چگونه بر کلسترول خون غلبه کنیم

استاتین ها :

استاتین ها (Statins) گروهی از داروهای پایین آورنده کلسترول خون هستند که میزان چربی های خون را که شامل کلسترول و تری گلیسرید می باشد را پایین می آورند.
امروزه پزشکان از داروهای گروه استاتین بعنوان انتخاب اول در درمان بیمارانی که دارای چربی خون بالایی هستند استفاده می کنند.

استاتین ها کار خود را با جلوگیری از تولید یک آنزیم اختصاصی که بدن برای ساختن کلسترول از آن استفاده میکند انجام می دهند.

این گروه از داروها در درمان بیمارانی که کلسترول خون آنها بالا بوده و در نتیجه در خطر ابتلاء به بیماری قلبی عروقی هستند بکار می رود.

استاتین ها بخصوص در پایین آوردن کلسترول بد LDL و تری گلیسیرید مؤثر می باشند.

تحقیقات نشان داده است که بستگی به نوع داروی استاتین و میزان مصرف آن، مقدار کلسترول بد LDL از ۳۰ تا ۶۰ درصد کاهش می یابد.

گرچه استاتین ها باعث بالا رفتن کلسترول خوب HDL می شوند اما به نظر نمی رسد که به اندازه داروی اسید نیکوتینیک در این کار مؤثر واقع شوند.

تحقیقات اخیر دانشمندان نشان داده است که استاتین ها دارای یک اثر خفیف ضد التهاب بوده و ممکن است باعث کاهش یک شاخص التهابی در بدن به نام پروتئین واکنشی شوند.
در حال حاضر در ایالات متحده آمریکا شش داروی استاتینی به تأیید FDA (سازمان غذا و داروی آمریکا) رسیده که عبارتند از:

آتورواستاتین (Atorvastatin با نام تجارتی لیپتور (Lipitor)

فلوواستاتین (Fluvastatin) با نام تجارتی لسکول (Lescol)

لوواستاتین (Lovastatin با نام تجارتی مراکور (Movacor)

پراواستاتین (Pravastatin) با نام تجارتی پراواکول (Pravachol)

روسوواستاتین (Rosuvastatin) با نام تجارتی کرستور (Crestor)

سیمواستاتین (Simvastatin) با نام تجارتی زوکور (zocor) .

گرچه این داروها را می توان برای کاهش کلسترول بد LDL بجای یکدیگر استفاده نمود، اما تحقیقات نشان داده است که تفاوتهایی در میزان اثربخشی آنها و عوارض جانبی احتمالی آنها وجود دارد.

در این گروه از داروها، داروی روسوواستاتین قوی ترین و داروی فلوواستاتین ضعیف ترین دارو در پایین آوردن کلسترول بد LDL هستند.

از آنجایی که احتمال بروز عوارض جانبی این داروها با مصرف مقادیر بیشتر این داروها بیشتر می باشد، هدف باید پیدا کردن حداقل مقدار دارویی باشد که با وجود مؤثر بودن، عوارض جانبی کمتری ایجاد نماید.

عوارض جانبی بالقوه استاتین ها :

بر اثر مصرف استاتین ها عوارض جانبی مختلفی ممکن است بروز نماید.

برای مثال، دردهای عضلانی از عوارض جانبی این داروها می باشد که باید سریعا به پزشک اطلاع داده شود.

اختلال در عملکرد کبد نیز یکی دیگر از عوارض جانبی این داروها می باشد که با انجام آزمایش خون مشخص می گردد.

بیمارانی که از داروهای گروه استاتین استفاده می کنند باید در صورت بروز عوارض زیر، پزشک خود را از آن مطلع نمایند.

گرچه این عوارض جانبی در هر فردی که از این داروها مصرف می کند ممکن است دیده شوند اما زیاد شایع نمی باشند. این عوارض عبارتند از:

بروز واکنش های حساسیت یا آلرژیک (مثل خس خس سینه، خارش، قرمز شدن پوست) .

