اهمیت شرکت در نماز جماعت از منظر روایات

فرد نابینایی به حضور پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم رسید و عرض کرد من نابینا هستم، صدای اذان نماز جماعت را می شنوم ولی کسی نیست که دستم را بگیرد و مرا به جماعت برساند. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: از منزل خود تا مسجد، طنابی ببند، هنگام نماز جماعت، آن را بگیر و خود را به مسجد برسان و در نماز جماعت شرکت کن.[1]

نکته ها

1- در روایتی وارد شده است که اگر یک نفر به امام جماعت اقتدا کند هررکعت از نماز آنان ثواب صد و پنجاه نماز دارد و اگر دو نفر اقتدا کنند هر رکعتی ثواب ششصد نماز دارد و هر چه بیشتر شوند ثواب نمازشان بیشتر می شود .

تا اینکه به ده نفر برسند و عده آنان که از ده گذشت اگر تمام آسمان ها کاغذ و دریاها مرکب و درخت ها قلم و جن و انس و ملائکه نویسنده شوند، نمی توانند ثواب یک رکعت آن را بنویسند.[2]

2- حاضر نشدن به نماز جماعت از روی بی اعتنایی جایز نیست و سزاوار نیست که انسان بدون عذر نماز جماعت را ترک کند.[3]

اهمیت و فضلیت نماز جماعت
درباره فضیلت نماز جماعت در روایتی که از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده است چنین می‌خوانیم: «الصلاة فی جماعة تفضل علی صلاة الغذ، ‌ای الفرد باربع و عشرین؛ درجه نماز با جماعت بیست و چهار درجه بر نماز فرادی برتری دارد».

این روایت در کتب مختلف با مختصر تفاوتی نقل شده است [4] و بعضی علما به صحیح بودن آن تصریح کرده‌اند،[5]در وسائل الشیعه و مدارک الاحکام در ادامه این روایت آمده است که هر یک از این بیست و چهار درجه برابر با بیست و پنج نماز می‌باشد.[6]

در روایت دیگری، ابوسعید خدری از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) در این باره چنین نقل می‌کند که ایشان فرمودند: «صلاة الجماعة افضل من صلاة الفرد بخمس و عشرین درجة؛ [7]

 نماز جماعت بیست و پنج درجه برتر از نماز فردی می‌باشد».شبیه این روایت را امام صادق (علیه‌السلام) نیز از رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) نقل فرموده‌اند.[8]


در کتاب العروة الوثقی، و مدارک الاحکام روایتی به این مضمون نقل شده است که امام رضا (علیه‌السلام) در پاسخ به سؤال محمد بن عماره که پرسیده بود نماز فرادی در مسجد کوفه افضل (برتر) است یا نماز جماعت؟

رمودند: «الصلاة فی جماعة افضل؛ نماز با جماعت برتر است». و این در حالی است که روایت شده است که نماز در مسجد کوفه برابر با هزار نماز است. [9]


در روایتی معروف آمده است، فضایل و ثواب‌های زیادی برای نماز جماعت ذکر شده است. این روایت در کتاب‌های مستدرک الوسائل و العروة الوثقی به صورت مفصل از پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) نقل شده است[10] 

 که برای رعایت اختصار، آن مقداری که در توضیح المسائل مراجع آمده است، نقل می‌شود:«در روایتی وارد شده است که اگر یک نفر به امام جماعت اقتدا کند، هر رکعت از نماز آنان، ثواب صد و پنجاه نماز را دارد و اگر دو نفر اقتدا کنند.

هر رکعتی ثواب ششصد نماز دارد و هر چه بیش‌تر شوند، ثواب نمازشان بیش‌تر می‌شود تا به ده نفر برسند و عده آنان که از ده گذشت، اگر تمام آسمان‌ها کاغذ و دریاها مرکب و درخت‌ها قلم و جن و انس و ملائکه نویسنده شوند؛ نمی‌توانند ثواب یک رکعت آن را بنویسند». [11]

 دو برگ رهایی
و قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم:من صلی اربعین یوما الصلوات فی جماعة لا یفوته تکبیرة الاحرام کتب له برآئتان، برآئة من النفاق و برآئة من النار.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

هر کس چهل روز نمازهای خود را با جماعت بخواند بطوریکه یک تکبیرة الاحرام از او فوت نشود، دو برائت آزادی برای او نوشته می شود، یکی نجات از نفاق و دیگری رهائی از آتش.(12)

