هنر اسلامی چیست؟

هنر اسلامی

هنر اسلامی به چه معناست. آیا بکار بردن هنر اسلامی از نظر تئوری و عمل ممکن است؟ هنر اسلامی از نامش مشخص است به هنری می گویند که پس از پیدایش اسلام بوجود آمده است. هنری که بر پایه ی باورها و اصول اسلامی است. شاید بارزترین ویژگی هنر اسلامی این باشد که در این هنر مجسمه سازی و نقاشی صورت و در حالت کلی پرتره مجاز نمی باشد. توصیه ی دین اسلام این است که از نقاشی کردن و تصویر ساختن از آدمها بر روی دیوارهای خانه و ساختمان های خود دوری کنید. به جای این طرح گل و گیاه، طبیعت، طرح های هندسی همچون شمسی، طرح خطیبی و دیگر طرح های هندسی در حد اعلی در هنر اسلامی به کار رفته اند.


 

چرا هنر اسلامی

اسلام دین کامل جهانیان است. آموزه های دین اسلام در اقصی نقاط جهان پیروان خاص خود را دارد. یکی از آموزه های دین اسلام در خصوص آراستن خانه و دیوارهای مخصوصا مساجد این است که از نصب  تصاویر خودداری شود. همانطور که می بینید در تزیینات هیچ مسجدی از دوره های مختلف تاریخی عکس تصویر کسی را بر روی دیوارها مشاهده نخواهیم کرد. در حالیکه، کلیساها، کنیسه ها و معابد تماما از عکس خدایان و فرزندان آنها پر شده است. این یکی از دلایل نامگذاری هنر اسلامی است. این را بدانید که هنر اسلامی شاخه ای از هنر نیست، تمام هنرهای هفتگانه را در هنر اسلامی داریم اما آموزه های اسلام بر محتوا و ارائه ی این هنرها اندکی تاثیرگذار است. این تاثیر تمام در جهت هدف ذات هنر که تجلی روح بود می باشد. این نکته بسیار مهم است که هنرمندان اسلامی خلاقیت خود را در جهت احیا کردن باورها و اعتقادات درونی خود بکار می برند. عقیده ی این هنر اسلامی این است که خداوند سرچشمه  تمام زیبایی ها و هنرها است پس بنابراین، ذات هنر می بایست خداپسند و اسلامی باشد.
 

هنرمندان اسلامی

هنر اسلامی را هنرمندان اسلامی عرضه کرده اند، شاید بگویید پس هنر اسلامی برای غیر مسلمانان کاربردی ندارد. البته که دیگر ادیان هنر اسلامی را متعلق به خود نمی دانند اما همواره در طول تاریخ، هنر اسلامی تحسین و تمجید تمام جهان را برانگیخته است. هنرمندان اسلامی، به تدریج از هنری که در دوران بیزانس و روم وجود داشت فاصله گرفتند. با مقایسه هنرهای دوران اسلام و پیش از آن می توان به تفاوت های میان این دو پی برد. 

گنبدهای ایرانی

پیام هنر اسلامی
در حالت کلی، آنچه که عیان است این است که پیام هنر اسلامی انتقال مفاهیم و آموزه های دین اسلام است. جالب است بدانید که این پیام و آثاری که حاوی این پیام هستند بسیار بر روی جوامع دیگر همچون اروپایی ها تاثیرگذار بوده اند. 


 

نقد بر هنر اسلامی

هنر اسلامی از آن جهت که مسیر و اصول خاص خود را دارد مورد انتقاد بسیاری قرار گرفته است. از جمله این که غربی ها معتقد هستند که هنر اسلامی، محدودیت و کوچک بودن را وارد هنر کرده است. اینکه هنر را در جهت تعالی روح به شیوه خاصی مورد استفاده قرار دهی، را نباید محدودیت نام نهاد. اهل دل با این هنر ارتباط های خود را می گیرند. آنچه بسیار اهمیت دارد این است که در هیچ جای قرآن کریم از مانع پیشرفت شدن و محدودیت سخنی به میان نیامده است. تعبیرها چالش برانگیز هستند. اما هنر مخاطبان خود را دارد. شاید به جرات بتوان گفت ویژگی فوق العاده هنر این است که اجباری نیست و نمی شود آن را بر کسی تحمیل کرد. ذات هنر، رهاست. نمی شود هنر را بر کسی تحمیل کرد. چرا که روح و روان هر کس در دست خودش است. گاه نگاه کردن به تزئینات اسلامی بکار رفته در دیوار مساجد آرامشی را در دل بوجود می آورد ولو اینکه فرد حتی به خدا نیز ایمان نداشته باشد.
 

