نقش اعتقاد به آخرت در توسعه و پیشرفت زندگی دنیوی

مقدمه

توسعه و پیشرفت باید بر اساس موازین اسلامی باشد، زیرا دین مبین اسلام راه کامل سعادت دنیا و آخرت انسان است. دین اسلام دینی نیست که فقط به آخرت بپردازد بلکه دنیای انسان را نیز تامین می کند. حضرت امام محمد باقر (علیه السلام) می فرمایند: "مَن کَسِلَ عَن أمرِ دُنیاهُ فَهُوَ عَن أمرِ آخِرَتِهِ أکسَلُ"، "آن کس که در کار دنیایش تنبلى کند، در کار آخرتش بیشتر تنبلى مى ورزد".[1]

این طرز تفکری است که اسلام به بشریت می دهد، در حالیکه ادیان دیگر علیرغم تمام تلاش ها، هزینه ها و برنامه ریزی های پی در پی از این نوع تفکر بی خبرند. اکنون در این روایت کمی به تامل می پردازیم:

نیاز انسان به کار و تلاش برای تامین زندگی دنیوی

انسان در زندگی دنیوی خود به اسباب و وسایل نیازمند است و این امری است که همه انسان ها اعم از کافر و مسلمان به آن اذعان دارند، بلکه تلاش و تکاپوی آنها برای رسیدن به همین هدف است، حتی نوزاد نیز وقتی گرسنه می شود، تنبلی نمی کند بلکه برای بدست آوردن شیر مادر به تلاش خود می پردازد و این تلاش او همان گریه اوست. پس انسان از همان آغاز زندگی دنیوی خود برای به دست آوردن وسایل مورد نیاز خود سعی و تلاش می کند.

برخی از مردم دچار سستی و تنبلی می شوند و برای اشتغال نمی کوشند و زندگی خود را با بیکاری سپری می کنند! آیا آنها نیاز به مال ندارند تا با سعی و کوشش و اشتغال به کار، درآمدزایی کنند و زندگی خود و خانواده خود را توام با حفظ آبرو و عزت نفس اداره کنند؟! از دیدگاه اسلام کار و تلاش به قدری مورد تاکید است که حضرت امام جعفر صادق (علیه السلام) می فرمایند: "الْکَادُّ عَلَى عِیَالِهِ کَالْمُجَاهِدِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ"، "کسى که براى تأمین زندگى عیال خود زحمت کشد مانند مجاهد در راه خداست".[2]

هر فردی می تواند در جامعه از نظر اقتصادی نقش آفرینی کند. اگر همه مردم در حد توان خود و نیاز جامعه فعالیت اقتصادی کنند، تاثیر متقابل بر یکدیگر خواهند گذاشت و چنین جامعه ای می تواند به سوی توسعه و پیشرفت گام بردارد و جامعه را متحول کند.

مقام معظم رهبری می فرمایند: "همه‌ی شما هم جوان هستید، بعد از این ان‌شاءالله شاید شصت سال، هفتاد سال شما وقت دارید که زندگی کنید و کار کنید و تلاش کنید. خودتان را آماده کنید برای پنجاه سال، شصت سال، هفتاد سال تلاش کردن و کار کردن و زحمت کشیدن، و بدانید که در پایان این راه، دنیا دگرگون خواهد شد بر اثر تلاش شما و بدون تردید به سمت مطلوب پیش خواهد رفت؛ حتماً این‌جور خواهد شد".[3]

هر فرد با استفاده از قوای خدادادی اعم از علم، فکر، نیروی بدنی و خلاقیت خود می تواند در اقتصاد مقاومتی نقش خود را ایفا کند. با اجرای طرح های اقتصادی سالم در زمینه کشاورزی و صنعتی هم می تواند اشتغال زایی کند و هم تولید را رونق بخشد.

