میراث فرهنگی چیست؟

میراث فرهنگی چیست

میراث فرهنگی در واقع به تمام آنچه گفته می شود که از گذشته های دور برای بشریت باقی مانده است و یکی از مهم‌ترین مسائل یک کشور محسوب می‌شود.

ارزش میراث فرهنگی در واقع قدمت و پابرجا بودن آنهاست. ما برای آدم های مسن همیشه احترام جداگانه ای قابل هستیم. میراث فرهنگی نیز انگار مسن های روی زمین هستند. که همواره در خدمت بشریت بوده و احترام و تکریم آنها بر مردم حال واجب است.

میراثی که از گذشته به جای مانده و میراث فرهنگی خطاب می شود باید ارزش های فرهنگی داشته باشد. این مساله در هنگام ثبت یک مکان یا بنا تحت عنوان میراث ملی و یا جهانی بسیار حائز اهمیت است. ضوابط و شرایطی وجود دارد که میراث ها را وزن می دهد و تفکیک می کند.

شاید با شنیدن کلمه میراث فرهنگی، به یاد بنا‌ها و آثار تاریخی یک کشور بیفتید، در حالی که این گونه نیست. این فرهنگ تنها به این موضوع ختم نمی‌شود.

این میراث می‌تواند به دو صورت خود را نشان دهد. آثار ملموس (مانند بنا‌های باستانی)، آثار ناملموس (مانند آداب و رسوم یک منطقه).

از آنجایی که این میراث منحصر به فرد، غیر قابل جایگزینی و قابل احترام و با ارزش است، امروزه در حفظ آن برای آیندگان تلاش می‌شود. در ادامه شما را با انواع میراث فرهنگی، اهمیت حفظ این میراث، چشم انداز فرهنگی و سازمان حفاظت از این میراث آشنا خواهیم کرد.



 

ارزش میراث فرهنگی

قطعا میراث فرهنگی برای هر جامعه ای بخش بسیار مهمی از تاریخ و فرهنگ آن جامعه به حساب می آید.

تمدن و تاریخچه ی یک ملت را از میراث فرهنگی آن جامعه می توان فهمید. شما به کشورهایی چون یونان، ایتالیا، ایران نگاه کنید. این سه کشور پیشینه و بکگراند بسیار با ارزشی در خود دارند که از روی میراث فرهنگی آنها کاملا می توان به این موضوع پی برد.

میراث فرهنگی همواره برای تمام جوامع حائز احترام و اهمیت بوده است. از کوچکترین چیزها و وسیله ها گرفته تا ابعاد و مقیاس های بزرگتر، به عنوان میراث فرهنگی حفظ و نگهداری می شود.

حال شاید بپرسید چرا میراث فرهنگی که از گذشته به جای مانده اینقدر باید مهم باشد. میراثی که از گذشته به جای مانده برای مطالعه در مورد تاریخ و انسان بسیار مهم و راهنماست.

در هر کدام از میراث فرهنگی، داستان و حکایتی از گذشته وجود دارد و حقایقی را در مورد گذشتگان به ما می دهد. حقایقی که می تواند پرده از اسرار بسیاری کنار بزند. با مطالعه ی خانه های قدیمی و سیستم های شهری، نحوه ی دفن زباله در گذشته را کشف کرده اند.

از ظروف پیدا شده از دوران های بسیار دور، انواع و مقیاس ها و مناسبت های مختلف آنها را پیدا کرده اند. با مطالعه بر روی خانه ها و سلسله مراتب آنها با نیازها و اولویت آنها برای گذشتگان دست یافته اند. بدین گونه است که میراث فرهنگی به کمک علم و دانش می آید.
 

میراث فرهنگی چیست؟

استفاده از تجربیات، اتفاقات و تاریخ بشر، همواره از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. میراث فرهنگی در واقع همان تجربیات، بنا‌های باستانی، وسایل خاص، اتفاقات، خاطرات و تاریخ بشر می‌باشد. از سمتی برای پی بردن به برخی مسائل باید تاریخ بشر مورد بررسی قرار گیرد.

میراث به جا مانده از گذشتگان در مطالعه تاریخ بشر و انسان نقش اساسی دارد. آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که منبع محتوای کتاب‌های تاریخی که در مدارس می‌خواندید، چه چیزی است؟
آدم‌های مسن در خانواده همیشه از احترام جداگانه‌ای برخوردار هستند.

