افزون بر رعایت حقوق مادی و معنوی فرزندان، یکی دیگر از مهم ترین وظایف والدین، دعا برای نیک بختی و سعادت فرزندان است. از آن جایی که دعای پدر و مادر درباره فرزند طبق فرمایش رسول گرامی اسلام از جمله دعاهایی است که حتماً به اجابت می رسد؛[1] شایسته است والدین گرامی بر این مهم توجه خاصی مبذول دارند، و در شرائط مساعد روحی و فرصت های ویژه به فرزندان خود دعا نمایند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، در ضمن حدیثی فرزندان را سفارش نمود که دعای خیر پدر ومادر خود را جلب نمایند و فرمود:

«بر شما باد جلب دعای پدر، زیرا آن از ابرهای آسمان بالاتر می رود و خداوند بر آن نظر افکنده و و به ملائکه می فرماید: ای فرشتگان! مانع بالا آمدن آن نباشید، که می خواهم آن را برآورده سازم.»[2]


دعای امام سجاد علیه السلام برای فرزندان

(1) پرورگارا! با نگهداری فرزندانم و اصلاح (اخلاق و رفتار آنان) در جهت خواست من، و بهره مندیم از وجود آنان بر من منت بگذار.

(2) خدایا، با بخشیدن طول عمر به آنان مرایاری فرما، و مدت زندگانی آنان رابر من بیفزای، اطفال کوچکم را پرورش داده و ضعیفانشان را برایم نیرومند گردان، دین واخلاق و بدن آنان را برایم صحیح و سلامت بدار و در نفس و جسمشان و در تمام آن چه که از امور آنان برای من مهم است عافیت و تندرستی ببخش و روزی هایشان را به دست من برایم افزون ساز (3) آنان را از نیکو کاران، پارسایان، تیزبینان، شنوای سخن حق و اطاعت کنندگان از خودت قرار ده و برای اولیای خودت عاشقان خیر خواه و از برای تمام دشمنانت آنان را ستیزه جو و کینه ورز گردان، (آمین) خدایا دعایم را بپذیر.

الهی! به وسیله ی آنان بازوانم را تقویت کرده و کارهای نابسامان مرا سامان ده، نسل مرا به آنان افزون ساز، و مجالس مرا به وجود آنان بیارای، و یاد و نام مرا به آنان زنده نگه دار، و در نبودن من امورات مرا به وسیله ی ایشان کفایت کن، در رفع نیازهایم به آنان مرا یاری ده، آنان را برایم علاقه مند، مهربان، متمایل به من و فرمانبر قرار ده و از گناه و بدی و مخالفت با من، آنان را دور ساز. (5) مرا در تربیت و پرورش و نیکی کردن به آنان یاری ام کن و در کنار آنان فرزندان ذکوری نیز به من عطا فرما، و این عمل را برای من نیک گردان و آنان را در رسیدن به خواسته هایی که از درگاه تو مسئلت کرده ام مددکارم قرار ده.

(6) مرا به همراه فرزندانم از (مکر و حیله) شیطانِ رانده شده از درگاهت پناه ده، همانا که تو ما را آفریده ای و امر و نهی کرده و به سوی (به دست آوردن) ثواب در اطاعت از اوامرت تشویق و از عقوبت نافرمانی تهدیدمان نموده ای، برای ما دشمنی قرار داده ای که پیوسته در (اندیشه ی) مکر با ماست، او را به وجود ما مسلط کرده ای، در حالی که ما را برای وی سلطه ای نیست، و او را در دل ها و مجاری خون ما راه داده ای، اگر ما از او غفلت کنیم او لحظه ای از ما دست بردار نیست، و اگر ما فراموشش کنیم او ما را از یاد نمی برد، ما را از عذاب تو ایمن ساخته و از غیر تو می ترساند.

(7) اگر ما عمل زشتی را اراده کنیم در انجام آن به ما جرأت می دهد و اگر عمل نیکی را قصد کنیم، ما را از انجام آن باز می دارد، ما را در معرض شهوات قرار داده و در دلهایمان شبهه ایجاد می کند. اگر به ما وعده دهد دروغ می گوید، و اگر ما را به انجام خواسته مان خوش حال سازد خلاف آن می کند و هرگاه مکر و حیله ی او را از ما بر نگردانی گمراهمان می کند، و اگر از شر او ما را مصون نداری ما را به لغزش خواهد کشاند.

 (8) بار الها! سلطه ی او را با قدرت (لایزال) خود از ما برگردان، تا او را به وسیله ی دعاهای بسیارمان به درگاهت از ما دور نمایی، تا این که از گزند طرح های شیطانی او در زمره حفظ شدگانت در آییم.

