6 آذر 1388 / 9 ذی الحجة 1430 / 27 نوامبر 2009

دكترمحمد حسن لطفي مترجم، پژوهشگرو دانشمند ايراني بدرود حيات گفت. دكتر لطفي تحصيلاتش را درآلمان به اتمام رساند و دررشته هاي فلسفه و حقوق فارغ التحصيل شد. فهم دقيق وي ازفلسفه و تسلط او به زبانهاي آلماني، انگليسي و فرانسوي وي را به سمت ترجمه آثارشاخص فلسفه يونان و غرب سوق داد. دكترلطفي ازمعدود كساني بود كه متون كلاسيك فلسفي را به فارسي ترجمه كرده است. مجموعه آثار«افلاطون، فلاسفه يونان و فرهنگ رنسانس درايتاليا» ازآثار ارزشمند دكترلطفي درزمينه ترجمه بشمارمي رود.

در ششم آذر 1322ش، كنفرانس سران سه كشور متفق در جنگ جهاني دوم، در حالي در تهران آغاز به كار كردكه ايران به اشغال نظامي اين سه كشور درآمده بود. كنفرانس تهران، پس از ورود آمريكا به جنگ جهاني دوم و گشوده شدن جبهه‏هاي جديد عليه ارتش آلمان، برپا شد. در اين كنفرانس، روزولت رييس جمهور آمريكا، چرچيل نخست وزير انگلستان و استالين رهبر شوروي، درباره شيوه‏هاي مبارزه با ارتش آلمان و كمك به جبهه‏هاي جنگ با اين كشور، با يكديگر تبادل نظر كردند. در پايان كنفرانس تهران كه چهار روز به طول انجاميد، اعلاميه مشتركي توسط سه كشور صادر شد كه در آن به انهدام نيروهاي نظامي آلمان و چگونگي انجام عمليات در جبهه‏هاي جنگ اشاره شده بود. همچنين توافق شد كه پس از پايان جنگ جهاني دوم، نيروهاي متفقين، خاك ايران را ترك كنند.

در اعتراض به تصميم دولت بعث عراق مبني بر اعدام پنج نفر از روحانيون مبارز شيعه، حوزه‏هاي علميه قم و مشهد تعطيل شد. همچنين در اين روز، حضرات آيات: سيدشهاب‏الدين مرعشي نجفي، سيدمحمدرضاگلپايگاني و ديگر مراجع تقليد قم و آيت‏اللَّه ميلاني در مشهد، درس‏هاي خود را تعطيل كردند. مدتي قبل، رژيم بعثي عراق به رياست حسن البكر، يكصد و پنجاه نفر از روحانيون مبارز و طلاب علوم اسلامي عراق را دستگير و پس از آن پنج نفر از آنان را به اعدام محكوم كرد.

دكتر سيد صادق گوهرين در سال 1293 ش به دنيا آمد. در اوان نوجواني در مدرسه‏هاي علميه، به روش سنتي به تحصيل صرف و نحو عربي پرداخت. سپس وارد دوره‏هاي ابتدايي و متوسطه گرديد و در رشته‏هاي ادبيات فارسي و فلسفه از دانشسراي عالي ليسانس گرفت. وي از آن پس، ضمن تدريس در دبيرستان‏ها، در دوره دكتراي ادبيات فارسي به ادامه تحصيل پرداخت و در مقطع دكترا، كتاب "فرهنگ لغات و تعبيرات مثنوي" در 9 جلد را به عنوان پايان‏نامه به نگارش درآورد. استاد گوهرين در اين رساله كه شايد مهم‏ترين و مفصل‏ترين اثر او به حساب آيد، به ترتيب الفبا، لغات، اصطلاحات، تعبيرات عرفاني، مَجازات، اصطلاحات نجومي، طبي، قرآني و حديثي و... را كه در مثنوي معنوي مولوي آمده‏اند شرح كرده و هر تركيب را در محل دقيق آن بيان داشته است. وي بيشتر ايام عمر خود را صرف تدريس دروس ادبي و عرفان و نيز تربيت دانشجويان اين دو مقوله معرفتي كرد و شاگردان فراواني پرورش داد. برخي ديگر آثار او از اين قرارند: پير جنگي، داستان بهرام گور، شرح اصطلاحات تصوف و شيخ صنعان. سرانجام مرغ جان اين وارسته مرد عرصه عرفان وادب، پس از عمري تكاپو در 6 آذر 1374ش در 81 سالگي از قفس تن به درآمد و به سوي هستي مطلق پرواز كرد.

