27 آبان 1388 / 30 ذی القعده 1430 / 18 نوامبر 2009

منوچهر بزرگمهر فرزند ميرزا يوسف خان ملقب به عليم السلطنه درگذشت. او تحصيلات ابتدايي و متوسطه را در تهران به پايان رساند و دو سال در مدرسه حقوق تحصيل كرد و سپس به انگلستان رفت و با اخذ درجه ليسانس حقوق از دانشگاه بيرمنگام به ايران بازگشت. وي تسلط كامل به زبان انگليسي كتب فلسفي فراواني ترجمه كرد كه« پوپر، تحليل ذهن، رساله درباره فهم انساني، حقيقت و منطق، ژان پل سارتر و فلسفه چيست» از آن جمله‏اند. از منوچهر بزرگمهر كتب ديگري چون «از بيرون گود، ديگ جوش قلندر، عرفان نو و مرقعات صاحبدل» باقي مانده است.
آيت‏اللَّه شيخ مرتضي آشتياني متخلص به شعله، فرزند ميرزا محمدحسن مجتهد آشتياني در سال 1243ش (1281ق) در بيت رفيع مرجعيت و اجتهاد، در تهران به دنيا آمد. وي پس از فراگرفتن مقدمات و سطوح، و نيز پس از استفاده از محضر والد بزرگوارش، راهي نجف اشرف شد و از درس خارج استاداني همچون ميرزا حبيب اللَّه رشتي و آخوند ملامحمد كاظم خراساني بهره‏مند گرديد تا به مدارج عاليه اجتهاد و فقاهت رسيد. آيت‏اللَّه مرتضي آشتياني سپس به ايران مراجعت نمود و در تهران به تدريس و اقامه جماعت مشغول شد. او در نهضت تحريم تنباكو، در كنار پدرش براي پيشبرد اهداف نهضت فعاليت كرد و بعد از پدرش، در تهران مرجعيت روحاني يافت. آيت‏اللَّه مرتضي آشتياني در جريان انقلاب مشروطه نيز يكي از رهبران روحاني در تهران بود كه به همين خاطر، عين‏الدوله، از رجال قاجار، او را از توليت مدرسه مروي بر كنار نمود. ايشان همراه با ساير علماي تهران براي پيشبرد امر مشروطه به حرم حضرت عبدالعظيم مهاجرت كرد و تحصن گزيد. وي تا آخر كار، مشروطه خواه باقي ماند ولي پس از فتح تهران توسط مشروطه‏طلبان و قبل از كودتاي رضاخان در 1299ش، به مشهد كوچيد و وظايف ديني خود را دنبال كرد. آيت‏اللَّه آشتياني در جريان كشف حجاب، به همراه ديگر بزرگان شهر نامه اعتراض خود را به رضاخان پهلوي فرستادكه متعاقب آن، دستگيري علماي مشهد و قيام خونين مسجد گوهرشاد شكل گرفت. ايشان در كنار امور سياسي و اجتماعي، به لحاظ اخلاص به اهل بيت، زبانزد خاص و عام بود به طوري كه تمام مواليد و وفيات اهل‏بيت را برپا نموده و با وجود كهولت سن از مردم پذيرايي و گاه خود مديحه خواني مي‏نمود. ايشان داراي مكاشفات و رؤياهاي صادقه نيز بوده است. آيت‏اللَّه مرتضي آشتياني سرانجام در 27 آبان 1325ش برابر با 23 ذي‏حجه 1365ق در 82 سالگي دارفاني را وداع گفت و در حرم امام رضا(علیه السّلام) به خاك سپرده شد. ميرزا محمود آشتياني، حكيم و فقيه معاصر و اسماعيل آشتياني، نقاش بزرگ، از فرزندان اويند.
استاد عباس فرات‏يزدي در سال 1273 ش در يزد به دنيا آمد و تحصيلات ابتدايي را در زادگاه خود فراگرفت. سپس براي آموختن فقه و اصول به اصفهان، خراسان و تهران رفت و تحصيلات خود را در مدرسه دارالفنون به پايان برد. فرات در سال 1298 ش كه انجمن ادبي ايران تاسيس شد، سمت منشي انجمن را داشت. سپس در انجمن ادبي فرهنگستان عضو گرديد و چندي به تدريس مشغول شد. فرات يزدي در سال 1325 به نشر قسمت‏هايي از اشعار خود همت گماشت. وي غزل‏سراي ماهري بود كه اشعار فكاهي نيز مي‏سرود. ثمرات، نعمات، قطرات و ديوان شعر از جمله آثار اوست. استاد عباس فرات سرانجام در آبان 1347 ش در 74 سالگي درگذشت و در تهران به خاك سپرده شد.
