جوان و جواني در آيينۀ احاديث (6)

حديث 21

معمولا زندگي هر انسان به دوره هاي گوناگون از طفوليت و کودکي تا پيري و کهنسالي تقسيم مي شود که ضمن وجود يک جدائي مشخص بين هر يک از اين دوره ها ارتباطي خاص نيز بين هر يک از اين دوره ها وجود دارد که عدم ملاحظه اين ارتباط گاهي موجب تصميماتي در آن دوره مي شود که در عمل به ضرر فرد در دوره هاي بعدي خواهد بود.
مثلا تحرک، جست و خيز و فعاليتهاي زياد، و وجود مشکلات دوره کودکي و نوجواني هر چند به حسب ظاهر ممکن است به نظر والدين خسته کننده و غير قابل تحمل و غيرضروري باشد و لکن براي دوره جواني و رشيدي به عنوان ذخيره اي جهت تحمل مشکلات و بردباري مي باشد.
اين نکته تربيتي را ما در سخنان پيشوايان ديني خود مي يابيم که در دوره کودکي و نوجواني ميدان براي فعاليت و تکاپو و بازي و برخورد با مشکل به فرزندان داده شود تا در آينده بتوانند در جامعه به شکل صحيح ابراز وجود نموده و به وظائف خود عمل کنند.
امام موسي بن جعفر (عليهماالسلام) فرمود:
«عن صالح بن عقبه قال سمعت العبد الصالح (عليه السلام) يقول يستحب غرامة الغلام في صغره ليکون حليما في کبره».
«بهتر آن است که طفل در کودکي با سختي و مشکلات اجتناب ناپذير حيات که غرامت زندگي است روبرو شود تا در جواني و بزرگسالي بردبار و صبور باشد.»
همان طور که بلوغ، صفات ناپسند کودکان بد تربيت شده را آشکارتر مي کند و آنان را به فعاليت بيشتري وا مي دارد، همچنين اثر صفات پسنديده و سجاياي اخلاقي اطفال خوب تربيت شده نيز بر اثر بلوغ، تشديد مي شود و با جلوه و فروغ بيشتري نمايان مي گردد.
(جوان، فلسفي، ص 288)

نکات:

1- دوره هاي زندگي از نظر تربيتي با يکديگر در ارتباط هستند.
2- هيچگاه نبايد فقط به روحيات و نيازها يک دوره منقطع از دوره هاي ديگر نگريست.
3- بايد با آينده نگري جوانان و نوجوانان امروز را، افراد مشکل گشا و تحمل پذير مشکلات براي آينده ساخت.
4- گاهي مهرباني افراطي و يا عدم تحمل کودک و نوجوان ضربه به آينده او خواهد زد .
5- بايد غرامت (تکاپو و جست و خيز) دوره کودکي و نوجواني را تحمل نمود.

حديث 22
گذشت جواني

توجه به عنصر زمان و ملاحظه دوره هاي زندگي که براي تعيين سرنوشت و سازندگي ما بسيار مهم است.
جوانان ما بايد ضمن توجه جدي به عنصر زمان و خصلت عبور سريع ولي آرام و بي سروصدا آن به دوره جواني به عنوان يک دوره طلائي زندگي توجه کنند چرا که پس از طي دوره طفوليت کودکي و نوجواني حلقه ميانه بين اين سه دوره و دوره رشيدي و پيري و کهنسالي دوره طلائي جواني است.
غالبا سيستمهاي تربيتي و مربيان و پيشوايان در پي هشياري بخشيدن بيشتر جوانان جهت قدرشناسي و بهره برداري از اين دوران هستند.
پيشواي بزرگ مؤمنين حضرت علي عليه السلام در کلامي کوتاه مي فرمايد:
قال علي (علي السلام):
ما اقرب الدنيا من الذهاب و الشيب من الشباب.
چه نزديک است دنيا را نهادن و رفتن و چه نزديک است جواني را پيري و درهم شکستن.
(غررالحکم)

نکات اين روايت:

1- چرخ زمان در حال نورديدن دنياست.
2- بايد توجه به حرکت سريع زمان داشت.
3- جواني مانند زمان در حال گذر است.
4- از بين زمانها بهترين دوره زندگي جواني است ولي آن هم بسيار سريع مي گذرد.
5- بايد به جوانان گذشت زمان و جواني را متذکر شد.