میراث گذشتگان نیز مانند این آدم‌های مسن، از احترام ویژه‌ای برخوردار هستند و قدمت و اصالت قوم را به نمایش می‌گذارند. این افراد و میراث، همواره در خدمت بشریت بوده است. این میراث ارزش فرهنگی بسیار بالایی داردند.
 

گذشته و آینده

 بسیاری اوقات درس هایی که از تجربه های گذشتگان می شود دریافت کرد، مثال زدنی نیست. نحوه ی پوشش سقف ها، تکنیک های اجرای ساختمان و غیره از جمله این درس های بزرگ است.

امروزه اداره میراث فرهنگی نگران نابودی و از بین رفتن میراث های چند صد ساله به دلیل بی دقتی و اهمال انسان هاست. شما حمام چند صد ساله ای را در نظر بگیرید که به جای احیا شدن و تبدیل شدن به گالری و یا موزه، مورد بی رحمی انسان واقع شده و جای خود را پارکینگ های منسوخ شهری می دهد.

این برای بشریت فاجعه است. امروزه در کشورهای توسعه یافته، حتی درخت ها را جزو میراث محسوب می کنند و به آنها آسیبی نمی رسانند. اما ما با ارزانی، گوهرهای خود را می فروشیم. عامل دیگری که برای میراث فرهنگی مخرب است، حضور مداوم گردشگران است.

البته که حضور گردشگران یکی از پایه های اقتصاد که صنعت توریسم است را می گرداند اما به راستی مدیریت و نظارت در گردشگری از اهمیت و لزوم بسیار بالایی برخوردار است. 

آثار باستانی

انواع میراث فرهنگی

همانطور که پیشتر اشاره شد میراث فرهنگی را به دو دسته میراث ملموس و ناملموس تقسیم بندی کرده اند. مقداری بر روی این دسته بندی ها زووم می کنیم:

میراث ملموس: میراثی که فیزیکی هستند مانند بناها و مکان های تاریخی. تمام آثار باستانی، مجسمه ها، کتاب ها، اسناد، آثار هنری، ماشین ها و دیگر ساخته های دست بشر در این دسته قرار می گیرند. میراث فرهنگی ملموس در خود به دو دسته تقسیم می شود:

میراث فرهنگی منقول: قابل جابجایی به مکان های دیگر هستند.

میراث فرهنگی غیرمنقول: قابل انتقال به مکان های دیگر نیستند.

در گذشته این دو نوع میراث، تفاوت‌هایی چشمگیر با یکدیگر داشتند و برای هر کدام ارزش خاصی وجود داشت. در حالی که امروزه این تفاوت بسیار کمرنگ شده و به هر دو نوع میراث، بهای کمی می‌دهند و سعی دارند این دو را هم رده قرار دهند.
 

حفظ و نگهداری میراث فرهنگی مادی، در جنبه‌های زیر رعایت می‌شود:

1. بایگانی‌شناسی
2. حفظ و مرمت
3. حفاظت هنری
4. حفاظت معماری
5. حفاظت فیلم
6. حفاظت گرامافون
7. حفاظت دیجیتال

میان آثار منقول و غیرمنقول، تفاوت هایی وجود داشته است اما امروزه مرز میان اهمیت این دو دسته کمرنگ شده و اهل فن در صدد یکپارچه سازی تمام جنبه های میراث فرهنگی هستند.

میراث فرهنگی ناملموس: این دسته به تمام آن میراث گذشته گفته می شود که قابل لمس نیست. منظور  این دسته، غالبا آداب و رسوم یک منطقه است.

هنرهای نمایشی می تواند بخشی از میراث فرهنگی یک ملت به حساب بیاید. تاریخ شفاهی و فولکلور یک ملت نیز بخشی از میراث فرهنگی است. 

درکنار این انواع، میراث طبیعی نیز جزوی از میراث فرهنگی به حساب می آید. تنوع زیستی، حیات وحش و جنگل های خاص جایی است که بسیاری از گردشگران به آن علاقه دارند. 
 

• میراث فرهنگی ناملموس (معنوی):

بر خلاف میراث مادی، این میراث جنبه فیزیکی ندارد و آداب و رسوم جامعه و راه و روش‌های عمومی رسمی را در یک دوره خاص در بر می‌گیرد. میراث معنوی جزء فرهنگ آن کشور محسوب می‌شود.
 