حجت‏الاسلام محمدعلي شرقي در سال 1303ش (1343ق) در يكي از روستاهاي اطراف مراغه به دنيا آمد. وي پس از طي دروس مقدمات در تبريز، راهي قم شد و با تكميل سطوح، به درس خارج حضرات آيات: سيدمحمد حجت كوه‏كمره‏اي و سيدحسين بروجردي راه يافت و بهره‏هاي فراوانِ فقهي و اصولي برد. ايشان پس از رحلت آيت‏اللَّه بروجردي به اروميه رفت و به خدمات ديني اشتغال ورزيد. با پيروزي انقلاب اسلامي، حجت‏الاسلام شرقي به امامت جمعه شهرستان مراغه انتخاب شد و مدت 17 سال در اين سنگر مشغول خدمت بود. ايشان در خرداد 1377 به امامت جمعه مامقان برگزيده شد و تا زمان وفات در اين سمت فعاليت كرد. حجت‏الاسلام شرقي در طول اين ساليان علاوه بر تدريس، به تاليف كتب نيز اهتمام ورزيد كه قاموس نهج‏البلاغه در 4 جلد، قيام حق در 7 جلد و اصول وافي در 2 جلد از آن جمله‏اند. اين عالم بزرگوار سرانجام در ششم آذر 1377ش برابر با هشتم شعبان 1419ق در 74 سالگي بدرود حيات گفت و در گلشن زهراي مراغه به خاك سپرده شد.

« مسلم بن عقيل» بدستِ عبيدالله بن زياد حاكم ستمگر كوفه به شهادت رسيد. مسلم مردي شجاع، متقي، دانشمند و صاحبنظر بود. او به هنگام عزيمت امام حسين (علیه السّلام) به كوفه از مردم آن ديار براي آن حضرت وفاداري گرفت. با ورود مسلم به كوفه مردم با شور و گرمي بسيار او را پذيرا شدند و اين مسلمان پاك نهاد و معتقد كه گمان نمي كرد اينان كه با چنين اشتياقي با او بيعت مي كنندبه آساني از وي جدا شوند وقتي كه استقبال را ديد نامه اي به امام حسين (علیه السّلام) نوشت و در آن يادآور شد: اهالي كوفه و عراق جملگي پيرو تو و منتظر رسيدنت هستند، صلاح در اين است كه زودتر به كوفه عزيمت كنيد. حسين بن علي (علیه السّلام) با زنان و فرزندش و گروهي از ياران خود روانه كوفه شدند. از سوي ديگر عبيدالله نيز با دريافت دستور يزيد روانه كوفه شد. او مي دانست كه با مردم كوفه چگونه رفتار كند. از همان روزهاي نخست با گماردن جاسوس پناهگاه مسلم را يافت و هاني بن عُروَه پناه دهنده او را زنداني كرد مسلم به اتفاق هواخواهان خود به جنگ با دشمن برخاست اما اين مردم كه شمار آنان به هزار تن مي رسيد در مدت كمتر از يك روز از گرد مسلم پراكنده شدند بطوريكه به هنگام نماز شام يك تن نيز همراه او نبود. سرانجام مسلم دستگير شد و به امر عبيدالله او و هاني را به شهادت رساندند و تن بي سر آنان را در بازارهاي كوفه با ريسمان كشان كشان از اين سو به آن سو بردند و بزرگان كوفه چنان در خانه هاي خود خزيدند كه گويي حادثه اي روي نداده است.

