شیعیان بر این باورند که با توسل به بزرگان دین و ائمه (ع) می‌توانند در رفع حاجاتشان از آن‌ها مدد بگیرند. نام شخصیت‌های بزرگ تاریخ اسلام در میان توسلات شیعیان زیاد به چشم می‌خورد و هر کدام از ائمه و معصومین (ع) القاب و کنیه‌های مخصوص به خود را دارند. باب الحوائج لقبی نام آشنا در میان شیعیان است که از سالیان پیش ورد زبان شیعیان بوده است و در مواجهه با مشکلات و گرفتاری‌ها این نام را صدا می‌زنند.


باب الحوائج به چه معناست؟

باب الحوائج در اصل ترکیب دو واژه عربی است. باب به معنای "در" و "دروازه" و حوائج نیز جمع واژه "حاجت" است به معنای "خواسته‌ها". یکی از معانی مناسبی که برای این ترکیب می‌توان بیان کرد "درگاه حاجات" است و منظور اصلی کسی است که حاجت افراد را برطرف می‌کند و نیازمندی‌هایشان را رفع می‌کند. این نام به این منظور توسط شیعیان مورد استفاده قرار گرفته است که طبق اعتقاد شیعیان، مؤمنین می‌تواند حاجات‌شان را از معصومین (ع) طلب کنند و به واسطه آن‌ها و مصلحت پروردگار به خواسته‌هایشان دست پیدا کنند. در نتیجه باب الحوائج، برآورندهٔ حاجت‌ها و راه رسیدن به حاجات، از جمله نام‌هایی هستند که شیعیان برای افرادی که می‌توان به آن‌ها توسل کرد به کار می‌برند. باب الحوائج در روایات و احادیث شیعه توسط معصومین و ائمه (ع) استفاده نشده است و ظاهراً عنوانی است که خود شیعیان ساخته‌اند و از آن در توسل‌هایشان استفاده کرده‌اند تا امروز که یک لقب آشنا در میان تمام شیعیان است.


باب الحوائج چه کسانی هستند؟

اگرچه شیعیان بر این باورند که به تمام معصومین می‌توان توسل کرد و در صورتی که شرایط دیگر فراهم باشد توسل به همه معصومین کارساز است، اما عنوان باب الحوائج فقط برای دو نفر استفاده شده است:

حضرت ابالفضل (ع)، برادر امام حسین (ع) که در نبرد عاشورا نیز نقش اساسی داشت و یکی از شخصیت‌های محبوب در میان شیعیان و علاقه‌مندان به امام حسین (ع) است.

امام موسی کاظم (ع)، هفتمین امام شیعیان و نهمین تن از چهارده معصوم (ع) که در علم، تقوا، اخلاق و نیکی به مردم شهره عام و خاص بود و الگوی بسیاری از شیعیان است.

حضرت علی اصغر (ع)، فرزند امام حسین (ع) که در روز عاشورا در سرزمین کربلا نوزاد بود و به وسیله تیر شعبه‌ای که به گردنش اصابت کرد به شهادت رسید. یکی از تاثیرگذار‌ترین و اندوهناک‌ترین بخش‌های مقتل‌های عاشورایی مربوط به شهادت علی اصغر (ع) است.

این سه شخصیت بزرگوار در فرهنگ شیعی با عنوان باب الحوائج مشهور هستند.


باب الحوائج در روایات

همانطور که قبلاً نیز ذکر شد، هیچکدام از معصومین (ع) با عنوان باب الحوائج از دیگر معصومین یاد نکرده‌اند و خود مردم برای رفع حاجات به این سه تن توسل می‌کردند و این عنوان را برای آن‌ها انتخاب کردند، اما در برخی از روایات نام باب الحوائج به چشم می‌خورد که چند نمونه از آن‌ها در ادامه متن ذکر خواهند شد.

۱. روایتی از صاحب شرح منهاج الکرامه
در مورد امام کاظم (ع) صاحب شرح منهاج الکرامه نقل می‌کند:

«.. و هو المعروف به باب الحوائج لانه ما خاب المتوسل به فی قضاء حاجته قطّ»
ترجمه:
«یعنی (امام کاظم) به باب الحوائج معروف هستند؛ برای اینکه هیچ توسل کننده‌ای در برآورده شدن خواسته‌اش از ایشان نا امید نشده است.»

این روایت می‌تواند بیان کننده دلیل محبوبیت امام موسی کاظم (ع) در میان شیعیان باشد. انتساب عنوان باب الحوائج به امام کاظم (ع) در برخی از روایات اهل سنت نیز به چشم می‌خورد. به عنوان مثال ابن حجر هیتمی در کتابش این چنین شرح می‌دهد:
«وی به سبب گذشت و بردباری بسیارش، کاظم نامیده شد و در نزد عراقیان به باب قضاء الحوائج عندالله " یعنی درِ برآوردنِ نیاز‌ها نزد خدا " معروف بود»

۲. روایتی از صاحب شرح احقاق الحق
صاحب شرح احقاق الحق نیز نقل می‌کند:

«.. و یعرف بالعراق به باب الحوائج الی الله لنحج مطالب المتوسلین الی الله تعالی به»
ترجمه:
«امام موسی کاظم (ع) - در عراق به باب الحوائج مشهور است؛ به‌خاطر برآورده شدن خواسته‌های متوسلین به ایشان به‌سوی خدای تعالی.»

۳. روایتی به نقل از کتاب شهدای اهل‌بیت
در کتاب شهدای اهل‌بیت نیز درباره حضرت عباس (ع) وارد شده است:

«.. و هو من اکثر القابه شیوعا و انتشاراً بین الناس فقد آمنوا و ایقنوا انّه ما قصده ذو حاجةٍ بنیةٍ خالصه الاّ قضی الله حاجته»
ترجمه:
«لقب باب الحوائج از شایع‌ترین و مشهورترین لقب‌های ایشان است بین مردم و به تحقیق می‌دانند و یقین دارند که هیچ حاجت‌مندی با نیت خالص به ایشان مراجعه نکرده مگر اینکه خدا حاجتش را برآورده کرده است.»


منبع: سایت ستاره