میراث معنوی شامل موارد زیر می‌شود:

1. زبان

2. سنت‌ها
3. ارزش‌های اجتماعی
4. هنر‌های نمایشی
5. هنر‌های دستی و سنتی
6. باور‌های زیبایی‌شناسانه و معنوی
7. آداب و رسوم و روش‌ها
8. بیان هنری
9. دیگر جنبه‌های کارکرد‌های انسانی

میراث معنوی، قسمت اساسی فرهنگ هر جامعه را نشان می‌دهد که حفظ و نگهداری آن دشوار‌تر از میراث مادی است. این میراث، جوهر، اصل و حقیقت فرهنگ یک جامعه را به نمایش می‌گذارد. اگر در حفظ و نگهداری میراث گذشتگان معنوی کوشا باشیم، می‌توانیم در مقابل یکسان‌سازی فرهنگی در جهان مقاومت کنیم.
 

حفظ و نگهداری میراث فرهنگی معنوی، در جنبه‌های زیر رعایت می‌شود:

1. فولکلور
2. تاریخ شفاهی
3. حفظ زبان
4. میراث طبیعی

میراث طبیعی نیز جز میراث گذشتگان محسوب می‌شود، این میراث شامل مکان‌های گردشگری چون حومه شهر، محیط زیست طبیعی یا تنوع زیستی (از جمله گیاهان و جانوران، حیات وحش و جنگل‌های خاص) و عناصر زمین‌شناسی یا تنوع زمین (از قبیل کانی‌شناسی، ژئومورفولوژی، فسیل‌شناسی و…) می‌باشد. این جز از میراث، گردشگران داخلی و خارجی را به خود جذب نموده و بخشی از صنعت گردشگری کشور محسوب می‌شود.

 

اهمیت حفظ میراث فرهنگی

میراث فرهنگی در واقع بازگوی نیاز گذشتگان است که هر کدام ماجرای مخصوص به خود را دارد و حقایقی را برای ما بازگو می‌کند. برای مثال با مطالعه خانه‌های قدیمی، به چگونگی دفع زباله‌ها در گذشته پی‌بردند. یا با پیدا کردن ظروف، اندازه‌ها و کاربرد آن‌ها را فهمیدند و برای ساخت مدل‌های جدیدی از آن الهام گرفتند. بنابراین این میراث به علم و دانش کمک شایانی می‌کند.

حفظ و نگهداری میراث گذشتگان، اعتبار خاطرات گذشته را حفظ می‌کند. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و علم، تمامی اطلاعات گذشتگان و این میراث را می‌توانید از سایت‌های اینترنتی به راحتی دریافت کنید و نیاز به خواندن کتاب‌های متعدد نخواهید داشت.

حفاظت از اموال فرهنگی، یک مشکلات قدیمی است که جوامع همواره با آن درگیر بوده است که در واقع از رابطه دشوار بین منافع فرد و جامعه، تعادل بین حقوق خصوصی و عمومی نشات می‌گیرد.

البته ما می‌گوییم که در حال حاضر سعی در حفظ این میراث داریم، در حالی که این حفاظت فقط جنبه ظاهری دارد. چرا که هر چیزی بر اثر گذر زمان دچار تغییرات می‌شود. دید و بازدید گردشگران از این میراث، دست زدن به آن‌ها، نور، آب و هوا و… از عواملی هستند که سبب تغییر شکل میراث مادی می‌شوند.

درست است که گردشگری یکی از پایه‌های اقتصاد در صنعت توریسم است، اما حضور گردشگران سبب شده که آسیب‌های جدی به این میراث وارد شود، بنابراین باید مدیریت و نظارت بهبود یابد.

گاهی نیز با بی‌رحمی برخی انسان‌ها حمام چند صد ساله‌ای را به جای تبدیل به موزه یا گالری، به پارکینگ تبدیل کرده‌اند در صورتی که در کشور‌های توسعه یافته و پیشرفته جهان شاهد آن هستم که درخت‌ها را به عنوان میراث فرهنگی در نظر می‌گیرند و محافظت می‌کنند.