«ابن بناي» مراكشي عالم رياضي و دانشمند شهير مسلمان در مراكش متولد شد. وي علاوه بر موضوعات علمي و ادبي، كليّات هندسه و اصول اقليدسي را آموخت و پس از يك دوره تعليم و فراگيري به تدريس حساب، هندسه، جبر و نجوم پرداخت. از اين عالم رياضيات حدود 82 اثر باقيست كه تَلخيصُ اَعمالِ الحِساب از مشهورترين آنهاست. اين كتاب شامل دو بخش عدد معلوم و «تعريف و تشريح قوانين استخراج عدد مجهول» است. ديگر اثر مراكشي المقالاتُ الاَربع فِي الحِساب نام دارد كه درباره اعداد صحيح و كسرها و جذرهاست.

روز نهم ذي‏الحجه به عنوان روز عرفه از اعياد بزرگ اسلامي به شمار مي‏رود، گرچه به اسم عيد ناميده نشده است. در اين روز خداوند تبارك و تعالي بندگان خود را به عبادت و اطاعت خود فراخوانده، و سفره‏ي جود و احسان خود را براي بندگان خود گسترانده است. شيطان در اين روز خوار و حقير و خشمناك است. از ظهر روز نهم ماه ذي‏الحجه، زائران خانه‏ي خدا در صحراي عرفات وقوف مي‏كنند و براي اين وقوف، فضايل بسياري ذكر شده است. در غروب اين روز، زائران، از عرفات به مشعرالحرام مي‏روند و خود را براي ساير مناسك پر شكوه حج آماده مي‏كنند.

جاراللَّه زمخشري استاد تفسير، حديث، علم لغت، اديب و فقيه مسلمان، سال‏هاي بسياري را در مكه اقامت داشت و از اين رو به جارُاللَّه يعني همسايه‏ي خدا مشهور شد. زمخشري، به جهت علم و دانش بسيار در زمينه‏ي علوم ديني، مورد احترام فضلا و دانشمندان عصر خود بود و آثار بسياري را در زمينه‏ي علوم مختلف اسلامي از خود به يادگار گذاشت. از مهم‏ترين تاليفات زمخشري مي‏توان به تفسير كَشّاف و مقدمةُ الادب اشاره كرد.

ابوعلي فضل بن حسن طبرسي در سال 468 ق به دنيا آمد. پس از فراگيري مقدمات در مشهد مقدس به تحصيل ادبيات عرب، قرائت، تفسير، حديث، حساب و جبر، فقه، اصول وكلام پرداخت و در آن علوم متبحرگرديد. علامه در حدود 54 سال در مشهد بود و سپس راهي سبزوار شد و به تدريس و تاليف همت گماشت. قطب الدين راوندي، ابن شهر آشوب، ضياءالدين راوندي و... از جمله شاگردان او به شمار مي‏آيند.همچنين اسرار الامامه، تاج المواليد و كنوز النجاح ازتاليفات اوست. از ميان ده‏ها كتاب او، تفسير كبير مجمع البيان، به عنوان سرآمد تفاسير، مطرح گرديده است. او همچنين فقيهي وارسته و عالمي آگاه بود و محل مراجعه‏ي مردم واقع مي‏شد. سرانجام امام مفسّران، پس از نزديك به هشتاد سال عمر با بركت درروز عرفه‏ي سال 548 ق بدرود حيات گفت. بعضي، مسموميت توسط بدخواهان را عامل درگذشتِ وي گفته‏اند. بدنش را به مشهد منتقل كرده و در جوار حرم امام رضا(علیه السّلام) به خاك سپردند.

سيدابوالحسن اصفهاني در سال 1284 ق در يكي از روستاهاي اصفهان به دنيا آمد. پس از گذراندن دروس ابتدايى در زادگاهش، به حوزه‏ي اصفهان رفت و در نهايت تنگدستي به فراگيري علوم ديني و تدريس همت گماشت. در 24 سالگي راهي نجف شد و از محضر ميرزاي شيرازي، ميرزا حبيب اللَّه رشتي، محمدكاظم يزدي و آخوند خراساني و... بهره‏مند گرديد. ده سال آخر حيات وي، همزمان با مرجعيت عامه و زعامت ديني شيعيان بود. از مهم‏ترين آثار ايشان، وسيلةُالنجاة و اَنيسُ المُقلّدين مي‏باشد. همچنين آيات عظام: سيد محسن حكيم، سيد محمد هادي ميلاني، سيدمحمود شاهرودي، سردار كابلي،علامه طباطبايي، سيد عبداللَّه شيرازي و ميرزا هاشم آملي و... از جمله شاگردان او مي‏باشند. اين عالم رباني سرانجام پس از 81 سال عمر پر بركت در كاظمين دارفاني را وداع گفت و در نجف اشرف به خاك سپرده شد.

