پروژسترون یک هورمون استروئیدی است که هر ماه توسط تخمدان بعد از تخمک گذاری تولید می‌شود. این هورمون دمای بدن را در طول دوران تخمک گذاری کنترل می‌کند، و علاوه بر تنظیم چرخه قاعدگی زنان، نقش مهمی در طول بارداری نیز ایفا می‌کند. سطح پروژسترون تولید شده در بدن در سراسر دوره بارداری بسیار مهم است.
 
در صورتی‌که سطح این هورمون در اوایل بارداری افت کند، منجر به سقط جنین می‌شود، در حالی‌که در مراحل آخر بارداری، کاهش سطح پروژسترون باعث زایمان زود هنگام می‌گردد. سطح پروژسترون در سراسر دوران بارداری بالا نگه داشته می‌شود، با این‌حال، سطوح بالای این هورمون در مراحل اولیه بارداری می‌تواند نشانه‌ای از حاملگی چندگانه باشد.
 

نقش پروژسترون در اوایل بارداری

معمولاً هنگامی‌که تخم از تخمدان آزاد ‌شود، اما نتواند در دوران بارداری به اوج برسد، سطوح پروژسترون کاهش می‌یابد. کاهش در سطح پروژسترون منجر به جریان قاعدگی می‌گردد. با این‌حال، در طول بارداری، هنگامی‌که تخم بارور می‌شود، جسم زرد که فولیکولی است که از تخم آزاد می‌شود، در تخمدان پروژسترون بیشتری را به منظور حفظ بارداری تولید می‌کند.
 
سطوح بالای پروژسترون باعث ضخیم شدن پوشش رحم می‌شود که باعث جلوگیری از تخمک گذاری در طول دوره حاملگی و آماده سازی رحم برای جایگزینی تخم بارور می‌گردد. در طول اوایل بارداری، سطح پروژسترون حدود 9 تا 47 نانوگرم بر میلی لیتر با متوسط نوسان بین 12 تا 20 نانوگرم بر میلی لیتر می‌باشد. با این‌حال، این اعداد تقریبی است. سطوح پروژسترون در میان زنان و در بارداری های مختلف متغیر است. زنانی با سطوح پروژسترون پایین‌تر از 9 نانوگرم بر میلی لیتر و بالاتر از 47 نانو گرم بر میلی لیتر نیز حاملگی موفقی را دارند. پایداری در افزایش سطوح پروژسترون در طول دوره بارداری موضوع مهمی است.
 
پروژسترون تولید شده در طول اوایل بارداری بسیار مهم است، چون مانع انقباض رحم می‌گردد که این امر می‌تواند منجر به سقط جنین گردد. زنان با سطوح پایین پروژسترون در طول سه ماهه اول سقط جنین خواهند داشت. جسم زرد به تولید پروژسترون تا زمان هفته دهم ادامه می‌دهد، بعد از آن جفت تازه تشکیل شده کنترل تولید پروژسترون را تا انتهای دوره بارداری بر عهده خواهد داشت. افزایش سطوح پروژسترون باعث بروز برخی علائم اولیه حاملگی مانند احساس تهوع، بیماری صبحگاهی، سردرد، حساسیت پستان و غیره می‌گردد.
 

سطوح پروژسترون پایین در طول اوایل بارداری

حدود 30 تا 35 درصد از بارداری‌ها مرتبط با سطوح پایین پروژسترون می‌باشند. سقط جنین عمدتاً به این دلیل است که پوشش رحم به خوبی توسعه نیافته یا آماده برای تخمک بارور نیست.  فرد ممکن است علائمی مانند خونریزی واژن، درد شکم یا حتی گرفتگی عضلات را تجربه کند. سطوح پایین پروژسترون در موارد زیر مشاهده می‌شود:
 
جسم زرد قادر به تولید مقادیر کافی از پروژسترون نباشد.
جفت، قادر به تولید سطوح مورد نیاز از پروژسترون نباشد.
 