یونسکو و حمایت از میراث فرهنگی

یکی از نهادهای جهانی در زمینه حفظ و نگهداری میراث فرهنگی یونسکو است. در مورد اهمیت حفظ و نگهداری میراث فرهنگی از طریق قوانین ملی و معاهدات بین‌المللی، به طور کامل توضیح داده شد.

باید بدانید که این موضوع، اهمیت بسیاری دارد. به دلیل این اهمیت بالا، یونسکو که سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد است، اقدام‌هایی را انجام داده است. خب بهتر است قبل از اینکه در مورد یونسکو صحبت کنیم، در مورد امکان آسیب‌های وارده بر میراث گذشتگان صحبتی داشته باشیم.

شاید شما هم شنیده باشید که برخی افراد اقدام به قاچاق کردن این میراث به سایر کشور‌ها کرده‌اند. قاچاق غیر قانونی آثار هنری و اشیا فرهنگی، غارت کردن اماکن باستانی و تخریب سازه‌ها و بنا‌های تاریخی، موجب ایجاد صدمات جبران ناپذیری به میراث گذشتگان یک کشور می‌شود.

سازمان یونسکو، در سال ۱۹۴۵ تأسیس شد و فعالیت خود را در مورد حمایت از میراث گذشتگان آغاز نمود. در سال ۱۹۷۲ در کنفرانسی که در این سازمان برگزار شد، مصوب نامه‌ای با محتوای زیر تصویب کرد:

این سازمان از میراث فرهنگی کنوانسیون‌های بین‌المللی (تمام کشور‌های عضو میراث فرهنگی)، با هدف تقویت درک بین فرهنگی، حفاظت از بافت‌های تاریخی و فرهنگی و تأکید بر اهمیت همکاری بین‌المللی، حفاظت می‌کند.

این سازمان میراث گذشتگان و طبیعی را ثبت جهانی می‌کند. اما بنا‌های یادبود، مکان‌های تاریخی، ظروف قدیمی و مانند آن باید دارای ارزش جهانی زیادی از نظر تاریخ، هنر یا علم باشند تا صلاحیت قرار گرفتن در طبقه‌بندی جهانی را به دست آورند. برای مثال دریاچه ارومیه به عنوان پارک ملی و ذخیره گاه در یونسکو معرفی شده است.

چشم انداز فرهنگی

شاید در نظر برخی افراد، چشم انداز فرهنگی با میراث فرهنگی ارتباطی نداشته باشد، در حالی که این میراث به چشم انداز فرهنگی ختم می‌شود.

زمانی که ارتباط بین میراث و جامعه شکل گیرد، چشم انداز فرهنگی نیز اجرا می‌شود. این موضوع امروزه جایگاه ویژه‌ای را به خود اختصاص داده است.
 

چرا میراث فرهنگی

کلمه ی میراث فرهنگی عبارتی است که از طرف دوستداران میراث گذشته و متخصصانی که بر روی این موضوع کار می کنند داده شده است. محققان زیادی هستند که بر روی کشف، نگهداری و حفظ میراث فرهنگی به صورت تخصصی کار می کنند.

میراث شامل تمام آنچه که از معماری، طبیعت و سنت گذشته به جای مانده است می شود. میراث فرهنگی در واقع به آنچه گفته می شود که از نسل های پیشین به یادگار مانده است. خلاقیت و افکار مردمان گذشته را می توان در میراث فرهنگی مطالعه کرد. 

البته که میراث فرهنگی روز به روز بیشتر جایگاه خود را در میان عموم پیدا می کند. آنچه بسیار حائز اهمیت است این است که بتوان به بهترین شیوه این میراث را حفظ و از تجربه های بی نظیر گذشتگان بهره برد.   

اهمیت حفاظت از میراث فرهنگی

اما میراث فرهنگی فقط مجموعه ای از اشیا یا وسایل سنتی و قدیمی از گذشته نیست، بلکه نتیجه فرایند مشخص است: فرایندی از تغافل و آگاهی است که مشخصه هر جامعه بشری است که دائما درگیر انتخاب است؛ چه از لحاظ فرهنگی و چه از لحاظ سیاسی است.

همه مردم سهم خود را در فرهنگ جهان دارند. به همین دلیل احترام و حفاظت از میراث فرهنگی از طریق قوانین ملی و معاهدات بین المللی مهم است.