تئودور مومزن مورخ و محقق آلماني، در 27 نوامبر 1817م به دنيا آمد. وي پس از پايان تحصيلات به كار تحقيقاتي مشغول شد كه مطالعه درباره كتيبه‏ها و آثار به جاي مانده از تمدن‏هاي كهن، بخش عمده‏اي از تحقيقات او را شامل مي‏شد. معروف‏ترين اثر او تاريخ مفصل روم قديم نام دارد كه يكي از كامل‏ترين كتب تاريخي درباره روم است. مومزن، اين اثر را طي سه سال و در سه مجلد منتشر ساخت كه شرح ظهور و سقوط جمهوري دوم است. پس از آن مومزن ادامه تاريخ دوران امپراتوري را ننوشت. اما پس از گذشت سه دهه، شرحي عالي در مورد ايالت‏هاي حكومت امپراتوري نگاشت. با اين حال تاريخ روم تنها اثرِ عالمانه‏اي است كه در آنْ نويسنده به ابراز احساسات خود مي‏پردازد و داوري‏هاي شخصي را در كنار شرح واقعيات عيني قرار مي‏دهد. اين كتاب بيشتر مسائل سياسي روم را مطرح مي‏نمايد تا ديگر جنبه‏هاي اين تمدن. به علاوه مومْزن رسالات ارزش‏مندي درباره ضرب سكه و حقوق جنايى روم تأليف كرد. مومزن، علاوه بر فعاليت‏هاي علمي، در صحنه سياست هم فعال بود و به نمايندگي مجلس آلمان نيز رسيد. وي به ليبرال‏هاي سست عنصر اعتقادي نداشت. از زمين‏دارهاي فئودال آلماني منزجر بود و طبقه كارگر را بي‏اراده و بي‏جنبش مي‏دانست. شخصيت دلخواه وي كسي بود كه مردِ عمل باشد و بتواند سر گردن‏كشان را فرود آورد. اين مورخ آلماني، جايزه نوبل ادبي را در سال 1902م به خود اختصاص داد و يك سال پس از آن، در 14 اوت 1903م در 86 سالگي درگذشت.

حييم وايزْمَن از رهبران رژيم صهيونيستي و يكي از بنيان‏گذاران رژيم اشغال‏گر اسرائيل در 27 نوامبر 1874م در روسيه تزاري به دنيا آمد. وي تحصيلات اوليه را در آن كشور به پايان رسانيد و تحصيلات دانشگاهي خود را در رشته شيمي در آلمانْ پي گرفت. وايزمن آن‏گاه تابعيت انگلستان را به دست آورد و در سال 1916م به عنوان مدير آزمايش‏گاه‏هاي دريايى انگليس مشغول فعاليت شد. وي در جريان همين فعاليت‏ها موفق به اختراع نوعي مواد منفجره قوي شد كه در جنگ اول جهاني مورد استفاده قرار گرفت. وايزمن از ابتداي جواني علاقه فراواني به جنبش صهيونيسم داشت و در تأسيس دانشگاه عبري در قدس تلاش نمود و رياست هيأت امناي آن را بر عهده گرفت. از مهمترين اقدامات وايزْمن تشويق دولت‏مردان انگلستان در راه ايجاد وطني ملي براي يهوديان در فلسطين بود كه به صدور اعلاميه بالفور در دوم نوامبر 1917م انجاميد كه بر حمايت انگلستان از اين امر تاكيد مي‏ورزيد. وايزمن بعد از جنگ اول جهاني رياست هيأت نمايندگي صهيونيست‏ها در كنفرانس صلح پاريس در سال 1919 را بر عهده داشت و كنفرانس را به حمايت از ايجاد وطن ملي براي يهود تشويق نمود. وايزمن در سال 1929م آژانس يهود را تشكيل داد و رياست آن را بر عهده گرفت. وي در سال 1947 پيشنهاد تقسيم سرزمين فلسطين به دو دولت عربي و يهودي را به سازمان ملل ارائه نمود و هم‏زمان با آن، طرح‏هايى نيز از سوي انگلستان، شوروي سابق و خود سازمان ملل مطرح گرديد، اما اشغال‏گران صهيونيست بدون توجهبه اين طرح‏ها و با توافقات پشت پرده با قدرت‏هاي بزرگ، تشكيل كشور و حكومت اسرائيل را اعلام نمودند. بعد از تشكيل دولت غاصب اسرائيل در سرزمين‏هاي اسلامي، رياست حكومت بر عهده وايزمن قرار گرفت و در 16 فوريه 1949م به عنوان اولين رئيس جمهوري اسرائيل انتخاب شد. وي در دسامبر 1951م براي 5 سال ديگر به اين سمت برگزيده شد اما كمتر از يك سال بعد، در تاريخ 9 نوامبر 1952م در 78 سالگي درگذشت.