کاهش میل جنسی یا ناتوانی جنسی

اختلال در خوابیدن

یبوست

اسهال و سرگیجه یا احساس سبکی سر

افزایش گاز در دستگاه گوارش یا آروغ زدن

سوزش سر دل یا سوء هاضمه

درد شکم

تهوع یا استفراغ

قرمز شدن پوست یا بروز دانه های پوستی

یک عارضه جانبی بسیار نادر و بالقوه مرگبار این دارو، وضعیتی است که اصطلاحا به آن رابدومیولیز (Rhabdomyolysis) گفته می شود که یک واکنش عضلانی شدید می باشد.

در این وضعیت، سلولهای عضلانی تجزیه شده و محتویات آنها به داخل جریان خون ریخته می شوند.

این مشکل اغلب در عضلات ساق پا رخ می دهد.

رابدومیولیز می تواند منجر به نارسایی کلیه یا سایر اعضاء بدن شده و در نهایت باعث مرگ شود.

علایم و نشانه های رابدومیولیز که باید فورا به اطلاع پزشک رسانده شوند عبارتند از:
درد یا گرفتگی عضله .

تورم، ضعف یا سفت شدن عضله .

تب .

تیره رنگ شدن ادرار .

تهوع و یا استفراغ .

احساس بی حالی .

در چنین مواردی پزشک با در خواست آزمایش خون و بررسی آنزیم های عضلانی که اصطلاحا به آن سی پی کی (CPK) گفته می شود، وضعیت بیمار را ارزیابی خواهد کرد.

خطر بروز عارضه رابدومیولیز در افراد سالخورده، کسانی که از مقادیر زیاد داروهای استاتین استفاده می کنند و در افرادی که این داروها را همراه با داروهای دیگر پایین آورنده کلسترول خون که به آنها فیبراتها گفته می شود مصرف می کنند، بیشتر می باشد.

در سال ۲۰۰۱ میلادی نوعی از داروهای استاتین به نام سریواستاتین (Cerivastatin) بخاطر گزارش هایی که نشان می داد موارد متعددی از بیمارانی که این دارو را مصرف می کرده اند به علت دچار شدن به عارضه رابدومیولیز جان خود را از دست داده اند، از بازار دارویی آمریکا جمع آوری شد.
 

تداخل دارویی مصرف سایر داروها با استاتین ها :

بیماران قبل از اینکه پزشک برایشان دارویی تجویز نماید باید در مورد سایر داروهایی که در حال حاضر مصرف می کنند پزشک خود را مطلع نمایند. داروهایی که مصرف همزمان آنها با استاتین ها می تواند مشکلاتی را ایجاد نماید عبارتند از
 

سایر داروهای پایین آورنده کلسترول خون

مصرف همزمان بیش از یک داروی پایین آورنده کلسترول خون می تواند باعث بدتر شدن عوارض جانبی آنها شود مگر اینکه پزشک، مقدار خاصی از ترکیب این داروها را تجویز نموده باشد.

مصرف همزمان داروی پایین آورده کلسترول خون به نام “مفیبروزیل” به همراه یکی از استاتین ها می تواند باعث افزایش بروز عارضه جانبی خطرناک رابدومیولیز شود.
 

داروهای تقویت کننده قلب

مصرف داروهایی که باعث تقویت عضله قلب می شوند مثل داروی دیگوکسین همراه با آتورواستاتین، فلوواستاتین یا سیمواستاتین ممکن است باعث افزایش غلظت داروهای تقویت کننده قلب در خون شده و احتمال بروز عوارض جانبی آن را افزایش دهد.
 

قرصهای جلوگیری از بارداری

مصرف این قرصها همراه با آتورواستاتین ممکن است باعث افزایش میزان هورمونهایی که در این قرصهای ضد بارداری وجود دارد در خون شده و احتمال بروز عوارض جانبی آنها را افزایش دهد.
 

داروهای سرکوب کننده ایمنی

این داروها که برای افرادی که پیوند عضو انجام داده اند (مثل پیوند کلیه) تجویز می شود ممکن است در صورتی که همراه با استاتین ها مصرف شوند باعث افزایش احتمال بروز وضعیت رابدومیولیز شود.
 

آنتی بیوتیک اریترومایسین

داروی اریترومایسین که در درمان عفونتها بکار می رود در صورتی که همراه با استاتین ها مصرف شود می تواند باعث افزایش احتمال بروز رابدومیولیز شود.
 