 صف جهاد و صف جماعت
قال ابو الحسن موسی بن جعفر علیه السلام:ان الصلاة فی الصف الاول کالجهاد فی سبیل الله عز و جل.امام موسی بن جعفر علیه السلام فرمود:نماز در صف اول جماعت همانند جهاد در راه خداوند متعال است.(13)

 صفوف نخستین جماعت
قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم:ان الله و ملائکته یصلون علی الذین یصلون الصفوف الاول.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:خدا و فرشتگانش بر کسانی که صفهای اول- نماز جماعت- را بهم پیوند می دهند، درود می فرستند.(14)

 حضور در جمع و جماعت
قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم:ان الشیطان ذئب الانسان کذئب الغنم یاخذ الشاة القاصیة و الناحیة فایاکم و الشعاب و علیکم بالجماعة و العامة و المسجد.پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

شیطان گرگ انسان است، همانند گرگ گوسفندان که همیشه میش های دور افتاده و کناره گیر را می گیرد. پس، از دسته بندیها(گروه گرائی و خط بازی) بپرهیزید و بر شما باد به حضور در جماعت و مجالس عمومی و مسجد.(15)

 قطع رابطه با تکروان
ان رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم قال:لا صلاة لمن لا یصلی فی المسجد مع المسلمین الا من علة و لا غیبة الا لمن صلی فی بیته و رغب عن جماعتنا و من رغب عن جماعة المسلمین سقطت عدالته و وجب هجرنه.

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:کسی که-بدون هیچ عذری-نماز خود را همراه دیگر مسلمانان در مسجد نمی خواند نمازش مقبول نیست و غیبت احدی جایز نیست.

مگر کسی که نمازش را در خانه می خواند- و در جماعت حاضر نمی شود - و به حضور در اجتماع مسلمین بی رغبت است و هر آنکس که چنین باشد از عدالت ساقط و دوری از او واجب می باشد.(16)


 بی اعتنائی به نماز جماعت
عن ابی جعفر علیه السلام قال: قال امیرالمؤمنین علیه السلام:من سمع الندآء فلم یجبه من غیر علة فلا صلاة له.امام باقر علیه السلام از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل می فرماید که حضرتش فرمود:

هر که صدای اذان جماعت را بشنود و بدون هیچ عذری اجابت نکند نماز ندارد (نمازش مقبول نیست).(17)

 کیفر ترک نماز جماعت
قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم:لینتهین اقوام لا یشهدون الصلاة او لامرن مؤذنا یؤذن ثم یقیم ثم امر رجلا من اهل بیتی-و هو علی علیه السلام - فلیحرقن علی اقوام بیوتهم بحزم الحطب لانهم لا یاتون الصلاة.

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:آنانکه در نماز جماعت حاضر نمی شوند لازم است از اینکار خودداری کنند و گرنه دستور خواهم داد مؤذن اذان و اقامه بگوید.

آنگاه- پس از اقامه جماعت- یکی از اهل بیت خود را (که علی علیه السلام باشد) فرمان می دهم تا خانه های کسانی را که در جماعت حاضر نشده اند، با بسته های هیزم به آتش کشد.(18)

 نماز جماعت، میزان شناسایی
عن النبی صلی الله علیه و آله و سلم انه قال:ان سئلت عمن لم یشهد الجماعة فقل: لا اعرفه.پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:اگر درباره کسی که به نماز جماعت حاضر نمی شود از تو سؤالی نمودند، بگو من او را نمی شناسم.(19)

آداب جماعت
 به پیش برای نماز جماعت قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم:اذا سمعت الاذان فات و لو حبوا.پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:هنگامی که اذان نماز را شنیدی- هر چه سریعتر- به مسجد بیا، گر چه سینه خیز باشد.(20)

 پیوند دلها در نماز جماعت
قال رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم:استووا تستو قلوبکم و تماسوا تراحموا.پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:-صفهای نماز جماعت را- هماهنگ و تنظیم نمائید تا دلهایتان متعادل شود و شانه ها در تماس با هم باشد، تا مهربانی افزوده شود.(21)

نتیجه:
بحث اهمیت شرکت در نماز جماعت را از منظر روایاتامام رضا(ع)  به پایان می بریم.