پس از پايان جنگ جهاني اول و امضاي قرار داد صلح وِرساي، قراردادهاي ديگري نيز براي تعيين تكليف امپراتوري‏هاي اتريش - مجارستان و عثماني و كشور بلغارستان امضا شد كه هر يك متضمن شرايط سنگين و پرداخت غرامت از طرف اين كشورها به فاتحين بود. در اين ميان، كنفرانس پاريس با تعيين خطوط مرزي جديدي براي اروپا و كشورهاي خاورميانه، نقشه جهان را به كلي تغيير داد. در همين راستا، در 27 نوامبر 1919م، پس از آنكه امپراتوري اتريش - مجارستان متلاشي شد و از بطن آن كشورهاي مستقل تازه‏اي به وجود آمدند، كشور چكسلواكي از سرزمين شمالي اتريش و بخشي از جنوب آلمان به وجود آمد و سرزمين مجارستان يا مجارستان به همين نام به صورت مستقلي پابه عرصه وجود نهاد. هم‏چنين قسمتي از سرزمين‏هاي شرقي اين امپراتوري، ضميمه روماني شد و از پيوستن صربستان و مونته نگرو و بقيه متصرفات اتريش در بالكان، كشور يوگسلاوي به وجود آمد. در شمال شرقي اروپا نيز كشور مستقل لهستان، بين روسيه و آلمان پا به عرصه گيتي گذاشت و سرزمين‏هاي ساحلي درياي بالتيك به نام‏هاي لتوني، ليتواني و استوني، استقلال يافتند. از دو كشور مغلوب ديگر جنگ جهاني اول، بلغارستان قسمتي از اراضي خود را به نفع يونان و يوگسلاوي از دست داد و بخش اروپايى تركيه به نيمه اروپايى استانبول و حومه آن محدود شد. امپراتوري عثماني هم مانند امپراتوري اتريش - مجارستان متلاشي گرديد و فقط تركيه امروزي از آن بر جاي ماند. از متصرفات عثماني در بين النهرين و شرق مديترانه، پنج كشور عراق، اردن، سوريه، لبنان و فلسطين ايجادشدند كه نخست تحت قيموميت جامعه ملل يا تحت الحمايه انگليس و فرانسه بودند و به تدريج استقلال يافتند. طرح تشكيل يك دولت يهودي در فلسطين، طي سال‏هايي كه اين سرزمين تحت قيموميت انگليسي‏ها بود شكل گرفت و در ساليان پس از آن رژيم صهيونيستي نيز اعلام موجوديت كرد.

نبرد تانك‏ها كه در جريان جنگ جهاني دوم، ميان آلمان و شوروي رخ داده بود، در 27 نوامبر 1941م با شكست آلمان به پايان رسيد. در اين نبرد، نيروهاي آلماني تلاش كردند مسكو پايتخت شوروي را كه از يك ماه پيش محاصره كرده بودند، تصرف كنند. اين شكست آلمان، حادثه مهمي در جنگ جهاني دوم بود و نقطه آغاز شكست آلمان را در جبهه شوروي رقم زد. جنگ آلمان با شوروي در نزديكي مسكو به علت آن كه دو طرف از تعداد زيادي تانك استفاده كرده بودند، به عنوان نبرد تانك‏ها، معروف گرديد.

