تصمیم شبیه ماهی است؛ گرفتنش آسان است و نگاه داشتنش دشوار. این جمله از سخنان رمان‌نویس فرانسوی، یعنی الکساندر دوما است. شما چقدر با این گفته آقای دوما موافق هستید؟ به نظر من در این که نگاه داشتن تصمیم کار سختی است شکی نیست، اما این که تصمیم‌گیری کار آسانی است، جای کمی تأمل دارد. من خودم به شخصه افرادی را می‌شناسم که عمل تصمیم‌گرفتن را به فال گیری و رمالی و روش‌های مشابه می‌سپارند؛ عده‌ای هم می‌پذیرند که افراد دیگری برای شان تصمیم بگیرند. اگر تصمیم‌گرفتن کار آسانی است چرا این  افراد خودشان تصمیم نمی‌گیرند؟ به هرحال، سخن آقای دوما چه درست چه غلط، باعث شد تصمیم بگیرم در این شماره درباره ی «مهارت تصمیم‌گیری» بنویسم. حالا اگر شما جزو افرادی هستید که خودتان تصمیم نمی‌گیرید یا تصمیم‌های زیادی می‌گیرید، تصمیم‌هایی مثل «از امسال حسابی درس می‌خونم تا شاگرد ممتاز بشم، از سال جدید دیگه دروغ نمی گم، از شنبه دیگر با گوشی ام بازی نمی‌کنم»، اما همیشه برای تان سؤال است که چرا به این تصمیم‌های به این خوبی، نمی‌توانید عمل‌کنید، این قسمت را بخوانید تا با مهارت تصمیم‌گیری آشنا شوید. خواندن مراحل تصمیم‌گیری عاقلانه و همچنین نکاتی که در ادامه ی آن برای تصمیم‌گیری بهتر معرفی کرده ام، به شما کمک خواهد کرد از این به بعد روی قول و قرارهایی که با خودتان می‌گذارید، بمانید.

  • پنج مرحله ی تصمیم‌گیری عاقلانه

  • مسئله را واضح و شفاف بیان کنید: زمانی تصمیم بگیرید که خواسته باشید مسئله‌ای را حل کنید. چارچوب تصمیم شما را همین مرحله تعیین می‌کند؛ پس این مرحله را دست‌کم نگیرید. چگونگی بیان مسئله به حل مسئله بسیار کمک خواهد کرد.
  • به دنبال پیدا کردن راه کارهای ممکن برای حل مسئله باشید: هیچ وقت نباید به یکی دو گزینه ی اولی که به ذهن تان می‌رسد بسنده کنید. تا آن جا که می‌توانید از ذهن تان کار کشیده، راه کارهای جدیدی پیدا کنید و آن‌ها را در یک کاغذ بنویسید.
  • پیامدهای مثبت و منفی هرتصمیم را درنظر بگیرید: نتایج مثبت و منفی هر راه‌ حل را جدا درنظر گرفته، روبه‌روی راه‌حل مثل نمودار پایین بنویسید.
  • بهترین راه‌حل را انتخاب کنید: این مرحله، مرحله ی سبک و سنگین کردن راه‌حل‌هاست. با توجه به پیامدهای مثبت و منفی هر راه‌ حل، که در مرحله ی قبل نوشتید، بهترین راه‌ حل را انتخاب کنید.
  • به تصمیم‌تان عمل کنید: تمام مراحل قبلی یک طرف، این مرحله هم یک طرف. این مرحله سخت‌ترین مرحله ی تصمیم‌گیری است. اگر برای اجرا کردن تصمیم‌تان جملاتی مثل: از شنبه شروع می‌کنم به درس خواندن، از تولدم تصمیم می‌گیرم که دیگر دروغ‌ نگویم و چیزهایی از این قبیل به ذهن تان خطور کرد، بدانید همه ی این ها بهانه‌هایی است برای عمل نکردن به تصمیم‌های تان؛ پس زنگ خطر برای این مرحله، امروز فردا کردن است. همواره این عبارت زیبا را به خاطر داشته باشید که «امروز همان فردایی است که دیروز منتظرش بودی و همان دیروزی است که فردا حسرتش را می‌خوری»؛ پس همین امروز اقدام کنید.
 
