از علائم تا راهکار‌های درمانی سندرم سر صاف در نوزادان

سندروم سر صاف چیست؟

نوزادان با سری نرم به دنیا می‌آیند که این نرم بودن، امکان رشد شگفت انگیز مغز در اولین سال زندگی را برای آنها فراهم می‌کند. از این رو سر نوزادان به آسانی فرم و شکل می‌گیرد. در زمان زایمان، سر نوزاد به علت عبور از مجرای زایش ممکن است نوک تیز یا کشیده به نظر آید؛ بنابراین طبیعی است جمجمه کودک که از چندین استخوان تشکیل شده است، چند روز یا چند هفته پس از تولد کمی عجیب و غریب به نظر آید.

اما اگر یک طرف سر کودک یا پشت آن صاف و مسطح باقی بماند، کودک مبتلا به پلاژیوسفالی یا سندروم سر صاف شده است. این اتفاق معمولا زمانی روی می‌دهد که کودک اکثر مواقع به یک طرف بخوابد یا عضلات گردن وی دچار مشکل شوند.

سندروم سر صاف به رشد مغز آسیب نمی‌رساند و هیچ مشکل دائمی و بلندمدتی در زیبایی نوزاد ایجاد نخواهد کرد. خوشبختانه نیاز به جراحی نیز ندارد. انجام کار‌های ساده‌ای مانند تغییر وضعیت بدن نوزاد در زمان خواب، بغل کردن کودک و به شکم خواباندن او می‌توانند به بهبود این وضعیت کمک کنند.

علت بروز سندروم سر صاف

شایع‌ترین علت بروز سندروم سر صاف به وضعیت خواب کودک برمی‌گردد. از آنجا که نوزادان زمان زیادی را به پشت می‌خوابند، گاهی اوقات سر، در یک قسمت صاف و مسطح می‌شود. قراردادن نوزاد به مدت طولانی در گهواره، کالسکه یا تاب نیز باعث بدتر شدن این وضعیت می‌شود.  

نوزادان نارس بیشتر در معرض ابتلا به این عارضه قرار می‌گیرند. جمجمه آن‌ها نسبت به نوزادان دیگر نرم‌تر است. بعلاوه به علت مراقبت‌های پزشکی و آسیب پذیری آن‌ها پس از تولد، آن‌ها زمان زیادی را به پشت می‌خوابند.

نوزاد ممکن است حتی قبل از تولد، مبتلا به این سندروم شود. این در صورتی است که لگن مادر به جمجمه کودک فشار آورد. همچنین اگر مادر چندقلو حامله باشد، معمولا نوزادان به علت فشار، دچار نقاط مسطحی در سر می‌شوند.

گرفتگی عضله در رحم ممکن است منجر به تورتیکولی یا کجی گردن شود که این امر می‌تواند باعث صافی و مسطح شدن سر شود. نوزادان مبتلا به کجی گردن به علت تنگی و سفت بودن عضلات گردن نمی‌توانند به راحتی سر خود را حرکت دهند. در نتیجه، عدم حرکت سر و ثابت قرار دادن آن در یک وضعیت، منجر به صاف شدن سر خواهد شد.

نوزادانی که سندروم سر صاف دارند، ممکن است به کجی گردن نیز مبتلا شوند. از آنجا که نوزادان به انرژی زیادی برای تکان دادن سر خود نیاز دارند معمولا در یک وضعیت باقی می‌مانند که این امر منجر به سفت شدن عضلات گردن آن‌ها می‌شود.

علائم و نشانه‌ها

والدین می‌توانند پلاژیوسفالی را به راحتی تشخیص دهند. معمولا پشت سر کودک در یک طرف صاف و مسطح بوده و موی کمی در آن قسمت رشد کرده است. اگر از بالا به سر کودک نگاه کنید، ممکن است گوش قرار گرفته در طرف مسطح، به سمت جلو خم شده باشد.

در موارد حاد، سر ممکن است در جهت مخالف قسمت مسطح، بیرون بزند و پیشانی ممکن است ناصاف باشد. اگر کجی گردن باعث بروز سندروم شده باشد، گردن، فک و صورت نیز ممکن است ناصاف به نظر بیایند. 