يوجين اونيل، نويسنده بلندآوازه امريكايى در 16 اكتبر 1888م در نيويورك متولد شد. پدرش عضو يك گروه از بازيگران سيار بود و در بسياري از سفرها، فرزند خود را به همراه داشت. اونيل، هفت سالِ نخستين زندگيش را پيوسته همراه با پدر و مادر خود به مسافرت پرداخت و تجربه‏هايى اندوخت. اونيل مدتي در مشاغل گوناگون مشغول به كار شد كه اين تجاربْ بعدها زمينه‏هاي متضاد و رنگارنگ نمايش‏نامه‏هاي او را ايجاد كردند. وي تحصيلات نامرتبي داشت و علي رغم ورود به دانشگاه، پس از مدتي ترك تحصيل كرد. با اين حال، اونيل براي نخستين بار در سال 1916م دو نمايشنامه كوتاه نوشت كه بر روي صحنه رفت. در ادامه، نخستين نمايشنامه بلند خود با عنوان آن سوي افق را نگاشت كه آن نيز با استقبال عمومي مواجه گرديد. اين پيشرفت در كار به آن جا انجاميد كه در سال 1922، جايزه ادبي پوليتزِر را نصيب وي ساخت. او علاقه فراواني به تئاتر داشت و به همين دليل او را فرزند تئاتر ناميدند. اونيل در ادامه كارهاي ادبي خود، رمان‏هاي مشهوري به رشته تحرير درآورد كه در نهايت به اخذ جايزه ادبي نوبل در سال 1936م نائل آمد. مجموعه آثار اونيل، به سبب تجربه‏هاي فراوان و برخورد با خصوصيت‏هاي اخلاقي افراد مختلف و در عين حال آميختگي با روح شاعرانه نويسنده، از تنوع بسيار برخوردار است و در همه آن‏ها فكر و روح و حسّ انسان دوستي‏اش كه با خواست‏ها و جريان عصر او تناسب داشت منعكس است. اونيل در تئاتر امريكا سهم بزرگي دارد و به سبب استاديش در فنون نمايش و بصيرت در عمق روح بشرِ امروزي و تازگي بيان، يكي از بزرگ‏ترين نمايش‏نامه نويسان قرن بيستم به شمار مي‏آيد. وي سه بار موفق به دريافت جايزه پوليتزر شد و شهرتي جهاني يافت. سفر دور و دراز به وطن، روزهاي بي‏پايان، تشنگي، اخطار و مِه و طناب و... از جمله آثار اوست كه بسياري از آن‏ها به زبان‏هاي ديگر از جمله فارسي ترجمه شده‏اند. يوجين اونيل سرانجام در 27 نوامبر 1953م در 65 سالگي درگذشت. وي درباره زندگي گفته است كه سرنوشت درون آدمي جاي دارد، نه در خارج از وجود او.

كشور اروگوئه از سال 1933م به بعد شاهد چندين كودتاي نظامي بوده و قريب پنجاه سال متناوباً به وسيله دولت‏هاي نظامي اداره شده است. فشار و اختناق حاكم بر اروگوئه در دهه 1960م به آغاز يك شورش مسلحانه و جنگ‏هاي چريكي در اين كشور انجاميد و نظاميان سرانجام در سال 1980م به رفراندومي براي تدوين يك قانون اساسي براي اروگوئه رضايت دادند. قانون اساسي جديد اروگوئه در 27 نوامبر 1984م به حكومت نظاميان پايان داده و از سال 1985م به اين طرف يك حكومت غير نظامي در اين كشور زمام امور را به دست گرفته است. اروگوئه كشوري است در ساحل شرقي امريكاي جنوبي كه بين برزيل و آرژانتين قرار گرفته و وسعت آن 176/215 كيلومتر مربع مي‏باشد. اين كشور پس از تجربه يك دوره طولاني حكومت‏هاي ديكتاتوري، در دهه 1980م به دموكراسي بازگشت و نظام سياسي جمهوري را برگزيد. (ر.ك: 25 اوت)

/س