 

پنج نکته برای تصمیم‌گیری بهتر

جمع آوری اطلاعات به اندازه ی کافی (نه کم، نه زیاد): در این شکی نیست که هرچه اطلاعات و دانستنی‌های بیش تری درباره ی موضوع مورد تصمیم‌گیری داشته باشد، قدرت تصمیم‌گیری‌تان افزایش پیدا خواهد کرد؛ اما جمع‌آوری اطلاعات مثل هرموضوع دیگر حدی دارد و اگر از حد آن بیش تر شود، دردسرساز می‌شود؛ مثلاً اگر شما برای انتخاب رشته به هزاران سایت‌ و وبلاگ سر بزنید، در نهایت به هیچ نتیجه‌ای نخواهید رسید. راه چاره این است که شما اطلاعات را از منابع محدود و مطمئن جمع‌آوری کنید. با پرسش و جست وجو لیست چندتا سایت و وبلاگی را که اطلاعات شان به روز و مطمئن است تهیه کنید، بعد برای کسب اطلاعات فقط به همین سایت‌ها مراجعه نمایید.

نترسیدن از شکست: تصمیم‌گیری کار آسانی نیست. امکان دارد موقع تصمیم‌گیری مسیر اشتباهی را انتخاب کنید، امکان دارد بارها شکست بخورید؛ به همین دلیل، بسیاری از افراد بی‌خیال تصمیم‌گیری می‌شوند تا مرتکب هیچ اشتباه و شکستی نشوند، بعد هم خودشان را پیروز میدان می‌دانند و با افتخار برای بقیه تعریف می‌کنند که ما تا به حال هیچ شکستی را تجربه نکرده‌ایم؛ درحالی که اگر رمز موفقیت را از افراد موفق بپرسید، به شما خواهند گفت میزان شکست ها و تصمیم‌های اشتباهی که گرفته‌‌اند بیش تر از شما بوده؛ اما رمز موفقیت آن ها در درس گرفتن از همین شکست‌ها بوده. پس باید خود را ملزم کنید از اشتباهات تان پند بگیرید، نه این که به خودتان اجازه شکست خوردن ندهید.
 
مشورت کردن قبل از گرفتن تصمیم: موضوع مشورت در تصمیم‌گیری، در قرآن و هم چنین از نگاه پیامبر و ائمه علیهم السلام نیز مورد توجه بوده؛ به عنوان مثال: خداوند در سوره ی آل عمران آیه 159 می‌فرماید: «وَشَاوِرْهُمْ فِی الأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَى الله»؛ و در کارها، با آنان مشورت کن! اما هنگامی که تصمیم گرفتی، [قاطع باش و] بر خدا توکل کن.
 
امام علی علیه السّلام می‌فرمایند: «پیش از تصمیم گیرى بیندیش و پیش از اقدام، مشورت کن و پیش از داخل شدن [در کار] تدبّر کن.»

پس یکی از شاه‌کلیدهای درست تصمیم گرفتن، مشورت کردن است.
 
توجه به قانون پارکینسون: آقای پارکینسون یکی از مدرسان علم مدیریت است. او می‌گوید: هرفعالیتی با توجه به زمان درنظر گرفته شده برای آن، به طول خواهد انجامید؛ مثلاً اگر معلم برای انجام یک کاردستی به شما دو هفته وقت دهد، شما درست کردن کاردستی را تا دو هفته طول می‌دهید، اگر هم یک هفته وقت بدهد در عرض یک هفته می‌توانید کاردستی‌تان را درست کنید؛ اما اگر هیچ زمانی تعیین نکند فقط خدا می‌داند که این کاردستی را کی تحویل خواهید داد؛ بنابراین برای تصمیم‌های تان هم زمان آغاز و هم زمان پایان درنظر بگیرید.

تصمیم‌گیری در شرایط آرامش: این دیگر به توضیح نیاز ندارد. اگر می‌خواهید حسرت گذشته را نخورید و از تصمیم‌تان پشیمان نشوید، وقت عصبانیت تصمیم نگیرید. اگر هم می‌خواهید پشیمان شوید که تصمیم با خودتان است من دیگر حرفی ندارم.

نویسنده: مطهره ساغری‌دوز
تصویرساز: معصومه کشایی