هنگام ورود به آزمایشگاه شیمی، شما با نمودار بزرگی به عنوان جدول تناوبی عناصر مواجه خواهید شد که به عنوان مرجع بر روی دیوار نصب است. جدول تناوبی یکی از مهم‌ترین جداول مرجع در علم است که فهرستی از همه‌ی انواع اتم‌هایی که دنیای فیزیکی ما را تشکیل می‌دهند، ذکر می‌کند.
 

اطلاعاتی در رابطه با عناصر جدول تناوبی

از زمان‌های قدیم، مردم به دنبال یافتن بلوک‌های ساختاری نهایی ماده بوده‌اند. در قرن بیستم، این کار انجام شد و اکنون می‌دانیم که هر چیزی که در این دنیا وجود دارد از اتم‌ها ساخته شده است. ما امروزه نه تنها درباره‌ی اتم‌ها اطلاعات خوبی را در اختیار داریم، بلکه به راز این موضوع که چگونه این اتم‌ها ایجاد شده‌اند نیز به خوبی پی برده‌ایم. بنابراین سؤالی که این‌جا مطرح می‌شود این است که آیا همه چیز از یک نوع اتم ساخته شده است؟ جواب خیر است. 110 اتم مختلف وجود دارد که به منظور تشکیل اشکال پیچیده‌ی مواد موجود در اطراف ما با هم پیوند برقرار می‌کنند.
 
نیاز به طبقه بندی و شناسایی روابط بین این اتم‌های مختلف باعث ایجاد جدول تناوبی عناصر گردید که در این جدول همه‌ی عناصر شیمیایی بر اساس عدد اتمی مرتب شده‌اند. این عناصر در یک الگوی شبکه‌ای با مجموع 18 ستون به نام گروه و 7 ردیف به نام دوره مرتب شده‌اند. هنگامی‌که عناصر به این حالت مرتب می‌شوند، شما می‌توانید خواص آن‌ها را به صورت دوره‌ای بر اساس شباهت‌های موجود در پیکربندی الکترونیکی مشاهده کنید.
 
دلیل این که چرا عناصر شیمیایی به این حالت طبقه بندی می‌شوند این است که آن‌ها دارای زیرساختارهای هستند. هر اتم از هسته تشکیل شده که این هسته حاوی پروتون‌ها و نوترون‌هاست که تعداد برابری از الکترون‌ها در سطوح متفاوتی از انرژی به دور هسته می‌چرخند. اکنون که اطلاعاتی را درباره‌ی جدول تناوبی به دست آوردید، اجازه دهید درباره‌ی ارزش کاربردی آن صحبت کنیم.
 

هدف استفاده از جدول تناوبی

برای یک شیمیدان، فیزیکدان یا مهندس، جدول تناوبی عناصر یکی از مفیدترین مراجع می‌باشد.
 
عدد اتمی عناصر
شما می‌توانید عدد اتمی هر عنصر را از جدول تناوبی پیدا کنید. عدد اتمی تعداد پروتون‌هایی است که هسته‌ی اتم را تشکیل می‌دهند و برابر با تعداد الکترون‌هایی است که در اطراف هسته می‌چرخند. هر مربع در جدول تناوبی نشان دهنده‌ی یک عنصر می‌باشد، اعداد اتمی در بالای مربع‌ها مشاهده می‌شوند.
 
دانستن نام عناصر و نمادها
با استفاده از جدول تناوبی، شما می‌توانید نام واقعی هر عنصر را از نام اختصاری عناصر بیابید. همه‌ی واکنش‌های شیمیایی با استفاده از نام اختصاری عناصر نوشته شده و جدول تناوبی می‌تواند عنصر واقعی را با استفاده از نماد مورد استفاده شناسایی کند. با بررسی عدد اتمی مربوط به نماد، شما می‌توانید عنصر واقعی را شناسایی کنید.
 
وزن اتمی عناصر
در صورتی‌که شما نیاز به یافتن وزن اتمی هر عنصر دارید، می‌توانید آن را در جدول تناوبی پیدا کنید. مقادیر وزن اتمی برای اکثر محاسبات شیمی تجزیه مورد نیاز می‌باشد.
 
پیکربندی الکترونی عناصر
با آگاهی از عدد اتمی عناصر در جدول تناوبی و گروه متعلق به آن، شما می‌توانید پیکربندی الکترونی عنصر را تعیین کنید. در واقع، بر اساس بیرونی‌ترین پوسته‌های الکترونی پر نشده‌ی اتم‌ها، عناصر به عنوان عناصر بلوک s، p، d و f گروه بندی می‌شوند. شما می‌توانید بر اساس موقعیت عناصر در جدول تناوبی تصمیم بگیرید که آیا یک عنصر فلز، نافلز و شبه فلز یا عنصر نجیب یا بی‌اثر است.
 
