گیاهان تراریخته

ارگانیسم تراریخته به نوعی ارگانیسم اصلاح شده ژنتیکی اطلاق می‌شود که ماده ژنتیکی آن برای تولید یک ارگانیسم تغییر یافته با ویژگی مورد نظر دستکاری می‌شود. برای رسیدن به این هدف، ماده ژنتیکی یا DNA یک ارگانیسم به هسته سلول تولید مثل ارگانیسم دیگر از همان گونه یا گونه‌های مختلف تزریق می‌شود. این کار اساساً برای انتقال یا تولید ویژگی مطلوب در ارگانیسم اصلاح شده انجام می‌شود.
 
این تکنیکِ خلق ارگانیسم تراریخته، فناوری DNA نوترکیب نامیده می‌شود. به عبارت دیگر، ارگانیسم‌های تراریخته ارگانیسم‌هایی با یک ژن واحد یا چندگانه هستند که از یک ارگانیسم دیگر از همان یا گونه‌های مختلف منتقل می‌شوند. کل فرایند در آزمایشگاه با کمک فناوری DNA نوترکیب انجام می‌شود. این روش می تواند در گیاهان و حیوانات انجام شود.
 

گیاهان اصلاح شده ژنتیکی

گیاهان اصلاح شده ژنتیکی با داخل کردن مواد ژنتیکی از گونه‌های مختلف ایجاد می‌شوند، بنابراین برخی خصوصیات ویژه را به آنها منتقل می‌کنند. ژن‌های موجود در گونه‌های مختلف به روش‌های مختلفی می‌توانند در گیاه خاص وارد شوند. معمولاً تولید گیاهان تراریخته نسبت به حیوانات تراریخته آسان‌تر است. در گیاهان، هیچ تفاوتی بین سلول‌های جسمی (یا بدنی) و جوانه‌ای (یا جنینی) وجود ندارد، و از این رو ژن‌ها را می‌توان به راحتی در سلول‌ها و بافت‌های جسمی وارد کرد و گیاهان تراریخته یا اصلاح شده ژنتیکی را تولید کرد.
 
پیش از این، یک رقم جدید گیاهی حاوی ژن‌های دو گونه مختلف، با استفاده از هیبریداسیون یا بار آوری متقابل ایجاد شده است. با این حال، چنین بار آوری‌ای بین دو گونه مرتبط انجام شد. اما فناوری زیستی مدرن و مهندسی ژنتیک به ما این امکان را داده است که مواد ژنتیکی را نه تنها از یک گونه مرتبط، بلکه از یک گونه بی ارتباط، با هم یکی کنیم تا گیاهان اصلاح شده ژنتیکی ایجاد کنیم. ذرت Bt ، پنبه Bt و برنج طلایی نمونه‌های متداولی از گیاهانی هستند که از این طریق ایجاد می‌شوند.
 

خوب یا بد؟

تولید گیاهان تراریخته و معرفی مواد ژنتیکی خارجی موضوعی است که بسیار قابل بحث است. تعدادی از فواید و همچنین خطرات مرتبط با تولید چنین گیاهانی توسط مطالعات علمی مشخص شده است. یکی از مزایای اصلی این است که ما می‌توانیم با استفاده از این فناوری برخی از صفات بسیار مطلوب مانند مقاومت در برابر برخی بیماری‌ها، آفات و علف کش‌ها را در یک گیاه داشته باشیم. این به نوبه خود، می‌تواند تولید غذا را، برای پاسخگویی به افزایش تقاضای غذا، افزایش دهد.
 
مزیت دیگر این است که با کمک مهندسی ژنتیک می‌توان گیاهانی تولید کرد که شرایط سخت محیطی مانند خشکسالی و سرما را تحمل کنند. حتی خاک‌های حاوی نمک را می‌توان با تولید گیاهان اصلاح شده‌ای که می‌توانند در خاک با شوری زیاد رشد کنند قابل کشت کرد.
 
تمام مزایای فوق الذکر در نهایت می‌تواند مزیتی برای بخش کشاورزی باشد. با توجه به نگرانی فزاینده در مورد اثرات زیست محیطی ناشی از استفاده گسترده از حشره کش‌ها و سموم دفع آفات، کاهش مصرف چنین مواد شیمیایی‌ای بسیار مهم است. گیاهانِ دارای ژنتیکی مقاوم به آفات می‌توانند نقش مهمی در کاهش استفاده از مواد شیمیایی‌ای مانند سموم دفع آفات داشته باشند.
 