آب گریپ فروت

مصرف آب گریپ فروت با ایجاد اختلال در توانایی کبد در تجزیه متابولیز) بعضی از استاتین ها می تواند باعث ایجاد یک سطح سمی از این داروها در خون شود (بخصوص داروهای آتورواستاتین و سیمواستاتین).

گرچه مصرف آب گریپ فروت چهار ساعت قبل از مصرف دارو تا حدود زیادی می تواند از بروز این سمیت جلوگیری کند اما به بیمارانی که از استاتین ها مصرف می کنند توصیه می شود که اصلا از نوشیدن آب گریپ فروت خودداری نمایند.
 

مصرف استاتین ها در حاملگی :

به خانم های حامله و خانم هایی که قصد دارند در آینده نزدیک حامله بشوند توصیه می شود که از داروهای استاتین استفاده نکنند.

این داروها جلوی ساخته شدن کلسترول را در بدن می گیرند و از آنجایی که کلسترول برای رشد و نمو جنین لازم می باشد، مصرف این داروها می تواند در رشد و نمو جنین اختلال ایجاد نماید و باعث بروز نقائص مادرزادی در نوزاد شود.

همچنین به خانمهایی که به نوزادشان شیر می دهند نیز توصیه می شود که از این داروها استفاده نکنند.
 

مصرف استاتین ها در افراد سالخورده

اثربخشی و بی خطر بودن مصرف استاتین ها در چندین تحقیق بر روی افراد سالخورده ( بالای ۶۵ سال ) بررسی شده است.

در این تحقیقات، دانشمندان هیچ دلیلی پیدا نکرده اند که مصرف استاتین ها در افراد سالخورده نسبت به افراد جوان بتواند باعث بروز عوارض جانبی بیشتری شود.

در واقع در این تحقیقات مشخص شده است که مصرف استاتین ها در این افراد می تواند باعث کاهش میزان مرگ و میر آنها شود. با این حال احتمال بروز عارضه جانبی بسیار نادر رابدومیولیز در افراد سالخورده بیشتر می باشد.
 

رزین های اسید صفراوی :

رزین های اسید صفراوی (Bile Acid Resins) گروهی از داروهای پایین آورنده کلسترول خون می باشند که باعث پایین آوردن کلسترول و تری گلیسیرید خون می شوند.
نشان داده شده است که این داروها باعث کاهش ۱۰ تا ۲۰ درصد کلسترول بد LDL و نیز باعث بالا رفتن کلسترول خوب HDL می شوند. این داروها را پزشک می تواند همراه با سایر داروهای پایین آورنده چربی خون تجویز نماید.

رزین های اسید صفراوی کار خود را با تغییر در عمل شیمیایی فرآیند کلسترول انجام می دهند.

در شرایط طبیعی، کلسترول موجود در خون توسط کبد گرفته می شود تا از آن صفرا ساخته شود که این صفرا در عمل هضم غذا شرکت می کند.

رزین های اسید صفراوی از بازگشت مجدد صفرا از روده جلوگیری کرده و باعث می شوند که این صفرا از طریق مدفوع خارج شود.

برای جبران این صفرای از دست رفته، کبد تلاش بیشتری میکند تا مقدار کلسترول بیشتری از جریان خون بدست آورده و آن را به صفرا تبدیل سازد.

رزین های اسید صفراوی معمولا بصورت پودر ساخته می شوند که در هنگام خوردن باید آنها را با آب مخلوط نمود. رزین های اسید صفراوی شامل داروهای زیر می باشند:

کلستیرامین(Cholestyramine)با نام تجارتی کوئیستران(Questran)

کولستیپول (Colestipol) با نام تجارتی کولستید (Colestid)

کولسولام (Colesevelam) با نام تجارتی ولکول (Welchol)
 

عوارض جانبی رزین های اسید صفراوی

مصرف رزین های اسید صفراوی می تواند در بعضی از افراد باعث بروز عوارض جانبی شود. شایعترین عارضه جانبی این داروها، ایجاد یبوست می باشد که برای برطرف شدن این مشکل، اغلب پزشکان همراه با این داروها، داروهای نرم کننده مدفوع نیز تجویز می کنند.

گاهی اوقات بیماران ممکن است با مصرف رزین های اسید صفراوی دچار تحریک معده و یا اسهال شوند. این مشکلات معمولا بعد از چند هفته که بدن به این داروها عادت نمود از بین خواهند رفت.
 