امیدواریم تاکنون تمام شک و تردیدهای ذهن شما را درباره‌ی موارد استفاده از جدول تناوبی برطرف کرده باشد. با استفاده از جدول تناوبی می‌توان اطلاعاتی درباره‌ی عدد اتمی، وزن اتمی و پیکربندی الکترونی همه‌ی عناصر شیمیایی یافت. 110 اتم مختلف وجود دارد که به منظور تشکیل اشکال پیچیده‌ی مواد موجود در اطراف ما با هم پیوند برقرار می‌کنند. می‌توان یک آنالیز جامع از شعاع اتمی، الکترونگاتیوی، میل الکترونی و انرژی یونیزاسیون عناصر را با در دست داشتن جدول تناوبی انجام داد.
 
در واقع هر دانشجوی شیمی که تا به حال شیمی را مطالعه کرده باید از جدول تناوبی آگاهی داشته باشد. جدول تناوبی منبعی واحد در جهان شیمی است که بیشترین اطلاعات را درباره‌ی عناصر شیمیایی ارائه می‌دهد. از زمان ایجاد آن، این جدول دستخوش تغییرات زیادی شده است.
 

حقایق جالب مربوط به جدول تناوبی

از صدها سال پیش، دانشمندان روش‌ها و شیوه‌های مختلفی را به منظور مرتب ساختن عناصر در جدول تناوبی پیشنهاد دادند. با این‌حال، اعتبار جدول تناوبی مدرن به پرفسور شیمی روسی به نام مندلیف می‌باشد. با این‌وجود، سهم دانشمندان قبلی نیز در ایجاد این جدول بسیار قابل توجه است.
 
در این‌جا، لازم به ذکر است که در جدول تناوبی، عناصر شیمیایی بر اساس جرم اتمی و عدد اتمی آن‌ها مرتب شده‌اند. جدول تناوبی با جرم اتمی و عدد اتمی به محققان و دانشمندان شیمی در درک خواص شیمیایی و فیزیکی عناصر مختلف کمک می‌کند.
 
* فلزات قلیایی: در گروه اول، فلزات قلیایی شامل لیتیوم، سدیم، پتاسیم، روبیدیم، سزیم و فرانسیوم هستند و واکنش پذیری بالایی در طبیعت دارند.
* عناصر قلیایی خاکی: بریلیوم، منیزیم، کلسیم، استرانسیوم، باریم و رادیوم عناصری هستند که متعلق به دسته‌ی عناصر قلیایی خاکی می‌باشند.
* عناصر واسطه: این عناصر در گروه‌های 3 تا 12 قرار دارند. عناصر واسطه دارای خواص فلزی منحصر به فردی می‌باشند. کروم، مس، نیکل، جیوه، طلا و نقره عناصری هستند که متعلق به این گروه از فلزات می‌باشند.
* فلزات خاکی نادر: تاکنون فکر کرده‌اید گروه عناصر سنتزی و ساخت دست انسان مانند سریم، اروپیم و اورانیوم متعلق به چه دسته‌ای هستند؟ این عناصر جزو عناصر قلیایی خاکی نادر هستند و در دوره‌ی سوم، ششم و هفتم جدول تناوبی قرار دارند.
* نافلزات: گروه چهاردم، پانزدهم و شانزدهم شامل عناصر نافلزات مانند کربن، نیتروژن، اکسیژن، سولفور و سیلنیوم می‌باشد.
* گازهای بی اثر: عناصری مانند هلیوم، نئون، آرگون، کریپتون، زنون و رادون گازهای نجیب یا بی اثر هستند و مهم‌ترین ویژگی آن‌ها این است که در طبیعت به صورت خنثی بوده و تنها در شرایط خاص دما و فشار واکنش‌پذیر می‌باشند.
 
در این‌جا برخی از حقایق جالب مربوط به جدول تناوبی را ذکر می‌کنیم:
در کل جدول تناوبی تنها حرفی که هرگز در هیچ جای جدول مشاهده نمی‌شود، حرف J است.
اکسیژن واکنش پذیرترین و فراون‌ترین عنصر در جهان است که بخش بزرگی از بدن ما را تشکیل داده و به حفظ زندگی پایدار در این جهان به ما کمک می‌کند.
کربن عظیم‌ترین عنصری است که میلیون‌ها ترکیب از آن ساخته می‌شود. در واقع، شیمی آلی شاخه‌ای از شیمی است که به ترکیبات کربن اختصاص دارد.
هیدروژن سبک‌ترین و فراوان ترین عنصر در جهان می‌باشد.
همان طور که توسط مقامات اتحادیه بین المللی شیمی محض و کاربردی در سال 1985 اعلام شده، 110 عنصر شناخته شده و 18 دوره در جدول تناوبی وجود دارد.
فرانسیم عنصری است که دارای کمترین فراوانی در این جهان می‌باشد و یکی از جالب‌ترین حقایق درباره‌ی آن این است که در هر زمان تنها چند اونس از فرانسیم بر روی زمین وجود دارد.
 
هر کسی که علاقمند به رشته‌ی شیمی است، باید به مطالعه ی تصویری این عناصر بپردازد چون به این طریق می‌تواند ویژگی‌ها و خواص فیزیکی و شیمیایی عناصر را به خاطر بسپارد.
 
منبع: Omkar Phatak - Kundan Pandey - ScienceStruck