(9) پروردگارا! همه ی خواسته هایم را برآور، و حاجت هایم را مرحمت نما، و از پذیرش دعاهایم خود داری نکن، در حالی که قبولی آن ها را ضمانت کرده ای، دعایم را در پشت حجاب مگذار که تو خود به آن امر کرده ای، و با عطای آن چه که در اصلاح امور دنیا و آخرت به آن نیازمندم بر من منت بگذار، آن چه را که بر زبان آورده و یا فراموش کرده ام، و آن چه را که اظهار نموده و یا مخفی داشته ام، علنی خواسته باشم یا پنهانی همه را برآور.

(10) در تمام این خواسته ها تقاضا دارم که مرا از مصلحان قرار دهی، در ردیف کسانی که با نیایش به پیشگاهت رستگار شده اند، و با توکل به درگاهت از لطف تو محروم نشده اند. (11) همان انسان های وارسته ای که به پناهندگی ات عادت کرده اند، در معامله با تو بهره ها برده اند در سایه ی عزتت مأوا گرفته اند، در پرتو جود و کرمت به روزی حلال و گسترده دست یافته اند، با توسل به تو از پستی ذلّت به اوج عزت رسیده اند، از ظلم و ستم به عدل تو پناه آورده اند، به وسیله ی رحمتت از بلا آسوده گشته اند، با غنای تو، از چنگال فقر و محرومیت رهیده اند، با نگهداری ات از گناهان و لغزش ها و خطاها مصونیت یافته اند، به خاطر اطاعت از فرامین تو، در پیمودن راه های نیک و خوب و درست موفق گشته اند، در سایه ی قدرت تو در بین آنان و گناهان آن چنان فاصله افتاده است که تمام معصیت ها را فراموش کرده و در جوار خودت منزل گزیده اند.

(12) معبودا! باتوفیق و مهربانی خودت همه ی این صفات زیبا را به ما عنایت فرما، و ما را از عذاب دردناک جهنم پناه بده، و به مردان و زنان مسلمان و تمام اهل ایمان هر آن چه را که برای خودم و فرزندانم از تو مسئلت کردم در دنیا و آخرت به آنان نیز عطا فرما، همانا که تو نزدیک، پذیرا، شنوا، دانا، بخشنده، آمرزنده، دلسوز و مهربان هستی. (13) و به ما در این دنیا نیکی و در جهان آخرت هم نیکی مرحمت کرده و ما را از عذاب آتش جهنم نگه دار.[3]

از مطالعه شرح حال برخی بزرگان چنین بدست می آید که رمز موفقیت آنان مرهون دعای پدر و مادرشان بوده است.


علامه مجلسی و دعای پدر

عالم بزرگوار مرحوم ملا محمد تقی مجلسی، پدر بزرگوار علامه محمد باقر مجلسی در خاطرات خود می گوید: «در یکی از شب ها پس از این که از نماز شب و تهجد سحری فارغ شدم، حال خوشی برایم ایجاد شد؛ از آن حالت فهمیدم که در این هنگام هر حاجت و در خواستی از خداوند نمایم، اجابت خواهد شد، فکر کردم چه درخواستی از امور دنیا و آخرت از درگاه خداوند متعال نمایم؛ که ناگاه صدای گریه فرزندم محمد باقر در گهواره اش بلند شد، و من بی درنگ به خداوند متعال عرضه داشتم: پروردگارا! به حق محمد و آل محمد علیهم السلام این کودک را مروج دینت و ناشر احکام پیامبر بزرگت قرار ده و او را به توفیقاتی بی پایان موفق گردان.»[4]

و این چنین بود که دعای این پدر عارف در سحرگاه آن شب مبارک به اجابت رسید و فرزندش در عرصه علم و دانش و تقوی آن چنان توفیقاتی یافت که امروزه بعد از چهار قرن، او را به عنوان طلایه دار ترویج دین و سرآمد علمای شیعه می شناسیم. علامه مجلسی بر اثر همین دعای پدر موفق به پدید آوردن آثاری شد که مخالف و موافق را به تحیر وا داشته است و در مدت این چهار قرن هیچ پژوهشگری در حوزه دین و علوم اسلامی از تألیفات این عالم وارسته و سخت کوش بی نیاز نیست.