نیاز انسان به کار و تلاش برای تامین زندگی اخروی

از آنجا که انسان موجودی است که از عقل و شعور برخوردار است، و وقتی با عقل خود به این مطلب فکر می کند که آیا پایان زندگی او همین چند روز دنیاست یا باید جهانی دیگر را در پیش رو داشته باشد که پس از زندگی دنیوی به آن جهان منتقل شود و برای آن جهان او نیز برنامه طراحی شده باشد؟

قطعاً عقل او حکم می کند که آمدن او در این دنیا لغو و بیهوده نیست و پس از این دنیا باید زندگی دیگری نیز داشته باشد، زیرا اگر هدف فقط چند روز ماندن در این دنیا بود و بعد هیچ، نیازی به خلقت این جهان با این همه پیچیدگی و امکانات نبود، بلکه ساده تر از این نیز کفایت می کرد، چون به بسیاری از اسرار این جهان بشر نتوانسته است پی ببرد و نخواهد توانست، پس اگر هدف فقط زندگی در این دنیا بود، نیازی به قرار دادن آن اسرار نبود درحالیکه بشر احساس می کند که باید در باطن این پدیده ها اسراری وجود داشته باشد، اما با تمام توان، علم و تکنولوژی نمی تواند به آن دست یابد.

لذا انسان نیازمند زندگی و حیات بعد از دنیاست. آن زندگی پس از دنیا لوازمی دارد که باید آنها را از همین دنیا تامین کرد. "مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِّن ذَکَرٍ أَوْ أُنثَىٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْیِیَنَّهُ حَیَاةً طَیِّبَةً وَلَنَجْزِیَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا کَانُوا یَعْمَلُونَ"، "هر کس کار شایسته‌ای انجام دهد، خواه مرد باشد یا زن، در حالی که مؤمن است، او را به حیاتی پاک زنده می‌داریم؛ و پاداش آنها را به بهترین اعمالی که انجام می‌دادند، خواهیم داد".[4]

وقتی به آموزه ها و تعلیمات آسمانی توجه کنیم می بینیم که نمی توان در دنیا غافل و بی تفاوت زندگی کرد و دستیابی به لوازم زندگی پس از دنیا را به همان زندگی موکول کرد که انسان فکر کند که وقتی به آنجا رسید، به نحوی لوازم آنجا را از همان جا بدست خواهد آورد، بلکه لوازم آنجا را از اینجا باید فراهم کند، زیرا "إِنَّ الْیَوْمَ عَمَلٌ وَلاَ حِسَابَ، وَغَداً حِسَابٌ، وَلاَ عَمَلَ"، "همانا امروز (روز) عمل است، نه حساب و فردا (وقت) حساب است نه عمل".[5]

زندگی دنیوی مقدمه حیات اخروی

زندگی اخروی به نحوی طراحی شده است که لوازم و مایحتاج آن را باید در دنیا فراهم کرد و دقیق تر از آن این است که اساساً خود زندگی دنیوی هدف نیست بلکه گذرگاهی است برای رسیدن به حیات اخروی. حضرت امیرالمومنین علی (علیه السلام) می فرمایند: "أیُّهَا النّاسُ، إنَّمَا الدُّنْیا دارُ مَجازٍ، وَالْآخِرَةُ دارُ قَرارٍ، فَخُذُوا مِنْ مَمَرِّکُمْ لِمَقَرّکُمْ"، "اى مردم! دنیا تنها سراى عبور است و آخرت خانه جاودانه، حال که چنین است از این گذرگاه خود براى محل استقرار خویش (در آخرت)، توشه برگیرید".[6]

بنابراین توسعه و پیشرفت باید با توجه به زندگی اخروی صورت بگیرد، زیرا توسعه و پیشرفت منهای زندگی آخرت بی معنا و حرکت به سوی سراب است، زیرا کسی که اعتقاد به آخرت ندارد و زندگی خود را محدود در همین دنیا می داند، چنین می گوید: "وَقَالُوا مَا هِیَ إِلَّا حَیَاتُنَا الدُّنْیَا نَمُوتُ وَنَحْیَا وَمَا یُهْلِکُنَا إِلَّا الدَّهْرُ"، "و آنها گفتند: چیزی جز همین زندگی دنیای ما در کار نیست؛ گروهی از ما می‌میرند و گروهی جای آنها را می‌گیرند؛ و جز طبیعت و روزگار ما را هلاک نمی‌کند".[7]
بنابراین توسعه و پیشرفت باید طبق ارزش های دینی و با اعتقاد به حیات اخروی انجام گیرد، و الا در واقع نه توسعه ای است و نه پیشرفتی.