با اینحال در صورتی که هر یک از عوارض جانبی زیر را مشاهده نمودید سریعا با پزشک خود تماس بگیرید

واکنشهای حساسیتی یا آلرژیک (مثل عطسه، خس خس سینه، خارش، قرمز شدن پوست)

درد شدید شکم همراه با تهوع و یا استفراغ

سیاه شدن و قیر مانند شدن مدفوع

کاهش ناگهانی وزن بدن

یبوست

سرفه

خشکی گلو، گلو درد، گرفتگی صدا

اختلال در بلع غذا

دردهای عضلانی
 

سایر عوارض جانبی که اهمیت کمتری دارند عبارتند از:

وجود گاز در دستگاه گوارش یا آروغ زدن

نفخ شکم

سوزش سردل یا سوء هاضمه

سرگیجه یا احساس سبکی سر

سردرد

اسهال
 

تداخل دارویی مصرف سایر داروها با رزین های اسید صفراوی :

اکثر داروهای دیگری که بیماران مصرف می کنند باید حداقل یکساعت قبل و یا ۴ تا ۶ ساعت بعد از مصرف رزین های اسید صفراوی خورده شوند.

داروهایی که مصرف آنها می تواند باعث بروز مشکلاتی شود عبارتند از:
 

داروهای ضد انعقاد

از آنجایی که مصرف بعضی از رزین های اسید صفراوی می تواند در اثربخشی بعضی از داروهای ضد انعقاد خون اختلال ایجاد نماید، پزشکان اغلب در این موارد با انجام آزمایشهای خون متعدد، وضعیت انعقاد خون بیماران را شدیدا کنترل می کنند.
 

داروهای تقویت کننده قلب

مصرف داروهایی که باعث تقویت عضله قلب می شوند مثل داروی دیگوکسین همراه با رزین های اسید صفراوی می تواند جلوی کار آنها را تا حدودی بگیرد.
 

داروهای ادرار آور ( دیورتیکها ) 

مصرف رزین های اسید صفراوی می تواند تا حدودی جلوی کار این داروها را بگیرد.
 

بعضی از آنتی بیوتیکها

تعدادی از آنتی بیوتیکها مثل پنی سیلین، تتراسیکلین و ونکومایسین خوراکی در صورتی که همراه با رزین های اسید صفراوی مصرف شوند می توانند تا حدودی از مؤثر بودنشان کاسته شود.
 

بعضی از داروهای بتابلوکر

بعضی از بتابلوکرها مثل داروی پروپرانول (ایندرال) که برای کاهش طپش قلب و کاهش فشار خون بکار می رود در صورتی که همراه با رزین های اسید صفراوی خورده شوند می توانند تا حدودی از تأثیرشان کاسته شود.
 

بعضی از داروهای هورمونی تیروئید

مصرف این داروها با رزین های اسید صفراوی می تواند تا حدودی جلوی کار آنها را بگیرد.
 

آب گریپ فروت

مصرف آب گریپ فروت می تواند توانایی کبد را در تجزیه متابولیز) بعضی از داروها مختل نماید و باعث ایجاد مقادیر سمی این داروها در خون شود.

گرچه مصرف آب گریپ فروت چهار ساعت قبل از مصرف این داروها تا حدود زیادی می تواند از بروز این سمیت جلوگیری نماید اما به بیمارانی که از این داروها مصرف می کنند توصیه می شود که اصلا از نوشیدن آب گریپ فروت خودداری نمایند.

بیمارانی که باید در خوردن رزین های اسید صفراوی احتیاط نمایند.

بیماران زیر باید با مشورت با پزشک شان و با احتیاط از رزین های اسید صفراوی مصرف نمایند

بیماران کبدی

مصرف بعضی از رزین های اسید صفراوی (مثل کولستیپول) ممکن است باعث افزایش میزان کلسترول خون در بیماران دچار اختلالات کبدی شود.
 

بیماران کلیوی

مصرف بعضی از رزین های اسید صفراوی (مثل کلستیرامین و کولستیپول) ممکن است باعث افزایش خطر بروز مشکلات الکترولیت ها در بیماران کلیوی شود.
 