در بیانی، حکمت‌هایی را برای نماز جماعت بر می‌شمرند که آن روایت با کمی توضیح در ذیل می‌آید:
1. نماز جماعت بدان جهت قرار داده شده است تا اخلاص، توحید، اسلام و عبادت خدا همه و همه ظاهر و آشکار باشد؛ زیرا که با این آشکار بودن؛ حجت خدای -عز و جل- بر شرق و غرب تمام مى‏شود.

2. همچنین باید احکام اسلام آشکارا عملى شوند، و بر انجام دادن آنها مراقبت کنند، تا منافقان و سست دینان نیز وادار به عمل گردند، و آنچه را به زبان بدان اقرار کرده‏اند به جاى آورند.
3. براى آن‌که گواهى دادن مردمان به مسلمانى یکدیگر ممکن باشد.

4. گذشته از مساعدت‏ در نیکوکارى و تقوا و جلوگیرى از بسیارى از نافرمانی‌ها و گناه‌ها که با حضور در جماعت همراه است.[22]

مورد سوم در این روایت که مختصر بیانی از آن شد، در روایت دیگری به صورت کاملا مفصل بیان شده است:

امام صادق(ع) فرمود: «نماز جماعت به این جهت قرار داده شده است تا نمازگزار از غیر نمازگزار و کسى که رعایت و حفظ اوقات نماز را نموده از کسی که اینها را ضایع می‌کند، ممتاز گردد.

و اگر جماعت نبود براى احدى ممکن نبود کسی بتواند در حق دیگرى شهادت به صلاح و خوبى دهد، زیرا کسى که نمازش را با جماعت نخواند پس بین مسلمانان نمازى براى او نیست چه آنکه رسول خدا (ص) فرمودند: کسى که در مسجد نمازش را به مسلمانان نخواند نمازش، نماز نیست مگر آنکه سبب و علّتى داشته باشد».[23]
 
پی نوشت ها:
1. تهذیب الاحکام، ج 2، ص 266؛ وسائل الشیعه، ج 5، ص 377.
2 . توضیح المسائل مراجع، م 1400؛ عروة الوثقى، ج 1، ص 648.
3 . همان، م 1401؛ عروة الوثقى، ج 1، ص 649.
4.طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، ج۲، ص۲۴۱، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۳۷۰.    
5.طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، ج۲، ص۲۴۱، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۳۷۰.    
6. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۵، ص۳۷۱، تحقیق عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ چهارم، ۱۳۹۱ ق.    
7.حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۵، ص۳۷۴، تحقیق عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ چهارم، ۱۳۹۱ ق.    
8. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج۵، ص۳۷۱، تحقیق عبدالرحیم ربانی شیرازی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، چاپ چهارم، ۱۳۹۱ ق.    
9.موسوی عاملی، سید محمد بن علی، مدارک الاحکام فی شرح شرائع الاسلام، ج۴، ص۳۱۱، تحقیق موسسة آل البیت (علیهم‌السلام) لاحیاء التراث موسسة آل البیت (علیهم‌السلام) لاحیاء التراث، چاپ اول، ۱۴۱۰ق.    
10.طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، ج۲، ص۲۴۲، قم، اسماعیلیان، چاپ دوم، ۱۳۷۰.    
11.بنی‌هاشمی خمینی، سید محمدحسن، توضیح المسائل مراجع، ج۱، ص۷۲۲، مسئله ۱۴۰۰، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۶.
12.«محجة البیضاء/ج 1/ص 344»
13.«وسائل الشیعه/ج 5/ص 387»
14.«کنز العمال/ج 7/ص 633/حدیث 20629»
15.«کنز العمال/ج 7/ص 581/حدیث 20355»
16.«وسائل الشیعه/ج 5/ ص 394»
17.«وسائل الشیعه/ج 5/ ص 375»
18.«وسائل الشیعه/ج 5/ ص 376»
19.«محجة البیضآء/ج 1/ص 342»
20.«کنز العمال/ج 7/ ص 578/ حدیث 20337»
21«کنز العمال/ج 7/ص 623/حدیث 20575»
22. شیخ صدوق، علل الشرائع، ج 1، ص 262، کتاب فروشی داوری، قم، چاپ اول، 1385 ش.
23. وسائل‏الشیعة، ج 8، ص 293.

منبع:
https://www.islamquest.net/fa/archive/fa23958
https://hawzah.net/fa/Article/View/4046
https://fa.wikifeqh.ir/
https://wikiporsesh.ir/
* این مقاله در ناریخ 1401/12/20 بروز رسانی شده است.