حديث 23
پاکي مطلق

يکي از خصلتهاي انسانهاي متعالي و مقدس پاکي مطلق و عدم گناه و خطا در زندگي آنان است اولياء خدا از دوران جواني که از حساسترين و پرمخاطره ترين دوره هاي زندگي از جهت خطاپذيري و ارتکاب آن است با توجه به روح متعالي و مواظبتهاي عملي و الطاف الهي بدون هيچ خطا عبور مي نمايند و با اين عبور موفقيت آميز با طهارت روحي کامل وارد مراحل ديگر زندگي خود مي شوند.
حضرت ابراهيم (عليه السلام): که يکي از چهره هاي درخشنده و ناب در بين انسانهاي الهي و رشد يافته است از جمله معدود انسانهائي است که در ضمن اينکه در دوره جواني زندگي پر ماجرا و بحرانهاي گوناگون و مبارزات متنوعي داشته اند لکن بدون هيچ خطا و گناهي اين دوران را سپري نموده اند.
حضرت ابراهيم عليه السلام:
لمّا اصبح فرأي في لحيته شيبا شعرة بيضاء - الحمد لله رب العالمين الذي بلّغني هذا المبلغ و لم اعص الله طرفة عين.
ابراهيم عليه السلام چون در محاسن خود موي سپيدي را ديد گفت: سپاس و ستايش خداوند پروردگار جهانيان را که مرا به اين مرحله از عمر رسانيد و چشم بر هم زدني معصيت او نکردم.
«حديث 9098، ميزان الحکمه»

نتايج:

1- پاکي در دوران جواني موجب امتنان و افتخار دوران رشيدي و پيري است.
2- پاک زيستن در دوره جواني يکي از نعمتهاي بزرگ است و سپاسگزاري به درگاه خدا مي خواهد.
3- موي سفيد علامت گذر از دوره جواني است.
4- پيران بايد به گذشته خود برگردند.
5- مراجعه به گذشته زندگي بر همه لازم است.
6- زندگي پاک در دوره جواني پشتوانه معنوي و شخصيت انسان است.

حديث 24
سه دوره تربيتي

اسلام در مورد شخصيت دادن به نونهالان و تکريم و احترام ايشان دستورالعمل بسيار جالب و گويايي دارد که عمل به آن موجب تحقق يکي از معيارهاي تربيت صحيح اسلامي است.
قال رسول الله (صلي الله عليه و آله):
الولد سيد سبع سنين و خادم سبع و وزير سبع سنين.
فرزند تا هفت سالگي آقاي منزل است و در هفت سال دوم (تا چهارده سالگي) خدمتکار است و در طول هفت سال سوم محل مشاوره است.
يعني چون به دوره سوم زندگي نوجواني اش رسيد و يا پا در سنين تکليف گذاشت، ديگر او را بچه به حساب نياوريد و برخورد کودکانه با او نکنيد، بلکه او را جوان باشعوري به حساب آوريد و او را وزير، يعني محل مشورت خود قرار دهيد و با او مشورت کنيد، اگر چه تصميم نهايي را خود مي گيريد. زيرا اين کار براي رشد شخصيت جوان و دخالت دادن او در امور زندگي لازم است.

نتايج:

1- ايام زندگي بايد به دوره هاي مختلف تربيتي تقسيم شود.
2- نيازهاي تربيتي در دوره هاي مختلف متفاوت است.
3- 21 سال اول زندگي را به سه دوره سيادت، خدمت و وزارت تقسيم مي کنند.
4- والدين و مربيان بايد براساس اين سفارش پيامبر برنامه هاي خود را تنظيم کنند.
منبع: مجله جوان و جواني در آيينه ي احاديث ائمه ي معصومين عليهم السلام
/خ