زنانی که به انسولین مقاومت دارند و دارای سطوح بالایی از استروژن هستند، بیشتر مستعد ابتلا به پروژسترون پایین می‌باشند. این موضوع می‌تواند به واسطه تأثیر داروهای خاص و سبک زندگی ناسالم نیز رخ دهد. در صورتی‌که سطح این هورمون در اوایل بارداری افت کند، منجر به سقط جنین می‌شود، در حالی‌که در مراحل آخر بارداری، کاهش سطح پروژسترون باعث زایمان زود هنگام می‌گردد. استرس، سوء تغذیه و ورزش ناکافی نیز به سطوح پروژسترون پایین در اوایل بارداری کمک می‌کند. آزمایش سطح پروژسترون به یافتن این موضوع که آبا سطوح پروژسترون تولید شده زیر سطح مود نیاز است یا خیر، کمک می‌کند.
 
مکمل‌های پروژسترون در قالب مکمل‌های خوراکی، شیاف‌های واژن، تزریقات پروژسترون امروزه موجود می‌باشند. با این‌حال، این نوع از مکمل‌های پروژسترون برای مواردی مانند مسائل ناباروری، سابقه سقط جنین یا تولید زودهنگام و غیره توصیه می‌شود.
 
استفاده از مکمل‌های پروژسترون تا حدود هفته دوازدهم تا شانزدهم بارداری ادامه می‌یابد. چون بدن به طور طبیعی پروژسترون کافی را در طی این دوران تولید نمی‌کند، این مکمل‌ها کمبود استروژن بدن را جبران کرده و بنابراین قادر به توسعه مناسب پوشش رحم می‌باشند.
 
این مکمل‌های هورمونی توسط سازمان غذا و داروی آمریکا مورد تأیید قرار نگرفته‌اند، با این‌حال، اثربخشی آن‌ها در جلوگیری از سقط جنین به واسطه افت پروژسترون به اثبات رسیده است.
 
با این وجود، هنوز هم توصیه‌هایی در رابطه با دوز بهینه مکمل‌های پروژسترون، زمان استفاده از آن‌ها و غیره وجود ندارد. در این حال، مکمل پروژسترون دارای محدودیت‌هایی می‌باشد. این مکمل‌ها عمدتاً برای بارداری‌های تک قلو پایدار مورد استفاده قرار گرفته و برای بارداری‌های چند قلوی پایدار استفاده نمی‌شود.
 

سطوح پروژسترون بالا در طول اوایل بارداری

سطوح بالای پروژسترون در طول بارداری مفید است، اما چه چیزی می‌تواند منجر به سطوح بالای پروژسترون گردد؟ سطوح بالاتر این هورمون در هفته‌های اول بارداری می‌تواند نشانه‌ای از بارداری‌های چند قلو باشد. تست اچ ‌سی ‌جی و اولتراسوند می‌تواند به نشان دادن بارداری چند قلو کمک کند. با این‌حال، سطوح بسیار بالای پروژسترون می‌تواند باعث کیست‌های تخمدان و یا حتی سرطان تخمدان گردد.
 
سطوح مناسب پروژسترون برای حفظ بارداری مورد نیاز می‌باشد. با این‌حال، این هورمون به تنهایی کاربردی ندارد. پروژسترون همراه با هورمون اچ ‌سی ‌جی و استروژن همراه با هم در جهت رشد و نمو جنین کمک می‌کنند.
 

پروژسترون پایین در اوایل بارداری

همان طور که گفته شد هورمون پروژسترون یک هورمون بسیار ضروری برای فرایند باروری در بدن زنان می‌باشد. هر ماهه، هنگامی‌که تخمک گذاری رخ می‌دهد، یعنی تخمدان‌ها یک تخمک را آزاد می‌کنند، لوله‌های فالوپ به پایین حرکت می‌کنند تا بتوانند با یک اسپرم زنده لقاح یابند. بعد از این که لقاح رخ داد و تخم تشکیل شد، تخم بارور خود را به جداره‌های رحم رسانده و در آن‌جا می‌ماند. این جداره ضخیم شده و هر ماهه به واسطه هورمون پروژسترون آزاد شده توسط تخمدان‌ها آماده باروری می‌شود.
 