انواع هنر اسلامی

نقوش اسلامی
البته که هنر اسلامی شاخه ای جدا و تفکیک شده نیست، همان هنر است اما پیام ها و اصول خود را دارد. 

1- هنر معماری
2- هنر خوشنویسی
3- هنر سفالگری
4- هنر نقاشی
5- هنر موسیقی
و دیگر شاخه های هنری
 

مبانی هنر اسلامی

هنر اسلامی بخش زیادی از پایه های خود  را از هنرهای بیزانسی ، رومی، و هنر دوران ساسانی گرفته است. هنر اولیه ی مسیحی نیز در پیدایش هنر اسلامی دخیل بوده است. بعدها هنر کشورهای چین و هند نیز تا حدودی به دلیل جنگ ها در هنر اسلامی تاثیرات خود را گذاشتند. اما درون مایه و اصل ماجرا همچنان بر قوت خود باقی ماند.

عناصر هنر اسلامی

 در هنر اسلامی خلوص زیاد به چشم می خورد. دیوار مساجد از ابتدا خالی بوده و چیزی بر روی آنها نبوده است تزیینات زیاد در هنر اسلامی وجود ندارد. تقلید در هنر اسلامی به هیچ وجه روا نیست. هندسه و مبانی آن بسیار در هنر اسلامی کاربرد داشته و دارد. همانطور که در هنرهای ایرانی هندسه همیشه مهم و اساسی بوده است. حتی اصطلاح هندسه اسلامی نیز وجود دارد. عباراتی اسلامی از آیه های مختلف که به خط نسخ بر روی جداره های مساجد نوشته می شود از هندسه ی خاص خود تبعیت می کند. 
 

خطاطی اسلامی

تاریخ هنر اسلامی
اگر بخواهیم تاریخ هنر اسلامی را بگوییم در حوصله ی بحث نمی گنجد. تنها اینکه هنر اسلامی در طول دوران پرفراز و نشیب خود تغییرات زیادی را متحمل بوده است. در ابتدا با پیدایش حکومت های اسلامی، توجه چندانی به این هنر نوپا نمی شد. هنر تازه شکل گرفته بود و متخصصی وجود نداشت که آن را شاخ و برگ دهد. مساجد بسیار ساده بودند. خانه خدا چهار دیواری بود که هیچ تزییناتی در داخل و خارج آن کار نشده بود. اما به مرور زمان پایه های این هنر شکوه و خاصیت خود را پیدا کرد. به طوریکه در دوران صفویه و تیموریان به اوج خود رسید. هنر اسلامی بسیار گسترده است و در کشورهای مختلف اسلامی متفاوت است. از عناصر زیبا و با ارزشی که در طول دوران اسلامی به هنر اسلامی اضافه شدند می توان به گنبدهای دوپوسته و تذهیب در خوشنویسی اشاره کرد. 
 

همه چیز در مورد هنر اسلامی

در یک جمع بندی می توان گفت، هنر اسلامی را به ادبیات، اجرا و هنرهای بصری کشورهای مسلمان خاورمیانه و دیگر جاها گفته می شود که بر پایه ی آموزه های دین اسلام است که از قرن هفتم میلادی به بعد می باشد. پیروی هنر اسلامی از ایمان به اسلام باعث شده است که نتوان تعریف کامل و شاملی برای آن ارائه داد. چرا که آموزه های اسلام محدود به تعداد خاصی نیستند. اینکه هنر اسلامی توسط هنرمندان مسلمان تنها بوجود می آید یا محدود به هنرمند نیست نیز بحث دیگری است. بهترین کار برای درک و پی بردن به هنر اسلامی این است که هنر دوران اسلامی را با هنر پیش از اسلام در مناطقی که اسلام را پذیرفته اند، مقایسه کرد. از جمله کشورهایی نظیر ایران، عربستان و کشورهای شمال آفریقا. 


منبع: britannica،wikipedia