هنر خطاطی چیست؟

هنر خطاطی چیست

هنر خطاطی یا خوشنویسی به هنر زیبا نوشتن گفته می شود. کاری بسیار زیبا و ظریف که خوشنویس از پس آن برمی آید. البته که خطاطی عین هنر می باشد. غیر این است که با دقت و رعایت اصولی خاص، حروف را بر روی کاغذ می چینند، گویی به جملات رقص و سما می بخشند. در هنر خطاطی سعی بر این است که ارزش های زیبایی شناسی در کار آورده شود. خوشنویسی را هیچگاه با صرف آوردن کلمات زیبا بر روی کاغذ و صفحه آرایی اشتباه نگیرید. کاری که امروزه تحت عنوان تایپوگرافی می شناسیم خود را بر پایه هنر خطاطی استوار کرده است. حال آنکه خوشنویسی سنت و هویت مخصوص به خود را دارا است.

هنر خوشنویسی

هنر خطاطی یا خوشنویسی به تمام فرهنگ ها تعلق دارد. اما در مشرق زمین و به خصوص در سرزمین های اسلامی، برای آن ارزش و جایگاه ویژه ای برخوردار هستند. خوشنویسی در واقع تعادلی بی نظیر در میان اجرا و عناصر تشکیل دهنده ی نوشتار است. تعادلی منظم و خاص در میان قالب و محتوا! بدین معنی که هم محتوا هم شکل محتوا در خوشنویسی ارزش دارد. اگر به کار خوشنویسان و هنرمندان این عرصه توجه کرده باشید، روزها و ماهها را صرف نوشتن یک متن و یک جمله می کنند. همین است که گویی نوشتار آنها روح دارد. جلوه ای ویژه که سبب شده است تنها یک خط نوشتار خوشنویسان بزرگ، میلیون ها تومان ارزش دارد. 
 

همه چیز در مورد هنر خطاطی

تمام کلمات و واژه ها در خوشنویسی از قواعد، نظام و قالب مشخص و خاصی پیروی می کنند. هندسه ای که هر حرف و کلمه بر اساس جای خود از آن تبعیت می کند. این اصول و نظام ها قرن هاست که میان بزرگان این هنر و مخاطبان پذیرفته شده است. درست است! صرف زیبا نوشتن و تحسین نگاه مخاطب مهم نیست، رعایت اصول ها و نکات ریز است که اوج تجلی هنر خطاطی را نشان می دهد. انواع رسم الخط ها و آداب المشق ها توسط بزرگان و خوشنویسان سردمدار ارائه و تعریف شده اند. دمیدن زیبایی و در واقع تعریف «سلیقه مطلوب» گامی است که خوشنویس در جهت دمیدن جنبه های زیبایی شناسی به کار، انجام می دهد. 

هنر خطاطی ایرانی

باید بدانید که خط کنونی در ایران تحت تاثیر عرب ها و وارد شدن اسلام به ایران بوده است. قبل از آن خطوط میخی، اوستایی و پهلوی رایج بوده است. اما ایرانی ها در غنا بخشیدن و متجلی شدن هنر خطاطی بسیار تاثیرگذار بوده اند. قسمت بسیاری از تبدیل خطوط عادی به خطوط زیبای خوشنویسی را ایرانی ها انجام می داده اند. کاری که باعث می شد در دراز مدت ایرانی ها اصول و سبک خاص خود را در خطاطی پیدا کنند. هنر خطاطی ایرانی در دیگر کشورهای تحت نفوذ، همچون کشورهای آسیای میانه، افغانستان، پاکستان و هند طرفداران خود را دارد. در ایران به هنر خطاطی همواره به عنوان یکی از زیباترین نوع هنرهای بصری توجه می شده است. اوج هنر خطاطی در ایران را در دوره ی حکومت تیموریان داریم. خالق و مبدع خط نستعلیق، میرعلی تبریزی بود که از ترکیب دو خط بسیار زیبای نسخ و تعلیق، خط نستعلیق را پایه گذاری کرد. در دوره ی تیموریان مشهورترین خطاط قرآن نیز، بایسنقر میرزا بود. 
 

