جوان و جواني در آيينۀ احاديث (7)

حديث 25
قدرشناس

در علم تربيت يکي از ويژگيهاي دوره نوجواني و جواني را ويژگي «خلأ فکري و علمي» و آمادگي کامل براي پذيرش همه جانبه معرفي نموده اند فرصت شناسي و قدرشناسي از نعمتهاي در اختيار، يکي از علائم رشد و آگاهي و هوشمندي و ذکاوت است.
سلامت، ثروت، حيات و جواني چهار عنصر سعادت بخش و چهار نعمت و فرصت بزرگ الهي است که هر لحظه ممکن است دچار حادثه شوند و از انسان سلب شوند.
ذکاوت همراه با قدرتمندي مي طلبد که از اين چهار فرصت هر انساني به ويژه بهترين بهره برداري را داشته باشند چرا که هر يک سرمايه اي بزرگ است که در صورت از دست دادن به بزرگي آن پي خواهيم برد.

نشاط عيش جواني چو گل غنيمت دان
که حافظا نبود بر رسول غير بلاغ

قال رسول الله (صلي الله عليه و آله):
بادر بأربع قبل أربع: شبابک قبل هرمک و صحتک قبل سقمک و غناک قبل فقرک و حياتک قبل موتک.
چهار چيز را قبل از فرارسيدن چهار چيز قدر بدان: 1- جوانيت را قبل از آمدن پيري 2- سلامتيت را قبل از مريضي 3- بي نيازيت را قبل از فقر 4- زنده بودنت را قبل از مرگ.
«جوانه هاي جوان: ص 20»

نتايج:

1- قدرشناسي از عناصر اساسي و نعمتهاي چهارگانه را بايد جدي گرفت.
2- حوادث زندگي و ايام هر لحظه ممکن است شرائط جديدي براي او به وجود بياورند.
3- ترکيب سلامت، جواني، ثروت و حيات و استفاده از اين فرصتها بيشتر ترقي را براي ما به همراه خواهد داشت.
4- در صورت فقدان يک يا چند نعمت بايد از ديگر نعمتها سود برد.
5- سرعت در بهره برداري از نعمتها و فرصتها مهم است.
6- جواني در برابر سلامت، ثروت و حيات و زندگي يک نعمت بزرگ است که معمولا به حساب آورده نمي شود.
7- در صورت استفاده يا عدم استفاده اين چهار فرصت جبراً از ما گرفته خواهد شد.

حديث 26
پيش خدا از همه محبوب تر...

هنر تبديل به احسن يکي از اصول حاکم بر کل هستي از جمله از هنرهاي همه انسانها مي باشد يک جلوه طبيعي اجراء اين اصل هنرمندي طبيعت است که از خاک بي قيمت و بي رنگ و بو، هزاران گل و گياه و ميوه با رنگ و عطر و مزه تحويل مي دهد.
انسان موجودي است که در صورت اراده نمودن هنر ذوب و محو خطاهاي گذشته خود را دارد و مي تواند همه زندگي و افکار و رفتار گذشته خود به آب توبه و ندامت شسته و تبديل به احسن نمايد.
جواني يکي از بهترين فصلهاي زندگي براي تجربه پاکي و طهارت همه جانبه و توبه و بازگشت به درگاه خدا است اين پاکي و بازگشت براي همه هستي حتي فرشتگان و خداي فرشتگان دوست داشتني و تماشايي است.
قال رسول الله (صلي الله عليه و آله):
ما من شيء احب الي الله عزوجل من شاب تائب.
هيچ چيز پيش خدا محبوب تر و دوست داشتني تر از جوان توبه کار نيست.
«مشکاة الابرار، ص 171»

نتايج:

1- جوان ممکن است خطاهائي در زندگي داشته باشد.
2- هيچ گاه راه جبران خطاها مسدود نيست.
3- بازگشت از خطا در صورتي که از جواني باشد بسيار دوست داشتني براي خداست.
4- دوست خدا به معناي ريزش الطاف بي نهايت و توجه خاص به جوان تائب است.
5- لازم نيست انسان خطاهاي بزرگي داشته باشد تا توبه کند گاهي توبه از غفلت ها و جهالتها است.
6- جواني فصل خطا و تصحيح خطاست.
7- دعوت به توبه و طرح بحث توبه براي جوانان بسيار مفيد است.
8- آداب توبه و چگونگي بازگشت به درگاه خدا را بايد به جوانان تعليم داد.

