پرورش تن و تن پروری

مرحوم شهید مطهری بحث جالب و دقیقی دارد، تحت عنوان "پرورش تن و تن پروری"، که طرح آن در این جا خالی از لطف نیست. وی در کتاب انسان در قرآن، چنین می نویسد:
"اسلام و "تن پروری" به معنای "نفس پروری" و شهوت پرستی را شدیداً محکوم کرده است، اما پرورش بدن به معنای مراقبت و حفظ سلامت و بهداشت را از واجبات شمرده است و هر نوع عملی را که برای بدن زیان بخش باشد، حرام شمرده است. اسلام آن جا که یک امر واجب (مانند روزه) احیاناً برای بدن مضر تشخیص داده شود، تکلیف آن را ساقط می کند، بلکه چنین روزه ای را حرام می داند؛ هر اعتیادی که برای بدن مضر باشد، از نظر اسلام حرام است. آداب و سنن بسیاری در اسلام به خاطر بهداشت و سلامت بدن وضع شده است.
ممکن است افرادی میان "پرورش بدن" که امری بهداشتی است و "تن پروری" به معنای نفس پروری که "امری اخلاقی" است، فرق نگذارند و خیال کنند اسلام که با تن پروری مخالف است، با بهداشت بدن مخالف است، پس لاقیدی در حفظ سلامت و بلکه کارهایی که مضرّ بهداشت و سلامت بدن است، از نظر اسلام کار اخلاقی است، و این اشتباهی فاحش و خطرناک است. تقویت و سلامت بدن و بهداشت آن کجا، و تن آسایی و تن پروری کجا؟
نفس پروری و شهوت پرستی که در اسلام محکوم است، همان طوری که بر ضد روح پروری است و موجب بیماری روح و روان می گردد، بر ضد بهداشت و پرورش صحیح جسم نیز هست و منجرّ به بیماری جسمی می گردد، زیرا نفس پروری و شهوت پرستی، منجر به افراط کاری ها می شود، و افراط کاری ها منشا اختلالات اساسی در جهازات بدنی."
وی همچنین در کتاب تعلیم و تربیت در اسلام، چنین مطرح می کند:
"اسلام طرفدار پرورش جسم است، با این که مخالف تن پروری به مفهوم مصطلح ادبی آن است... جای شک و تردید نیست که تعلیمات اسلام بر اساس حفظ و رشد و سلامت جسم است. علت حرمت بسیاری از امور، مضر بودن آن ها به حال بدن است. یکی از مسلّمات فقه، این است که بسیاری از امور به این دلیل تحریم شده اند که برای جسم انسان ضرر دارند، و یک اصل کلی برای فقها مطرح است که هر چیزی که محرز بشود که برای جسم انسان مضرّ است- ولو هیچ دلیلی از قرآن و سنّت نداشته باشد- قطعاً حرام است.
البته این را هم می گویند که زیان ها بعضی معتد به هستند، و بعضی غیر معتدبه؛ یعنی زیان آن قدر کم است که قابل اعتنا نیست. اسلام در تکالیف خود حرج ایجاد نمی کند. یعنی این مقدارها را از نظر اسلام تحریم نمی کنند، به صورت مکروه ذکر می شود، یا می گویند: ترکش مستحب است... در سنّت، زیاد می بینیم که خوردن فلان میوه یا فلان سبزی مثلاً مستحب است، چون دندان ها را محکم می کند، دیگری فلان بیماری را از بدن بیرون می برد، و این موارد در سنّت زیاد است که ملاک یک حرام یا یک مستحب و یا یک مکروه، زیان رساندن، یا مفید بودن و یا مفید نبودن است. فلان چیز چون برای معده خوب است، مستحب است.
بنابراین، پرورش جسم در حدود پرورش علمی، بهداشت، سلامت و تقویت جسم، که جسم نیرو بگیرد، یک کمال است. می دانیم همه کسانی که از نظر بدن نیرومند بوده اند، این نیرومندی برایشان کمال شمرده شده است؛ مثلاً، امیرالمومنین نیرومند بوده و نیروی بدنی داشته است، و این جزء کمالات آن حضرت است... .
تن پروری که بد است، غیر از پرورش تن به معنای بهداشت است. آن تن پروری در واقع نفس پروری است که اغلب بر ضدّ بهداشت جسم و پرورش جسم می باشد. آن تن پروی که بد است، معنایش این است که انسان، نفس پرور و شهوتران باشد؛ یعنی همیشه دنبال تمایلات نفسانی خود باشد، و ربطی به مساله رشد جسم ندارد، و اتفاقاً قضّیه، درست برعکس است؛ یعنی اگر انسان زیاد دنبال پرورش تن به معنای نفس پروری برود، به جسمش زیان می رساند... یک آدم تنبل و تن پرور، دنبال لذت های دیگراست. شب تا صبح نمی خوابد برای این که در فلان مجلس عیش شرکت کند. پدر جسم و اعصاب خودش را در می آورد."

منابع:

ورزش در اسلام ، حسین صبوری
ویژگی های یک ورزشکار مسلمان
زکات ورزشی
رابطه تن و روان

/س