یک جداره رحم نازک با توجه به سطوح پایین پروژسترون در بدن می‌تواند باروری و حاملگی مشکلی را ایجاد کند که منجر به سقط جنین خواهد شد. همچنین، سطوح پایین این هورمون قبل از حاملگی در صورتی‌که به موقع درمان نشود، عواقب جبران ناپذیری را به همراه خواهد داشت. به برخی علائم و اثرات پروژسترون پایین به همراه شیوه‌های درمان آن اشاره می‌کنیم.
 

علائم

خونریزی: یکی از شایع‌ترین علائم مشاهده شده، خونریزی در چند هفته اول بارداری می‌باشد. این خونریزی همیشه همراه با گرفتگی معده می‌باشد.
احساس درد و ناراحتی: در ناحیه سینه: سینه‌های بسیار نرم که به لمس بسیار حساس هستند.
درد کمر: درد مداوم کمر به ویژه در انتهایی پایین تر کمر
خشکی واژن: سطوح پایین پروژسترون می‌تواند باعث خشکی واژن در زنان باردار شود. خشکی واژن منجر به دردناک شدن مقاربت جنسی می‌گردد.
خستگی: یک زن باردار که اغلب اوقات خسته به نظر می‌رسد، از کمبود استروژن رنج می‌برد.
بی‌خوابی: سطوح پایین‌تر پروژسترون در بدن می‌تواند باعث اختلال در الگوی خواب گردد. این موضوع می‌تواند منجر به بی‌خوابی و در برخی موارد حتی افسردگی گردد.
 

اثرات سطوح پایین پروژسترون

پروژسترون به ضخیم شدن جداره رحم کمک می‌کند و بنابراین برای توسعه مناسب رحم و جنین بسیار ضروری می‌باشد. به همین دلیل، بدن به منظور تضمین یک حاملگی خوب، به میزان قابل توجهی تولید این هورمون را افزایش می‌دهد. این هورمون تا هشت هفته اول بارداری توسط تخمدان‌ها تولید می‌شود. بعد از هفته هشتم، تولید این هورمون توسط جفت ادامه می‌یابد.
 
این هورمون به تضمین گردش خون مناسب در رحم نیز کمک کرده و بنابراین، ارائه دهنده‌ی تغذیه مناسب برای جنین خواهد بود. در صورتی‌که به هر دلیل، سطوح پروژسترون در بدن افت پیدا کند، می‌تواند توسعه مناسب رحم را با اشکال روبرو سازد. این موضوع ممکن است منجر به کاهش جریان خون در جنین گردد. در برخی زنان، این موضوع می‌تواند باعث انقباضات رحم شده که منجر به زایمان زودرس خواهد شد.
 

درمان

مکمل‌ها: اولین گزینه درمانی که توسط پزشکان برای حفظ سطوح مناسب پروژسترون در بدن پیشنهاد می‌شود، استفاده از مکمل‌های هورمونی می‌باشد. این مکمل‌ها می‌توانند در قالب تزریقی، داروهای خوراکی و شیاف‌های واژینال تجویز می‌شوند.
کرم‌های موضعی: به منظور حفظ سطوح مناسب پروژسترون در بدن، پزشکان توصیه می‌کنند که برخی کرم‌های هورمونی موضعی بر روی بدن زنان باردار استفاده شود.
 
یک زن باردار که هر کدام از علائم ذکر شده در بالا را تجربه می‌کند، نباید هرگز این علائم را نادیده بگیرد و در این زمینه و جهت درمان باید بلافاصله با پزشک مشورت کند. خطرات سطوح پروژسترون پایین بسیار زیاد می‌باشد. این موضوع می‌تواند باعث زایمان زودرس و حتی در برخی موارد سقط جنین گردد.
 
منبع: Saptakee Sengupta – Her Haleness