حديث 27
افتخار عظيم

ايام جواني را بعضي به ايام وجود ميلهاي متضاد در انسان توصيف نموده اند چرا که در اين دوره ميلهاي گوناگون و کششها و جاذبه هاي متعدد متفاوتي بر جوان حکمراني مي کند.
درجه هشياري و رشد عقلاني و خدا آشنائي جوان انتخاب او را معين مي کند و سمت و سوي ميل او را مشخص مي سازد به طور مثال ميل به هوسراني و خطاکاري، ميل به شهوت گرائي جنسي و يا بطالت و بي خبري يک بخش از روحيات جوان است و ميل به جديت و کار اصولي، تقوي و عبادت و نيايش و مفيد بودن همه جانبه هم از سوي ديگر بخشي ديگر از حيات دوره جواني است.
در تنازع اين بخش از روحيات، جوانان پيروزي وجود دارند که نه تنها در زمين مورد اشاره دست خوبان و ستايش برانگيز اهل زمين هستند بلکه در آسمان و ملکوت نيز مورد توجه و مباهات هستند و خالق آنان به وجود معنوي آنان مباهات مي کند.
قال رسول الله (صلي الله عليه و آله):
ان الله تعالي يباهي بالشاب العابد الملائکه، يقول: انظروا الي عبدي ترک شهوته من اجلي.
خداوند به وجود جوان اهل عبادت بر فرشتگان افتخار مي کند و مي فرمايد: بنده ي مرا ببينيد به خاطر من چگونه از لذت جسماني خويش گذشته است.

نکات:

1- جوانان نه تنها در زمين و در عالم ملک بلکه در عالم ملکوت هم مورد نظاره و توجه هستند.
2- جوان تا سرحد افتخار آفرين شدن براي خالق قابليت پيشرفت دارد.
3- جوان عبادت پيشه و پرهيزکار مورد توجه خدا و فرشتگان است.
4- ترک هوسها جوان را تا سرحد آسمانها و توجه آنان بالا مي برد.
5- منظور از کلمه «انظروا الي عبدي» حمايتهاي غيبي و امداد فرشتگان به اين جوان است.
6- بايد جوانان را در طريق عبوديت ترغيب نمود و به آنان آموزشهاي لازم داده شود.

حديث 28
جواني که قلبش منور بود

از حضرت امام صادق عليه السلام روايت شده، که روزي حضرت رسول اکرم (صلي الله عليه و آله) براي نماز صبح به مسجد تشريف بردند، بعد از نماز جواني را ديدند، به نام «حارثة بن مالک» که رخساري زرد و بدني ضعيف داشت آن قدر بي خوابي کشيده و گريه کرده بود که چشم هايش فرو رفته بود. حضرت به او نزديک شدند و فرمودند: چگونه صبح کرده اي و حالت چگونه است؟
عرض کرد: اي رسول خدا، صبح کردم در حالتي که يقين دارم! حضرت فرمودند: هر چيزي علامتي دارد ، علامت يقين تو چيست؟
عرض کرد: نشانه يقين من بي خوابي شب هاي من است که بيدار مي مانم و روزهاي گرم روزه مي گيرم و دلم از دنيا روگردانيده و به متاع دنيا کراهت مي ورزم. يا رسول الله يقين من به مرتبه اي رسيده که گويا مي بينم که مردم براي حساب در محشر، محشور شده و من هم در ميان آنها هستم. و اهل بهشت را مي بينم که متنعم به انواع نعمت ها هستند و بر کرسي ها نشسته و به هم تعارف مي کنند.
همچنين مي بينم، اهل جهنم را که در ميان جهنم معذبند و گويا زفير آتش در گوش من است! حضرت به اصحاب فرمودند: اين بنده اي است که خدا دلش را به نور ايمان منور گردانيده است. بعد فرمودند: اي جوان، به همين حال باش. گفت: اي رسول خدا، دعا کن که خداوند متعال شهادت را نصيب من گرداند.
حضرت دعا کردند و پس از چند روزي با جناب جعفر به جهاد رفت و بعد از نه نفر شهيد شد.
(منازل الاخرة، ص 103)
منبع: مجله جوان و جواني در آيينه ي احاديث ائمه ي معصومين عليهم السلام
/خ