دو هفته پس از تسخير لانه جاسوسي آمريكا در تهران توسط دانشجويان پيرو خط امام، به امر امام خميني، گروگان‏هاي زن و سياه‏پوست آمريكايي، در 27 آبان 1358 آزاد شدند. حضرت امام خميني(رحمت الله علیه) با اين اعتقاد كه زنان و سياهپوستان آمريكايي، در اصل در رديف مستضعفان جامعه آمريكايي هستند و ناخواسته به چنين مأموريت‏هايي اعزام مي‏شوند، دستور آزادي آنان را صادر فرمودند. حضرت امام در پيام خود مورخ 26 آبان 1358، از دانشجويان خواستند اين افراد كه جاسوسي آنان ثبت نشده باشد به وزارت امور خارجه تحويل دهند و فوراً از ايران خارج نمايند.
آيت‏اللَّه حاج شيخ غلامحسين جعفري همداني از علماي شهير تهران، در سال 1285 ش (1324 ق) در يكي از روستاهاي توابع همدان به دنيا آمد. در سيزده سالگي براي يادگيري علوم ديني به همدان و پس از پنج سال به قم كوچيد و در 21 سالگي براي تكميل تحصيلات خود عازم نجف شد. آيت‏اللَّه جعفري در نجف در محضر آيات عظام: سيدابوالحسن اصفهاني، ميرزاي ناييني، آقا ضياءالدين عراقي، شيخ محمدحسين اصفهاني و ميرزا ابوالحسن مشكيني زانوي ادب زد و از سرچشمه علم آنان، توشه‏ها برگرفت. وي همزمان به فراگيري فلسفه و حكمت پرداخت و بعدها به تدريس همت گماشت. آيت اللَّه جعفري همداني، در سال 1328 ش پس از اقامتي 22 ساله در نجف، به تهران آمد و به امامت جماعت، تدريس، وعظ و ارشاد مردم و دستگيري از نيازمندان مشغول شد. اين عالم مجاهد، در پيشبرد نهضت اسلامي، شركتي فعال داشت و بارها به دليل سخنراني‏هاي ضد طاغوت، رنج زندان و تبعيد را به جان خريد و از مبارزات خويش دمي نياسود. آيت‏اللَّه جعفري علاوه بر داشتن اجازه اجتهاد ازاستادانش نظير سيدابوالحسن اصفهاني، ميرزاي ناييني و آقاضياءالدين عراقي، تقريرات دروس آن بزرگواران را نيز به نگارش درآورده است كه به يادگار مانده‏اند. سرانجام آن خدمتگذار راستين دين، پس از پشت سرگذاشتن يك بيماري طولاني در 27 آبان 1374 ش برابر با 23 جمادي الثاني 1416 ق در حدود 90 سالگي دار فاني را وداع گفت و پس از تشييعي با شكوه ، در قبرستان شيخان قم، به خاك سپرده شد.
«عبدالله بن يوسٌف جُوِيني» ملقب به « ركنُ الاسلام» از بزرگان قرن 5 هجري قمري ديده ازجهان فروبست و به ديار باقي شتافت. كنيه او ابو محمد وخود پدرامامُ الحَرَمين جويني بود. جويني درفقه، اصول، تفسير، حديث، نحو و ادبيات عرب مهارت فراوان داشت و مدتي نيزدرمرو به تحصيل علوم مختلف مشغول بود. درسال407هجري قمري به نيشابوررفت و شروع به تدريس كرد. عبدالله جويني كتب بسياري درفقه و تفسيرنوشت كه مهمترين آنها « اَلتَّبصر، اَلتًّذكرة، تفسيركبيركه حاوي تفاسيرمتعدد ازآيات الهي است » و« مُختَصَرُ المُختَصَر» .
حضرت امام محمدتقي(علیه السّلام) در آخر ذيقعده‏ي سال 195 هجري درسن بيست و پنج سالگي بر اثر زهري كه به دستور معتصم عباسي، توسط ام‏الفضل همسر آن حضرت (دختر مأمون) به او خورانده شد در بغداد به شهادت رسيد و در كنار مرقد منور جد گراميش، حضرت امام موسي كاظم(علیه السّلام) مدفون گرديد. آن حضرت در سن هشت سالگي به امامت رسيد و هفده سال امامت نمودو به هنگام شهادت در 25 سالگي، جوان‏ترين امام بود. امامتِ حضرت با حكومت دو طاغوت زمان، مأمون ومعتصم عباسي همزمان بوده است. شهادت زود هنگام آن حضرت، گوياي اين نكته است كه فعاليت‏هاي امام جواد در پاسداري از فرهنگ و ارزش‏هاي اسلامي تا چه اندازه براي حكومت‏هاي جور و ستم، خطر آفرين بوده است.