برکت دعای پدر

آیت الله العظمی مرعشی نجفی قدس سره، بزرگ فرهنگ بانِ میراث اهل بیت علیهم السلام، در بیشتر علوم اسلامی صاحب نظر بود و تألیفات ارزشمند ایشان- که نزدیک به صد و پنجاه اثر در موضوعات مختلف است- گواه روشنی بر این حقیقت است. کرامات معنوی، در یافت بیش از چهار صد اجازه اجتهادی و روایتی از علمای بزرگ اسلامی، تدریس متجاوز از شصت و هفت سال در حوزه علمیه قم و نجف، تربیت هزاران شاگرد و تأسیس صدها مدرسه علمی، مسجد، حسینیه، مراکز فرهنگی، رفاهی و درمانی و ایجاد بزرگترین و مشهورترین کتابخانه در جهان اسلام، از جمله توفیقات این فقیه فرزانه می باشد. او این همه توفیقات را از برکت محبت به پدر و دعای والدین می داند. او در خاطرات خود چنین می گوید: «زمانی که در نجف بودیم، یکی روز مادرم فرمودند: پدرت را صدا بزن، تا برای صرف نهار تشریف بیاورد. حقیر به طبقه بالا رفتم و دیدم پدرم در حال مطالعه، خوابش برده است. مانده بودم چه کنم: از طرفی می خواستم امر مادرم را اطاعت کنم و از طرفی دیگر می ترسیدم با بیدار کردن پدر باعث رنجش خاطر او گردم. خم شدم و لبهایم را کف پای پدر گذاشتم و چندین بوسه برداشتم، تا این که در اثر قلقلک پا، پدرم از خواب بیدار شد و دید من هستم، و قتی این علاقه و ادب و کمال و احترام را از من دید، فرمود: شهاب الدین تو هستی؟

عرض کردم: بلی آقا. دو دستش را به سوی آسمان بلند کرد و فرمود: پسرم خداوند عزتت را بالا ببرد، و تو را از خادمین اهل بیت علیهم السلام قرار دهد.»

حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی می فرمود: «من هر چه دارم، از برکت آن دعای پدرم است.»[5]

لازم به ذکر است هم چنان که دعای خیر والدین در سرنوشت انسان مؤثر است، نفرین آنان تأثیر دارد. چنان که، پیامبر صلی الله علیه و آله از مردی که از فرزندان ناخلف خود شکایت می کرد، پرسید: آیا بر آنان نفرین کرده ای گفت: بلی. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: خودت موجبات بدبختی آنان را فراهم کرده ای.[6] و در روایت دیگری حضرت فرمود:
«إِیاکمْ وَ دَعْوَةَ الْوَالِدِ فَإِنَّهَا أَحَدُّ مِنَ السَّیفِ؛[7]
از نفرین پدر بپرهیزید که آن از شمشیر تیزتر و برنده تر است.»

امام سجاد علیه السلام در رساله حقوق خویش وظیفه والدین را چنین مشخص می کند:

«وَ امّا حَقُّ وَلَدِک فَأَنْ تَعْلَمَ أَنَّهُ مِنْک وَ مُضَافٌ إِلَیک فِی عَاجِلِ الدُّنْیا بِخَیرِهِ وَ شَرِّهِ وَ أَنَّک مَسْئُولٌ عَمَّا وَلِیتَهُ مِنْ حُسْنِ الادَبِ وَ الدَّلالَةِ عَلَی رَبِّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ الْمَعُونَةِ عَلَی طَاعَتِهِ فَاعْمَلْ فِی أَمْرِهِ عَمَلَ مَنْ یعْلَمُ أَنَّهُ مُثَابٌ عَلَی الاحْسَانِ إِلَیهِ مُعَاقَبٌ عَلَی الاسَاءَةِ إِلَیهِ؛[8]
حق فرزندت به تو آن است که بدانی وجود او بخشی از وجود تو است، و نیک و بدی های او در این دنیا وابسته به تو است، باید بدانی که تو در مقام سرپرستپی او مسئول هستی که وی را با ادب و تربیت صحیح پرورش دهی و او را به پروردگارش راهنمائی کنی و در اطاعت فرمانبرداری حضرت حق، یاری اش دهی. پدری باشی که به وظیفه خود آشنا و به مسئولیت خود آگاه است؛ پدری که می داند اگر نسبت به فرزندش نیکی کند اجر و پاداش خواهد داشت، و اگر درباره او بدی کند مستحق مجازات و کیفر خواهد بود.


پی نوشت ها:
[1] بحار الانوار، ج 71، ص 84.
[2] همان، ص 83.
[3] صحیفه سجادیه، دعاى 25.
[4] الفیض القدسى، ص 11.
[5] حقوق والدین، سید جعفر میر عظیمى، ص 12.
[6] محجة البیضا، ج 3، ص 436.
[7] وسائل الشیعة، ج 7، ص 128.
[8] من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 621. امالى صدوق، ص 371.

منبع: حوزه نت