بیماران دارای مشکلات انعقادی خون

مصرف رزین های اسید صفراوی می تواند مشکلات این بیماران را بدتر نماید.
 

بیماران دارای زخم معده

مصرف رزین های اسید صفراوی می تواند باعث بدتر شدن زخم معده و سایر مشکلات معده شود.
 

بیماران دارای یبوست

مصرف رزین های اسید صفراوی می تواند باعث بدتر شدن یبوست این بیماران شود.
 

بیماران دچار بواسیر

مصرف رزین های اسید صفراوی می تواند مشکل این بیماران را بدتر نماید.
 

فیبرات ها

فیبرات ها ( Fibrstes) گروهی از داروهای پایین آورنده کلسترول خون می باشند که باعث کاهش میزان کلسترول و تری گلیسرید خون می شوند.

این داروها باعث می شوند که میزان تری گلیسیرید خون بین ۳۵ تا ۵۰ درصد کاهش یابد.

به غیر از پایین آوردن میزان تری گلیسیرید خون، این داروها باعث می شوند که تا حدودی نیز میزان کلسترول خوب HDL در بعضی از افراد بالا برود.

فیبراتها در پایین آوردن کلسترول بد LDL خون تأثیر کمتری دارند. در حال حاضر سه داروی مختلف فیبراتها وجود دارند که عبارتند از:

جِمفیبروزیل (Gemfibrozil با نام تجارتی لوپید (Lopid)

کلوفیبرات(Clofibrate)با نام تجارتی (Atromid – S )

فنوفیبرات (Fenofibrate) با نام تجارتی تریکور (Tricor)

بیشترین دارویی که از این گروه تجویز می شود داروی جم فیبروزیل می باشد که باعث افزایش کلسترول خوب HDL به میزان ۱۱ درصد می شود.
 

عوارض جانبی فیبرات ها

عوارض جانبی مختلفی می تواند بر اثر مصرف فیبرات ها ایجاد شود.

بیماران باید در صورت مشاهده عوارض جانبی زیر فورا با پزشک خود تماس بگیرند. این عوارض عبارتند از:

واکنشهای حساسیتی یا آلرژیک (عطسه، خس خس سینه، خارش، قرمز شدن پوست)

دردهای عضلانی

درد شدید شکم، بخصوص اگر همراه با تهوع یا استفراغ باشد

تنگی نفس

کهیر زدن پوست

گلو درد

تب یا لرز

درد سینه

طپش قلب یا بی نظمی در ضربان قلب

وجود خون در ادرار یا کم شدن ادرار

ورم کردن پاها

مشکل شدن یا دردناک شدن ادرار کردن

سرفه یا گرفتگی صدا

درد در کمر یا پهلوها

یک عارضه جانبی نادر اما بالقوه مرگبار این داروها ، بروز وضعیت رابدومیولیز می باشد.

در این وضعیت سلولهای عضلانی تجزیه شده و محتویات آنها به داخل جریان خون منجر به نارسایی کلیه یا سایر اعضاء بدن شده و در نهایت باعث مرگ شود.

احتمال بروز این وضعیت در بیمارانی که این داروها را همراه با نوع دیگری از داروهای پایین آورنده کلسترول خون به نام استاتین ها مصرف میکنند بیشتر می باشد.
 

علائم وضعیت رابدومیولیز که سریعا باید به اطلاع پزشک رسانده شود عبارتند از

درد و گرفتگی عضلات و تورم، ضعف و سفت شدن عضلات

تب

تیره شدن ادرار

تهوع و یا استفراغ و بی حالی
 

تداخل دارویی مصرف سایر داروها همراه با فیبرات ها

بیماران زیر باید با مشورت با پزشکشان و با احتیاط از فیبراتها مصرف نمایند
 

بیمارانی که داروهای ضد انعقادی مصرف می کنند

استفاده از فیبراتها می تواند باعث افزایش اثر داروهای ضد انعقادی شده و بنابراین خطر بروز خونریزی را افزایش دهد.
 

داروهای سرکوب کننده ایمنی

این داروها معمولا در کسانی که پیوند عضو انجام میدهند (مثل پیوند کلیه) تجویز می شود. مصرف این داروها همراه با فیبراتها ممکن است باعث بروز مشکلاتی برای کلیه ها شود.
 