قاچاق غیرقانونی آثار نری و اشیا فرهنگی ، غارت کردن اماکن باستانی و تخریب سازه ها و بناهای تاریخی صدمات جبران ناپذیری به میراث فرهنگی یک کشور وارد می کند.

یونسکو (سازمان آموزشی ، علمی و فرهنگی ملل متحد) که در سال 1954 تاسیس شد ، کنوانسیون های بین المللی را در مورد حمایت از میراث فرهنگی به منظور تقویت درک بین فرهنگی و تأکید بر اهمیت همکاری بین المللی تصویب کرده است.

حفاظت از اموال فرهنگی یک مشکل قدیمی است. یکی از موارد تکراری در محافظت از میراث فرهنگی ، رابطه دشوار بین منافع فرد و جامعه ، تعادل بین حقوق خصوصی و عمومی است.

رومیان باستان ثابت کردند که یک اثر هنری می تواند بخشی از میراث کل جامعه در نظر گرفته شود ، حتی اگر در مالکیت خصوصی باشد. به عنوان مثال ، مجسمه هایی که نمای ساختمان خصوصی را تزئین می کردند دارای ارزش مشترکی بودند و قابل برداشت نبودند ، زیرا در یک مکان عمومی قرار داشتند ، جایی که توسط همه شهروندان قابل مشاهده بود.

نویسنده رومی ، پلینی بزرگ ، نویسنده رومی (23-79 م. م.) در کتاب Naturalis Historia گزارش داد که دولتمرد و ژنرال آگریپا ، Apoxyomenos را که شاهکاری از مجسمه ساز بسیار معروف یونانی لیسپرس است ، در مقابل حمامهای حرارتی خود قرار داده است.

این مجسمه نشان می دهد یک ورزشکار با ابزار خاصی به نام "استریگیل" گرد و غبار ، عرق و روغن را از بدن خود از بین می برد. امپراطور تیبریوس این مجسمه را بسیار تحسین کرد و دستور داد آن را از معرض دید مردم برداشته و در کاخ خصوصی خود قرار دهند. مردم روم براشفتند و او را موظف کردند که Apoxyomenos را به مکان قبلی خود بازگرداند ، جایی که همه بتوانند آن را تحسین کنند.

میراث گذشتگان، تنها مجموعه‌ای از اشیا یا وسایل سنتی و قدیمی از گذشته نیست، بلکه نتیجه فرایندی از آگاهی است که مشخصه هر جامعه بشری است که دائماً درگیر انتخاب است؛ چه از لحاظ فرهنگی و چه از لحاظ سیاسی. همه مردم یک جامعه در فرهنگ و میراث گذشتگان جامعه خود سهم دارند.

رومیان باستان اثبات کرده‌اند که یک اثر هنری با اینکه خصوصی است و به یک فرد تعلق دارد، اما همه مردم کشور در آن میراث سهیم هستند. شما با مراجعه به اعلامیه جهانی حقوق بشر ۱۹۴۸ ملل متحد می‌توانید حق همه افراد جامعه را برای لذت بردن از هنر و مشارکت در زندگی فرهنگی جامعه مشاهده کنید.


حق ما برای لذت بردن از هنر و مشارکت در زندگی فرهنگی جامعه در اعلامیه جهانی حقوق بشر 1948 ملل متحد گنجانده شده است .
 

سخن آخر

میراث فرهنگی، باقی مانده آثار گذشتگان است که نشان‌دهنده اصالت جامعه ما است. در واقع سایر کشور‌ها، کشور ما را با این میراث‌ها می‌شناسند. این میراث‌ها ارزش بسیار بالایی هم از نظر معنوی و هم از نظر مادی دارند، از این روست که حفظ و نگهداری میراث گذشتگان اهمیت زیادی دارد.

وجود انواع میراث فرهنگی، نشان می‌دهد که کشور ما در گذشته هم کشوری پر بار بوده است.



منبع:
1. ویکی پدیا، کورا، کتابخانه میراث فرهنگی

2. خان آکادامی

https://en. unesco.org/fieldoffice/santiago/cultura/patrimonio

https://www.khanacademy.org/humanities/special-topics-art-history/arches-at-risk-cultural-heritage-education-series/arches-beginners-guide/a/what-is-cultural-heritage

https://culture. ec. europa. eu/cultural-heritage

https://www.mcth.ir/english