مهد کودک؛ بایدها و نبایدها

بهتر است کودکان تا پایان ۲ سالگی در محیط خانواده و نزد والدین خود باشند. احساس امنیت روانی اولیه و وابستگی های عاطفی باید به صورت صحیح و طبیعی در خانواده شکل بگیرد.
 
از این سن به بعد کودکان به تجربه های اجتماعی نیز نیاز دارند. ارتباط با همسالان و آموختن بسیاری از مفاهیم را می توان از طریق اجتماع و همسالان برای فرزندان مهیا کرد.
 
رشد اجتماعی کودک، نحوه ارتباط او با دیگران و یادگیری زبان و درک مفاهیم کلامی و غیرکلامی در یک مهد کودک خوب که از معیارهای لازم برای رشد اجتماعی و کلامی کودکان برخوردار باشد ضروری به نظر می رسد. در یک مهد کودک خوب، برنامه کودکان از نظم و انضباط خاصی برخوردار می شود. برنامه خواب و خوراک آنها به طور منظم از قاعده خاصی پیروی می کند. همچنین آموزش بسیاری از مطالب که ممکن است مادر در منزل به صورت پراکنده یا به طور غیر علمی به فرزندش بیاموزد، در مهدکودک به صورت منظم و روشمند در جمع و به صورت گروهی آموخته می شود. به طور کلی کودک در این مرحله برای سالهای آینده که باید ساعتهای بیشتری را از خانه دور باشد، آماده می شود.
 
البته همه کودکان در روزهای اول، رفتن به مهد را به خوبی نمی پذیرند و بی‌تابی‌ها و اضطراب های زیادی از خود نشان می دهند. اما اگر مربیان تعلیم دیده و مجرب در مهد باشند و همکاری درستی بین والدین و مربیان به وجود آید، محیط مهد کودک می تواند از جذابیت خاصی برای کودک برخوردار باشد. روش هایی که برای علاقه مند کردن کودکان به مهد به کار گرفته می شود، باید علمی، تخصصی و خالی از هرگونه تهدید و ترس باشد. مربیان نیز باید با توجه به معیارهای خاصی انتخاب شوند. مربیان باید از ویژگی های خاصی برخوردار باشند تا بتوانند به عنوان جایگزین مادر، امنیت و آرامش لازم را به کودک بدهند. زیرا کودکان هم مانند بزرگسالان شخصیت، رفتار و منش های متفاوتی دارند، بنابراین مهد مکانی است که باید بتواند رفتارهای درست کودکان را تشویق و رفتارهای نادرست آنها را اصلاح کند و در جهت رشد طبیعی و هنجار کودکان در زمینه های جسمی، ذهنی، عاطفی و اجتماعی قدم بردارد.
 

آیا ضرورت دارد که کودکان به مهد کودک یا آمادگی بروند یا خیر؟

به دلیل جدا شدن کودک از مادر و خانواده، باید با توجه به سن کودک چنین تصمیمی گرفته شود. یعنی باید ببینیم که چه کودکی را با چه سنی می خواهیم به مهد کودک بفرستیم. بهتر است که کودکان تا دو سالگی و برخی حتی تا سه سالگی در محیط خانواده و در کنار مادر به سر ببرند، چرا که در این صورت امنیت خاطر و پیوندهای عاطفی که برای شکل گیری شخصیت، بسیار مهم است می توانند به خوبی رشد کنند. اما اگر شرایط مادر به گونه ای است که نمی تواند از فرزندش در کنار خود و در خانه نگهداری کند، می تواند بعد از ۲ سالگی فرزندش را به مهدکودک بفرستد. در اینجا باید به شرایط مهد کودک توجه کرد.
 

کدام مهدکودک و با چه ویژگی هایی برای فرزند ما مناسب است؟

در مهد کودک‌ها مربیان وظیفه بسیار مهمی را بر عهده دارند، چرا که نقش جانشین مادر را برای کودک ایفا می کنند. با توجه به این تعریف مربی باید بتواند اضطراب کودک را تخفیف بدهد، به او امنیت بدهد و او را کنترل کند. بنابراین لازم است درباره شخصیت و نحوه رفتار مربیان و اینکه تا چه حدی قادر هستند نقش جایگزین مادر را ایفا کنند تحقیق کنیم.
 