از طرف دیگر، انواع گیاهان مقاوم در برابر علف کش‌ها می‌توانند اثرات سوء چنین مواد شیمیایی‌ای را کاهش دهند، در حالی که تولید گیاهان تراریخته مقاوم به حشرات می‌تواند به کاهش مقدار کل حشره کش‌های مورد استفاده کمک کند. این به نوبه خود می‌تواند کیفیت محیط را بهبود بخشد. جدای از این‌ها، برخی از گیاهانِ مهندسی ژنتیکی شده می‌توانند مقادیر بالاتری از برخی مواد مغذی مهم را تولید کنند، که این می‌تواند باعث بهبود ارزش غذایی برخی غذاها شود.  
شرح تصویر: محقق و میکروسکوپ با سبزیجات GMO در آزمایشگاه
 
با وجود همه این مزایا، رشد گیاهان تغییر یافته ژنتیکی تا حد زیادی مورد انتقاد قرار می‌گیرد، عمدتا به این دلیل که این گیاهان می‌توانند تأثیر منفی بر محیط، اکوسیستم و تنوع زیستی داشته باشند. بسیاری نیز ابراز نگرانی می‌کنند از این که ماده ژنتیکی چنین گیاهانی می‌تواند به گیاهان اصلاح نشده ژنتیکی منتقل شود و این می‌تواند مشکلات جدیدی را ایجاد کند. به عنوان مثال، اگر کیفیت مقاومت در برابر علف کش این گیاهان به علف‌های هرز منتقل شود، کنترل علف‌های هرز می‌تواند بسیار دشوار شود.
 
علاوه بر این، برخی از غذاهای تراریخته که برای حیوانات ایجاد شده‌اند باعث ایجاد واکنش‌های آلرژیک می‌شوند. با این حال، هیچ گونه بروز آلرژی شدید برای مواد غذایی تولید شده برای مصرف انسان گزارش نشده است. موضوع دیگری که منتقدان مطرح کرده‌اند این است که این گیاهان می‌توانند ژن‌های مقاوم به آنتی بیوتیک را در خاک آزاد کنند و این می‌تواند باعث ایجاد مقاومت در میکروارگانیسم‌های خاک در برابر آنتی بیوتیک‌ها شود.
 
گذشته از این‌ها، مطالعات آزمایشگاهی نشان داده‌اند که معرفی این گیاهان می‌تواند روی سایر ارگانیسم‌ها تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، گرده ذرت Bt می‌تواند در لارو پروانه‌ها و بیدهای ملکه، اگر از برگ گیاه گندم سیاه پوشیده از گرده ذرت Bt تغذیه کنند، تأثیر منفی بگذارد. ارگانیسم تراریخته به نوعی ارگانیسم اصلاح شده ژنتیکی اطلاق می‌شود که ماده ژنتیکی آن برای تولید یک ارگانیسم تغییر یافته با ویژگی مورد نظر دستکاری می‌شود. با این حال، طرفداران گیاهان تراریخته یا مهندسی ژنتیک این ادعا را رد کرده‌اند. آنها بر این عقیده هستند که گرده ذرت Bt بر روی برگ‌های استبرق ممکن است به چنان سطح غلیظی نرسد که بر جمعیت پروانه‌های ملکه تأثیر بگذارد.
 
خطرات مرتبط با توسعه گیاهان تراریخته موضوعی بحث برانگیز است. برای برطرف کردن این اختلافات، مطالعات و تحقیقات خاص بیشتری لازم است تا مصرف کنندگان بتوانند حقیقتِ راجع به گیاهان و مواد غذایی تولید شده با مهندسی ژنتیک را دریابند. جدای از این‌ها، برخی از ملاحظات اخلاقی با تراریخته شدن نیز همراه است، که باید به درستی مورد توجه قرار گیرد.
 
اما از آن جا که به نظر می‌رسد بسیاری از مخالفانِ فناوری گیاهان تراریخته کمپانی‌ها و فروشندگان سموم دفع آفات هستند، ظاهراً ملاحظات حفظ منافع اقتصادی نیز همراه با این مخالفت‌هاست. و اصولاً می‌توان گفت که فرایند طبیعی تکامل، خود همراه با نوعی تداخل‌های ژنتیکی نیز بوده و هست بدون این که مشکل حاد غیر قابل رفعی در محیط زیست ایجاد شده باشد.
 
منبع: چاندرامیتا بورا - BiologyWise