مصرف آب گریپ فروت

مصرف آب گریپ فروت می تواند توانایی کبد را در تجزیه (متابولیز) بعضی از داروها مختل نماید و باعث ایجاد مقادیر سمی این داروها در خون شود.

گرچه مصرف آب گریپ فروت چهار ساعت قبل از مصرف این داروها تا حدود زیادی می تواند از بروز این سمیت جلوگیری نماید اما به بیمارانی که از این داروها مصرف می کنند توصیه می شود که اصلا از نوشیدن آب گریپ فروت خودداری نمایند.
 

بیمارانی که باید در خوردن فیبرات ها احتیاط نمایند :

در موارد زیر بیماران باید با احتیاط از فیبراتها استفاده نمایند .
 

در صورت وجود بیماری کبدی

استفاده از فنوفیبرات ممکن است منجر به بدتر شدن بیماری کبدی شود.
 

بیماری کلیوی

این وضعیت ممکن است منجر به افزایش میزان فیبراتها در جریان خون شده و عوارض جانبی بالقوه این داروها را افزایش دهد.
 

بیماری کیسه صفرا و سنگ کیسه صفرا

مصرف فیبراتها می تواند باعث بدتر شدن این مشکلات شود.
 

وجود زخمهای معده و روده

استفاده از کلوفیبرات می تواند باعث بدتر شدن زخمها شود.
 

اسید نیکوتینیک

اسید نیکوتینیک (Nicotinic Acid) یا نیاسین (Niacin) شکلی از ویتامین B3 می باشد که در درمان کلسترول بالا کمک می کند.

اسید نیکوتینیک باعث پایین آمدن تری گلیسیرید خون و افزایش کلسترول خوب HDL می شود.

مصرف مقادیر بیشتر اسید نیکوتینیک همچنین در پایین آوردن کلسترول بد LDL نیز مؤثر می باشد.
 

عوارض جانبی اسید نیکوتینیک

شایعترین عوارض جانبی مصرف اسید نیکوتینیک، برافروختگی می باشد.

برای مقابله با این مشکل، پزشکان اغلب آسپرین یا یک داروی ضد التهاب غیر استروئیدی مثل بروفن یا دیکلوفناک نیز تجویز می کنند که باید نیم ساعت قبل از مصرف اسید نیکوتینیک، خورده شود.

عارضه جانبی شایع دیگر این دارو، سرگیجه یا احساس سبکی سر می باشد که این حالت بیشتر وقتی اتفاق می افتد که از وضعیت خوابیده یا نشسته، فرد بلند می شود. بلند شدن آهسته می تواند به کاهش این مشکل کمک نماید
.
بعد از چند هفته که از مصرف این دارو بگذرد و بدن به آن عادت نماید، این مشکل برطرف می گردد.
 

سایر عوارض جانبی که با مصرف اسید نیکوتینیک ممکن است رخ دهد و بیماران باید سریعا این موارد را به اطلاع پزشک برسانند عبارتند از

درد شدید شکم

زرد شدن سفیدی چشمها و زرد شدن پوست بدن

از دست دادن اشتها

خاکستری رنگ شدن مدفوع

تیره شدن رنگ ادرار
 

بیمارانی که باید در خوردن اسید نیکوتنیک احتیاط نمایند

بیماران زیر باید قبل از مصرف مقادیر زیاد اسید نیکوتینیک با پزشک خود مشورت نمایند

بیمارانی که فشار خون پایینی دارند

بیماران مبتلا به مرض قند (دیابت)

بیماران مبتلا به اختلالات خونریزی دهنده

بیماران مبتلا به آب سیاه

بیماران مبتلا به بیماری کبد

بیماران دچار زخم معده
 

اِزِتِمیب

ازتمیب ( Ezetimibe ) با نام تجارتی زتیا (Zetia) داروی جدیدی است که اخیرا وارد بازار دارویی شده است.

این دارو اثر خود را با جذب کلسترول از روده کوچک اعمال می کند.

داروی ازتمیب را بیشتر همراه با داروهای استاتین تجویز می کنند که باعث می شود که ۲۵ درصد بیشتر از میزان کلسترول بد LDL خون کاسته شود.

این دارو روزی یک بار همراه با یک لیوان پر از آب خورده می شود.


منبع: سایت راستینه