پرنْسْ فرانْسْوا دوك دو لاروش‏فوكو، فيلسوف و نويسنده فرانسوي، در سوم مارس 1613م در خانواده‏اي اشرافي در پاريس به دنيا آمد. وي از دوران جواني وارد ارتش و سياست شد، اما پس از حضور در يكي از جنگ‏هاي داخلي از ارتش كناره گرفت. لاروش‏فوكو هم‏چنين پس از چند حضور ناموفق در عرصه سياست، از اين مقوله نيز دست كشيد و در پاريس، وارد محافل ادبي شد. وي سپس نخستين اثر خود را با نام خاطرات، منتشر كرد كه در واقع به نوعي بررسي وقايع سال‏هاي مياني سده هفدهم ميلادي فرانسه مي‏پرداخت. كتاب ديگر لاروش‏فوكو با عنوان تفكرات يا حِكَم، چنان مورد استقبال قرار گرفت كه در طي ده سال آخر عمر نويسنده، چهار بار تجديد چاپ شد. اين كتاب شامل بيش از پانصد حكمت و مثل است. بخشي از اين حكمت‏ها نمايش‏گر روح بشر است كه عقل حاكم بر آن از راه اصلي منحرف نمي‏شود، اما بخشي ديگر، نشان دهنده مواردي خاص از نظرهاست كه برمبناي آن فقط سودجويى باعث حركت و موتور محركه آدمي است و البته اقدامات اين گروه به صورت مخفي و با ظاهري آراسته و در عين رياكاري انجام مي‏گيرد. در اين ميان، با وجود برخي مخالفت‏ها، بسياري از اين امثال و حكم در محافل ادبي راه يافت و موجب سرگرمي گشت و اگرچه انديشه‏ها و نظريه‏هاي نويسنده، غالباً واقعيت عواطف انساني و ارزش حقيقي او را ناديده مي‏گرفت، قالبي كه لاروش‏فوكو براي بيان انديشه‏هاي خود برگزيده بود، به سبب به كار بردن بسيار به جا و متناسب كلمات و دقت در تكامل شيوه بيان كه ثمره كار مداوم و وسواس او بود، ستايش اين محافل را برانگيخت. كمتر درس انشا و شيوه نگارشي وجود داشت كه مانند امثال و حِكم، آموزنده باشد. در اين كتاب كه به كلمات قصار نيز شهرت دارد، لاروش‏فوكو به عنوان يك فيلسوف شكاكْ مطالبي عنوان كرده كه برخي از آن‏ها عبارتند از: آن كس كه خود را دوست مي‏دارد چاپلوس‏ترين مردم جهان است؛ همه ما به اندازه كافي توانايى تحمل بدبختي‏هاي ديگران را داريم؛ اعمال نيك ما، اغلب شديدتر از اعمال بدمان مورد مجازات واقع مي‏شود؛ عشق و عدالت فقط ترسي است از تحمل بي‏عدالتي‏ها؛ اگر ما موفق شده‏ايم كه بر عواطف خود غلبه كنيم، بيشتر به سبب ضعف عواطف است تا قدرت‏ها؛ تحمل خوش‏بختي بيش از تحمل بدبختي، نشانه فضيلت اخلاقي است و اغلب لجاجت ما ناشي از زبوني و تهوّرمان ناشي از بزدلي است. اين كتاب با عنوان شكوفه‏هاي جاويدان حكمت، به فارسي ترجمه شده است. فرانسوا لاروش‏فوكو در سال‏هاي پاياني عمر متحمل مصيبت‏هاي پياپي خانوادگي و بيماري شد و خود سرانجام در هجدهم نوامبر 1680م در 67 سالگي درگذشت.
