عادت‌های اکتسابی کودکان

از آن جا که کودکان، عادتها و عکس العملهای رفتاری را در طی سالهای متمادی و در طول گذشت زمان به دست می آورند، به تربیتی مداوم و مستمر و مبتنی بر انضباط فردی و رفتار اجتماعی نیاز دارند؛ به طوری که اگر اساس و بنیان این رفتارها بر نظم و انضباط استوار نباشد، آموزش وعادتهای مطلوب در آنان شکل نخواهد گرفت، زیرا رفتار کودک ، تحت تأثیر اطرافیان، بخصوص پدر و مادر شکل می گیرد و در طی گذشت زمان با تأثر از واقعیات پیرامون خویش در موقعیتهای مختلف به صورت عادت در آنها باقی می ماند.
 
صداقت و درستکاری از مواردی است که باید قبل از سنین ورود به دبستان به آن توجه شود و در دوران دبستان تقویت شده و توسط معلمان و مربیان ، هدایت و جهت داده شود. برای این که نونهالان را درستکار تربیت کنیم، ابتدا باید نسبت به اعمال و رفتار خود، نهایت دقت و مراقبت را داشته باشیم، سپس کودکان را تحت مراقبت مستمر قرار دهیم، زیرا تربیت در اجتماع، همواره به گونه های مختلف، وجود دارد.
 
کودکان خود را به انجام کارهای مفیدی که بدان علاقه دارند ترغیب و تشویق نمایید، زیرا احساس شادمانی و غروری که در وجود آنان از انجام کاری ناشی می شود، باهیچ خواسته ای برابری نمی کند.

با ابراز محبت، کودک خود را از علاقه شما نسبت به او، آگاه نمایید و با فراهم کردن وسایل و امکانات لازم در موقعیتهای مختلف زندگی او را در وسعت بخشیدن به تجربیاتش یاری دهید. این امر موجب شکوفایی استعدادهای وی در آینده خواهد شد.
 
کودکان خود را بنا به ظرفیت روحی و جسمی مناسب وی پرورش دهید و به طریق صحیحی با اصول اعتقادات اسلامی آشنا سازید، به طوری که همزمان با رشد جسمانی، پیوند او با این اصول محکمتر گردد. غذای مناسب و تهیه آن از راه حلال، استراحت و مکان مناسب و سرشار کردن روح کودک از مهر و محبت، سلامتی کودک و رفتار متعادل وی را در آینده، تضمین خواهد کرد.
 
بازیهای فراوان با کودکان و مشارکت دادن آنان در کارهای خانه و تعریف داستانهای شیرین مربوط به بزرگان دین، همراه با محیطی صمیمی و سرشار از شادی و نور ایمان و امید، موجبات سلامت و بهداشت روانی کودکان را فراهم خواهد ساخت.
 
تقویت اعتماد به نفس در کودکان، محرکی است که می تواند آنان را در انجام بهترین کارها یاری دهد. اگر اعتماد به نفس از کودک سلب شود، کودک در خود احساس نا امنی کرده و شوق و اشتیاق انجام هیچ نوع کاری را نخواهد داشت و اگر این وضعیت، ادامه یابد، کودک به فردی ناتوان و بی مصرف تبدیل خواهد شد.
 
از راه تشویق و متمایل ساختن به کارهای خوب و نکات مثبت اخلاقی و عدم سخت گیری در کودک و نوجوان می توان وی را به سعی و تلاش واداشت. کودک در سایه ایجاد امنیت، احساس آرامش نموده و استقلال شخصیتی اش رشد خواهد نمود.

به کودکان احترام بگذارید، زیرا هر فرد انسانی خواستار این است که از طرف دیگران مورد احترام و اهمیت واقع شود. کارهای مثبت کودکان راهمواره مورد ستایش قرار دهید و به آنها بفهمانید که دوستشان دارید. هرگز به کودکان نگویید که اصلا قادر به انجام فلان کار نیستند، بلکه باید تشویق کنید که با تلاش و فعالیت، قادر خواهند بود که هر مشکلی راهموار ساخته و در برخوردها موضع مثبتی اتخاذ کنند.
 
والدین باید در عمل، به نوجوانان بیاموزند که در جست و جوی تجربیات تازه تری باشند و عملا به اهداف ارزشمند اهمیت قائل شوند. والدین و مربیان باید به نوجوانان کمک نموده آنان را راهنمایی کنند تا بتوانند نقاط ضعف و قوت خود را تشخیص دهند و در برطرف کردن ضعف وتقویت نقاط مثبت خود بکوشند.
 
حتی الامکان به نوجوانان اجازه دهید و آنها را تشویق کنید که کارهای کوچکشان را خودشان انجام دهند، مانند: پوشیدن کفش و لباس، جمع آوری وسایل کیف و آمادگی جهت رفتن به مدرسه و ... زیرا اجرای این برنامه بنیاد اعتماد به نفس را در آنان پی ریزی خواهد کرد.
 
هرگز والدین و مربیان نباید نوجوانان را با برچسبی ناروا برنجانند و یا با گفتاری باعث رنجش خاطر آنان شوند. کودکان در برابر صفاتی نظیر خنگ ، تنبل و امثال آن بسیار حساس هستند و اگر این القاب به آنان نسبت داده شود، به زودی باورشان خواهد آمد که به راستی آنان دارای چنین صفتی هستند.
 
والدین و مربیان مسؤول هستند که از سنین طفولیت و در موقعیتهای گوناگون زندگی ارزشها و ضد ارزشها را به کودکان خود بیاموزند و در کارهای آنان این امر را گوشزد نمایند. والدین که در صدد فراهم کردن وسایل و امکانات آینده فرزندان خویش می باشند، باید بدانند که هیچ ارث و میراثی بالاتر از تربیت و ادب برای فرزندان به جای نخواهند گذاشت. والدین و مربیانی که در حضور دیگران مجال اظهار نظرو ابراز احساسات را به نوجوانان نمی دهند و اغلب انتظار دارند که آنان در محیط خانه باکلاس ساکت بوده و تسلیم خواسته ها و گفته های بی چون و چرای آنان باشند، چگونه از نونهالان خود انتظار دارند که در آینده بتوانند این حصار را شکسته و حق خود یا دیگران را به طرز منطقی مطالبه کنند؟
 
ایجاد یک ارتباط مستحکم بین پدر و مادر در خانه، و بین معلمان و مربیان در مدرسه، در ارائه روش و برخوردی هماهنگ ، از اساسی ترین پایه های تربیتی در رشد شخصیت نوجوانان محسوب می شود. ایجاد ارتباط بانوجوانان مستلزم صرف وقت است و والدین و مربیان بایستی بخشی از اوقات مفید خود را به این امر اختصاص دهند.
 
والدین و مربیان برای افزایش قدرت تشخیص در نوجوانان باید به آنان احترام قائل شوند، به طوری که آنان باور کنند که وجود دارند و می توانند بیندیشند، استدلال نمایند و نظریات خود را برای دیگران تشریح کنند. والدین و مربیان مسؤولیت دارند که نوجوانان را از وقایع پیرامون خود آگاه ساخته و برای آنان توضیح دهند که در محیط پیرامونشان چه وقایعی در شرف انجام است.
 
پافشاری و استواری در عقاید صحیح و پی گیری مستمر در مورد وظایف محوله به نوجوانان، موجب استواری نظر و ثابت قدمی آنان در زندگی خواهد شد. یکی از زمینه های ایجاد اعتماد نسبت به والدین و مربیان در نوجوانان پایبندی آنان نسبت به قول و عهد و وفادار بودن آنان است. زمانی که وعده ای داده می شود، باید حتما به آن عمل شود و هرگز با گفتن عباراتی همانند : خوب حالا ببینیم چه می شود و ... آنان را سرگردان نکنید.
 
هنگامی که به نوجوانان دستوری می دهید، سعی کنید تا حد امکان زمینه انجام آن عمل فراهم باشد و در حد قدرت و توانایی آنان باشد. خواسته های مربیان و والدین از نوجوانان، باید واضح، صریح و قاطع بوده و حتی جزئیات انجام آن برایشان دقیقا روشن باشد.
 
از عوامل مهم در امر تعلیم و تربیت ایجاد ارتباطی مناسب، همراه با نرمی و ملاطفت نسبت به نوجوانان است؛ تا جایی که ممکن است نباید نسبت به آنان سخت گیر باشید و در غیر این صورت با داشتن رفتاری غیر واقعی و نوعی بیگانگی از والدین و مربی، نوجوانان دچار ناسازگاریهای اجتماعی زیادی خواهند شد. نوجوانان زمانی تمایل بیشتر به ایجاد ارتباط با دیگران دارند که در خانه و خانواده به آنان اهمیت داده نشود و احساسات و افکار آنان درک نشود.
 
منبع: والدین و مربیان مسؤول، رضا فرهادیان، چاپ پنجم، مؤسسه بوستان کتاب، قم 1392