خلاصه اینکه اگر مهد کودکی دارای ویژگی های لازم باشد و تنها از کودک نگهداری نکند، بلکه به نیازهای او نیز توجه داشته باشد و رشد کودک و شرایط فردی او را در نظر بگیرد و درباره برنامه خواب، بازی، تغذیه، استراحت کافی و فعالیتهایی که مناسب سن کودک باشد تدابیر لازم اندیشیده باشد و محیط امنی برای کودکان ایجاد کند، می توان پیشنهاد کرد که والدین حتما فرزندانشان را به چنین مهد کودکی بسپارند.
 

چرا باید فرزندان خردسالمان را به مهد کودک بفرستیم و این کار چه اهمیتی دارد؟

کودکانی که به مهدکودک می روند زمینه رشد اجتماعی‌شان فراهم می شود و در تعاملات اجتماعی شکل می گیرند. بسیاری از رفتارهایی که کودکان در خانه نیاموخته اند، در جای دیگری به نام مهدکودک می آموزند. رفتارهای منفی یا رفتارهایی که چندان مثبت یا جامعه پسند نیستند، در مهدکودک کمرنگ می شوند.
 
به این ترتیب کودکان مجموعه ای از رفتارها و اطلاعات مفید را در مهدکودک می آموزند و از طرف دیگر رفتارهای بدی که آموخته اند در مهدکودک، با روشهای خاصی که وجود دارد، تعدیل می گردد. رشد کلامی در مهد کودک اهمیت زیادی دارد. تحقیقات نشان می دهد کودکانی که به مهد کودک رفته اند نسبت به کودکانی که به مهد نرفته اند از واژه های بیشتری استفاده می کنند و نحوه ارتباطشان با دیگران راحت تر است. بنابراین یک مهد کودک خوب با معیارهای بهداشتی و تربیتی قابل قبول، تأثیر زیادی در رشد روانی کودک دارد.
 
البته والدین باید به این نکته توجه داشته باشند که فرزندشان را به موقع از مهد کودک تحویل بگیرند. اگر کودک مدتی را در مهد چشم به راه آمدن والدین بماند، دچار نوعی هیجان می شود که برایش آزاردهنده است و شاید به این فکر بیفتد که فراموشش کرده اند و دیگر به دنبالش نخواهند آمد. این نگرانی کودک اهمیت زیادی دارد و باید از بروز آن جلوگیری شود.
 
بنابراین باید کودک را به موقع به مهد بسپاریم و به موقع او را تحویل بگیریم. تمام کودکان در ابتدای رفتن به مهد کودک قدری اظهار ناراحتی می کنند و نگران هستند و حتی گاهی به شدت گریه می کنند. در چنین صورتی با کمک مربیان و روش های صحیح رفتاردرمانی می توان این کودکان را آماده کرد و آنها را راضی نمود که چند ساعتی از مادر خود دور باشند.
 
رفتن کودکان به آمادگی نیز بسیار مهم و در مراحل رشد کودک بسیار مؤثر است و او را برای ورود به دبستان آماده می سازد. کودکانی که دوره آمادگی را گذرانده اند برای ورود به دبستان بسیار مهیاتر هستند و آموزش های رسمی و غیررسمی که برایشان در نظر گرفته شده به رشد اجتماعی و مهارت های حرکتی آنها کمک بسیار زیادی خواهد کرد.
 

با کودک سه ساله ای که نمی خواهد از مهد به خانه برگردد و می خواهد نزد دوستانش بماند، چگونه باید رفتار کرد؟

کودکی که در خانه تنهاست و خواهر یا برادری ندارد، و خانواده هم برای او برنامه های جالبی تدارک ندیده است، ترجیح می دهد در مهد باقی بماند. البته این واکنش یا رفتار نوعی ناهنجاری به حساب نمی آید.
 
برای کودکانی که احساس تنهایی می کنند این رفتار طبیعی است. حالا اگر ما محیط خانه را چنان جذاب و جالب کنیم و برای او برنامه ای ترتیب بدهیم که از بودن در خانه لذت ببرد و از تنهایی بیرون بیاید، این رفتار اصلاح خواهد شد.
 
منبع: پاسخ به والدین، دکتر سیما فردوسی، تهران: انتشارات صابرین، چاپ سیزدهم، 1394.