فريدريش آنتوان مُسمِر روان‏شناس آلماني، در 23 مه 1734م در نزديكي بال در اتريش به دنيا آمد. وي پس از طي دروس متوسطه، در رشته پزشكي با درجه دكتري از دانشگاه وين فارغ التحصيل شد و به طبابت پرداخت. مسمر در جريان معالجه، روشي را برگزيد كه در جريان آن، با استفاده از خواص آهن‏رباي معمولي و سپس با كمك مغناطيس حيواني، با لمس كردن بيمار با دست، بيمار را درمان مي‏كرد. روش ابداعي مسمر سر و صداي زيادي برپا كرد تا جايى كه او را از وين اخراج كردند. از اين رو در سال 1778م به پاريس رفت و كار خود را ادامه داد. روش درماني مُسمر كه امروزه به هيپنوتيزم معروف است با تلقين بيمار همراه بود و گه گاه نتايجي در معالجه بيماران حاصل مي‏گشت. قواعد علم مسمريسم در كليات بر اصول مانيه‏تيسم استوار است كه شامل نيرويى در بدن انسان و برخي از حيوانات است كه اصل و ذات آن ناپيداست اما به واسطه اثرها و خاصيت‏هايى كه دارد، پي به وجود آن برده‏اند. به عبارت ديگر، موجي است كه از بدن انسان خارج مي‏شود و از يكي به ديگري اثر مي‏كند. در اين راستا، اين موج در شرايط و حالات خاصي قادر به جذب و دفع مي‏باشد. مركز اين نيرو بيشتر در چشم است و كساني كه داراي اين نيرو مي‏باشند مي‏توانند ديگران را تحت تاثير قرار دهند و آن‏ها را مطيع اراده خود سازند و يا به خواب مغناطيسي ببرند. يكي از راه‏هاي استفاده از هيپنوتيزم يا خواب مصنوعي، درمان برخي بيماري‏هاي رواني است. فريدريش مسمر سرانجام در هجدهم نوامبر 1815م در 81 سالگي درگذشت.
در حالي كه امريكا پس از استقلال پاناما، امتياز حفر كانال پاناما را از آن خود كرده بود، بر اساس قراردادي كه در 18 نوامبر 1903 با دولت تازه تأسيس اين كشور امضاء نمود، شرايطي را به دولت پاناما تحميل كرد كه نفع فراواني براي خود و ضررهاي متعددي براي پاناما به همراه داشت. حق بهره‏برداري دائمي از كانال و كنترل بيش از يكهزار و دويست كيلومتر مربع در طرفين اين كانال از طرف امريكايى‏ها، از موارد عمده اين شرايط بودند. با اين وصف از سال 1918م كه امريكا براي نخستين بار، نيروي نظامي خود را به اين منطقه اعزام كرد، اختلافاتي بين امريكا و پاناما روي داد. در سال‏هاي دهه 1960م تشنج در روابط امريكا و پاناما بر سر مسئله كانال بالا گرفت و روابط سياسي دو كشور نيز مدتي قطع شد. درنهايت در سپتامبر 1977م پس از مذاكرات طولاني بين مقامات دو كشور، قرارداد ديگري بين دو كشور منعقد شد كه به موجب آن، امريكا تا روز اول ژانويه سال 2000 م به كلي منطقه كانال پاناما را تخليه كرده و اداره امور كانال را به پانامايي‏ها واگذار نمايد.(ر.ك: 1 ژانويه)
مارْسل پروسْتْ، رمان نويس معروف فرانسوي در دهم ژوئيه 1871م در پاريس به دنيا آمد. او از كودكي به علت كسالت مزاجي و وضعيت خوب خانوادگي، درصدد برنيامد كه حرفه‏اي براي خود جستجو نمايد. پروست از همان اوايل جواني، از بيماري تنگي نفس رنج مي‏برد و همين وضع باعث گرديد كه بيشتر اوقات را در گوشه‏اي به مطالعه بپردازد و در نتيجه، علاقه فراواني به ادبيات پيدا نمايد. با اين حال، پروست وارد دانشگاه سوربن شد و از اين دانشگاه در رشته علوم سياسي فارغ التحصيل گرديد. پروست در 24 سالگي اولين اثر خود، شامل چند مقاله و داستان را با عنوان لذت‏ها وروزها منتشر كرد. مضمون اصلي اين كتاب، تاسف بر روزهاي از دست رفته، شادي‏هاي كودكانه، صفاي زندگي در كوهستان، خشك شدن سرچشمه‏هاي احساس و ناراحتي از روح پاك از دست رفته، مي‏باشد. مارسل پروست تا 35 سالگي، خود را در محيطهاي تجملي و تصنعيِ سالن‏هاي اشرافي و رستوران‏هاي پر زرق و برق و مجلل گذراند و با كنجكاوي خاصي كه نسبت به همه چيز داشت، از راه پرسيدن و آموختن، نكته‏هاي زيادي به خاطر سپرد و چون وضع مزاجيش حكم مي‏كرد كه بيشتر استراحت نمايد، به تدوين مجموعه يادداشت‏ها و خاطرات كودكي خود پرداخت. اين مجموعه يادداشت‏ها، تحت عنوان در جستجوي زمان گمشده بود كه جلد اول آن نتوانست توجه محافل ادبي را به خود جلب كند. اما جلد دوم آن مورد استقبال كانون‏هاي ادبي واقع شد و پروست موفق به اخذ جايزه كنكور گرديد كه از مهمترين جوايز ادبي فرانسه به شمار مي‏رود. پروست پس از انتشار پنج جلد ديگر از اين مجموعه به شهرت زيادي رسيد و در شمار نويسندگان معروف زمان قرار گرفت. كتاب، با وجود وسعت غيرمنتظره موضوع و اختلاطها و تركيب اجزا، از نظمي خاص برخوردار است كه به طور اعجاب‏آور تا پايان كار حفظ شده است. پروست خاطرات جواني را با سبكي هيجان‏انگيز پيش چشم خواننده تجسم مي‏دهد و اين نكته را يادآور مي‏شود كه هنرمند هيچ چيز خلق نمي‏كند، بلكه كار او تنها مكاشفه است. هنر، هر چيز را كه در زنجير لحظه‏ها محبوس است آزاد مي‏سازد و از سرنگون شدن آن در عدم، جلوگيري مي‏كند. مبارزه ضد فراموشي با كوششي مداوم و آميخته با واقع، موضوع اصلي اثر پروست را تشكيل مي‏دهد. پروست آن قدرت را داشت كه احساس‏هاي بسيار دقيق و ظريف و پيچيده را تشخيص دهد و با قلم توانا آنها را به بند كشد و تحليل رواني را در داستان‏نويسي وارد كند. پروست سراسر روز را در اتاقي تاريك مي‏خوابيد و تمام شب را بيدار مي‏ماند. وي در اواخر عمر، خود را ملامت مي‏كرد كه چرا همه زندگي را صرف به ظهور رساندن استعدادهايش نكرده است. قدرت تخيلي پروست از نظر روان‏شناسي بسيار قوي بود و از ديدگاه بسياري از نويسندگان و اديبان، وي در زمره ده نفر اول نويسندگان جهان است. مارسل پروست سرانجام در هجدم نوامبر 1922م به علت ابتلا به بيماري ذات‏الريه در 51 سالگي درگذشت.
عمان، تاريخي كهن دارد. اين سرزمين پس از رحلت پيامبر گرامي اسلام(ص)، به دست مسلمانان فتح شد. يك قرن بعد، فرقه‏اي از خوارج به نام اباضيه سر به شورش برداشتند و قرن‏ها در اين منطقه حكومت كردند. عمان در سال 1256م به تصرف ايران درآمد، اما در اوايل قرن شانزدهم، استعمارگران پرتغالي اين سرزمين را اشغال كردند. در سال 1622م نيروهاي مشترك ايران و بريتانيا، پرتغالي‏ها را شكست دادند و چندي بعد سلسله امامي "يعربي" در عمان به حكومت رسيد. عمان، از اواخر قرن نوزدهم زير نفوذ انگليس در آمد. در 28 سپتامبر 1920 قرارداد معروف به معاهده السيب بين دو كشور به امضاء رسيد و بر اساس آن عمان داراي نوعي استقلال گرديد. با اين حال حضور انگلستان تا نيمه دوم قرن بيستم ادامه يافت. سرانجام با امضاي قراردادي بين انگلستان و عمان، اين كشور اسلامي در سال 1951 مستقل شد و خاندان آل سعيد زمام امور اين كشور را در دست گرفتند. كشور پادشاهي عمان با 309/500 كيلومتر مربع مساحت، در جنوب غربي آسيا و در شرق شبه جزيره عربستان قرار دارد. عربستان، يمن و امارات متحده همسايگان عمان مي‏باشند. از جمعيت 2/5 ميليون نفري عمان بيش از 87 درصد مسلمان بوده و به زبان عربي صحبت مي‏كنند. پيش‏بيني شده است تا سال 2025م جمعيت اين كشور به حدود 5/5 ميليون نفر بالغ گردد. پايتخت عمان مسقط و واحد پول آن ريال عمان مي‏باشد. شهرهاي مهم آن عبارت است از سيب، سلاله، صحار و عبري. نژاد اكثريت مردم اين كشور عرب بوده و بقيه نژادهاي هندي، بنگالي و مصري در اقليتند. (ر.ك: 28 سپتامبر)
/خ