري ممکن است شناسايي نشود بنابراين، ميزان گسترش واقعي اين بيماري در انسان ها تاکنون ناشناخته است. در حال حاضر بيماري آنفلوآنزاي خوکي جزء سيستم گزارش دهي بين المللي براساس مقررارت سازمان OIE نيست بنابراين انتشار آن در حيوانات به خوبي شناخته نشده است. به نظر مي رسد اين بيماري در آمريکا بومي است و طغيان هاي بيماري در آمريکاي شمالي، آمريکاي جنوبي؛ اروپا (انگليس، سوئد، ايتاليا، آفريقا (کنيا و قسمت هايي از آسياي شرقي (چين و ژاپن) رخ داده است.
مردم به طور معمول آنفلوآنزاي خوکي را از خوک هاي آلوده مي گيرند اما تعدادي از مبتلايان که تاکنون شناسايي شده اند در سابقه بيماري خود تماس با خوک يا محل هاي نگهداري خوک را نداشته اند. اکثريت قريب به اتفاق موارد اين بيماري بر اثر تماس مستقيم انسان به انسان رخ داده است. اين بيماري از طريق خوردن قابل انتقال نيست، به شرط آنکه لاشه يا گوشت خوک به طريق بهداشتي و صحيح حمل و نقل و به طور کامل طبح شود. ويروس آنفلوآنزاي خوکي از طريق پختن در دماي 70 درجه سانتي گراد از بين مي رود.
به نظر مي رسد اکثر مردم بالاخص افرادي که به طور مداوم در تماس با خوک نيستند نسبت به ويروس هاي آنفلوآنزاي خوکي ايمني ندارند و اگر ويروس آنفلوآنزاي خوکي به اندازه کافي قدرت انتقال انسان به انسان را پيدا کند، مي تواند باعث ايجاد پاندمي آنفلوآنزا شود. پيشگويي اين موضوع مشکل است چون بستگي به شدت بيماري زايي ويروس، حساسيت سيستم ايمني نسبت به آن، واکنش ايمني متقاطع ناشي از آنفلوآنزاي فصلي و فاکتورهاي ميزبان دارد.

آنفلوآنزاي خوکي واکسن ندارد!

در حال حاضر واکسني براي اين بيماري وجود ندارد و مشخص نيست که آيا واکسن آنفلوآنزاي فصلي انساني مي تواند محافظتي در مقابل آنفلوآنزاي خوکي ايجاد کند يا خير؟
دو دسته دارويي وجود دارد، گروه آمانتادين (آمانتادين و رمانتادين) و گروه ممانعت کننده هاي نوراآمينيداز آنفلوآنزا (اسلتاميوير و زاناميوير) که گروه دوم در حال حاضر در درمان بيماران مصرف مي شود. بسيار از موارد آنفلوآنزاي خوکي گزارش شده قبلي در انسان ها بدون مداخلات طبي و مصرف داروهاي ضد ويروسي به طور کامل بهبود يافته اند اما در تعدادي از ويروس هاي آنفلوآنزا مقاومت به داروهاي ضد ويروسي در حال گسترش است و اين مسأله تأثير درمان را محدود مي سازد. در حال حاضر به افرادي که در ساير مناطق دنيا زندگي مي کنند و به مناطق آلوده مسافرت مي کنند، توصيه مي شود تماس با خوک ها به خصوص خوک هاي بيمار را به حداقل رسانده و موارد بيماري در حيوانات را به سرعت به مسوولان بهداشتي گزارش کنند. بسياري از مردم که به اين بيماري مبتلا شده اند تماس طولاني مدت و نزديک با خوک هاي آلوده داشته اند. انجام اقدامات مناسب بهداشتي در تمام تماس هايي که با حيوانات برقرار مي شود بالاخص در افرادي که در ذبح و مشاغل وابسته به آن اشتغال دارند، ضروري است. حيوانات بيمار يا تلف شده نبايد در چرخه ذبح و استفاده انسان قرار گيرند.
اجتناب از تماس نزديک با افرادي که ناخوش هستند يا تب و سرفه دارند، شستن دست ها با آب و صابون به طور مکرر در طي روز، رعايت عادات بهداشتي خوب شامل خواب و استراحت کافي، مصرف مواد غذايي مناسب و انجام فعاليت هاي ورزشي ضروري است. بنابراين اگر تب بالا يا سرفه و ناراحتي گلو داشتيد، بايد در منزل بمانيد و حتي المقدور از حضور در محل کارـ مدرسه و اجتماعات خودداري کنيد. استراحت کنيد و مايعات فراوان بخوريد، دست هاي خود را همواره با آب و صابون بشوييد و با پزشک يا مرکز بهداشتي درماني تماس بگيريد.
منبع: روزنامه سلامت - شماره 225
/خ