هنر خطاطی در دیگر کشورها

هنر خطاطی یا خوشنویسی در ایران و کشورهای مشرق زمین همواره مورد تکریم بوده و هنری دیرینه است. این در حالی است که پیدایش آن در دیگر کشورها به قرن پانزدهم برمی گردد. زمانی که کلمه ی Calligraphy وارد مجموعه لغات لاتین شد. این کلمه بعدها در قرن نوزدهم بود که شناخته شد و تحت عنوان هنر خوشنویسی به آن نگاه شد. هنر خوشنویسی در اروپا، هنری فرعی بود که در کتابخانه ها و مجلس های سوادآموزی استفاده می شد. در چین تا حدودی، خطاطی به نقاشی نزدیک می شود و تصویری که بیانگر یک اندیشه خاص است را نشان می دهد. در خاور دور نیز خوشنویسی توسط کاهنان و مذهبی ها دنبال می شد. اما امروزه این هنر جای خود را به صورت مستقل پیدا کرده است. هنری که متکی به خود است و همه می توانند از زیبایی های آن برخوردار شوند. 
 

ابزارهای هنر خطاطی

امروزه می توان برای یادگیری هنر خطاطی هم با خودکار هم با قلم نی یادگیری را شروع کرد. از وسایل و ابزارهای خاصی که در هنر خوشنویسی به کار میرود می توان به موارد زیر اشاره کرد: 

قلم نی: قلم نی در اندازه های مختلف برای نوشتار به ضخامت های مختلف موجود می باشد. این ابزار از ابزارهای ضروری در هنر خطاطی به حساب می آید. از نی های دزفولی برای قلم های ریز و متوسط و از نی خیزران برای درشت نویسی استفاده می کنند. 

کاغذ گلاسه: جالب است بدانید که در گذشته کاغذهای مخصوص هنر خطاطی را به صورت دستی می ساخته اند. اما امروزه می توانید انواع مرغوب آن را از مغازه های خطاطی و لوازم التحریرها خریداری کنید. کاغذهای گلاسه، مخصوصا کاغذهای گلاسه مات برای خطاطی با قلم نی مناسب تر هستند. 

مرکب: مرکب یا جوهر که البته باید نوع مخصوص خوشنویسی را تهیه کنید. پرکاربردترین نوع مرکب، مشکی و سپس قهوه ای می باشد. پیشنهاد ما این است که قبل از استفاده چند قطه آب و گلاب را قاطی جوهر و لیقه ی خود کنید. با این کار مرکب بیشتری توسط قلم جذب می شود و این کار برای زمانی که میخواهید، حروف کشیده را بنویسید، بسیار جوابگو است. از این طریق کارایی جوهر شما بسیار بالا خواهد رفت. 

از دیگر وسیله هایی که در خوشنویسی های حرفه این می توانید بکار ببرید می توان به دوات، لیقه، قلمتراش، قط زن، سنگ تیزکن قلمتراش، زیر مشق از جنس فوم یا چرم، مسطره، وسیله ی قاطی کردن لیقه و مرکب، قطره چکان و قاشق مخصوص ریختن آب در دوات اشاره کرد. 
 

انواع خوشنویسی

در یک تقسیم بندی، انواع خطوط خوشنویسی را به چهار دسته کلی و معاصر تقسیم بندی می کنند. 



خط نستعلیق: خطی بسیار زیبا که حاصل ترکیب کردن دو خط نسخ و تعلیق می باشد. کاری که اوج شکوه آن، همانطور که گفته شد به دوران تیموریان و میرعلی تبریزی برمی گردد. از اساتید برجسته در زمینه ی این خط می توان به استاد غلامحسین امیرخانی، دکتر جواد بختیاری، استاد کرمعلی شیرازی و ... اشاره کرد. این خط به حدی زیبا و اصولی است که آن را عروس خطوط اسلامی نامیده اند. خط نستعلیق، علاوه بر متن های فارسی در نوشتن متن های عربی نیز به کار می رود. 



خط شکسته نستعلیق: خط نستعلیق برای نوشتن کند و مشکل بود. زیبایی زیادی داشت اما زمان زیادی را میگرفت، برای همین در قرن یازدهم، خط شکسته  نستعلیق توسط مرتضی قلیخان شاملو، از خط نستعلیق بیرون کشیده شد. خطی که بعدها هراتی آن را بهتر کرد. البته خواندن این خط به خاطر پیچیدگی هایش برای عامه سخت بود. تنها ویژگی های زیبایی این نوع خط قابل توجه است.




خط ثلث: این خط در اواخر قرن سوم هجری توسط محمد ابن علی ابن مقله ایجاد شد. این خط را ام الخطوط نام گذاشته اند. در عمده کتیبه های مساجد و بناهای مذهبی و کاشی کاری ها، خط ثلث به کار رفته است. 



خط نسخ: خلق این خط، محمد ابن علی ابن مقله است که بعدها توسط ابن بواب کامل شد. خط نسخ بیشتر در متون عربی به کار می رود. نوشتار فارسی نسخ زیاد جالب نیست. جالب است بدانید خط تایپ امروزی برگرفته از همین نوع خط است.


منبع:  سایت نمناک