تشخیص

پزشکان معمولا با نگاه کردن به سر نوزاد، سندروم سر صاف را تشخیص می‌دهند. برای بررسی کجی گردن، پزشک به نحوه حرکت سر و گردن کودک نگاه خواهد کرد. معمولا به سی تی اسکن یا آزمایش‌های دیگر نیاز نخواهد بود.

پزشک نحوه تغییر شکل سر را زیر نظر خواهد گرفت. اگر تغییر وضعیت سر کودک در زمان خواب باعث بهبود وضعیت جمجمه در طول زمان شود، احتمالا این مشکل ناشی از پلاژیوسفالی بوده است. در غیر این صورت، ممکن است عوامل دیگری مانند اختلال کرانیوسینوستوز (جوش خوردن غیر طبیعی جمجمه) باعث بروز این حالت شده باشد.

اختلال کرانیوسینوستوز زمانی روی می‌دهد که استخوان‌های جمجمه کودک زودتر از موعد (معمولا در حدود ۴ سالگی) به هم جوش بخورند. این حالت باعث اختلال در رشد مغز و بدشکلی جمجمه می‌شود. کودکان مبتلا به این بیماری نیاز به درمان خواهند داشت.

درمان سندروم سر صاف

اگر صافی سر کودک ناشی از وضعیت خواب او باشد، از روش‌های زیر می‌توانید برای درمان آن استفاده کنید.

۱. تغییر وضعیت سر کودک در حالی که خواب است

زمانی که کودک به پشت خوابیده است، سر او را از چپ به راست و از راست به چپ تغییر دهید. از بالش فرم دهنده سر نوزاد استفاده کنید و هرگز بالش‌های گوه‌ای شکلکه سر او را در یک وضعیت ثابت قرار می دهند، زیر سر او نگذارید.

۲. در نظر گرفتن وضعیت‌های مختلف در تخت

توجه داشته باشید که چطور کودک را در تخت قرار می‌دهید. از آنجایی که اکثر والدین راست دست هستند و نوزاد را روی بازوی چپ‌شان قرار می‌دهند، در این شرایط نوزاد مجبور است به سمت راست چرخیده تا بتواند اطراف را نگاه کند. از این رو کجی گردن و یا صافی سر، در سمت راست سر نوزادان بیشتر شایع است.

۳. بیشتر بغل گرفتن کودک 

شما باید مدت زمانی که کودک به پشت دراز می‌کشد یا در یک وضعیت ثابت در گهواره، صندلی یا تاب قرار می‌گیرد را کاهش دهید. از این رو نوزاد را بیشتر در آغوش بگیرید. برای مثال اگر نوزاد در صندلی کودک خودرو به خواب رفت، او را برداشته و در آغوش بگیرید.

۴. به شکم خواباندن کودک

در طول روز که نوزاد بیدار است، گاهی او را بر روی شکم بخوابانید. این کار نه تنها به کاهش صافی سر او کمک می‌کند، بلکه به تقویت عضلات پشت گردن نیز کمک کرده و همچنین کودک یاد می‌گیرد بازو‌های خود را برای خزیدن و نشستن حرکت دهد.

۵. فیزیوتراپی و کلاه مخصوص

از آنجایی که اکثر نوزادان مبتلا به سندروم سر صاف، تا حدی به کجی گردن نیز مبتلا هستند، فیزیوتراپی و تمرینات خانگی برای درمان این وضعیت توصیه می‌شود. اکثر حرکات شامل کشیدن گردن کودک به سمت مخالف حالت کجی است. توجه داشته باشید که این حرکات و تمرینات باید به درستی اجرا شوند. پس از افراد متخصص کمک بگیرید. پزشک معمولا برای کودکان مبتلا به صافی سر که وضعیتی حاد داشته و تغییر وضعیت سر آن‌ها به مدت ۲ الی ۳ ماه، کمکی به بهبود آن‌ها نکرده است، نوعی کلاه مخصوص تجویز می‌کند. این کلاه ممکن است برای همه کودکان مفید نباشد. از این کلاه بهتر است بین ۴ تا ۱۲ ماهگی استفاده شود، زمانی که رشد کودک سریع‌تر بوده و استخوان‌ها بیشتر شکل می‌گیرند. این کلاه‌ها با فشار ملایم، اما ثابت به جمجمه در حال رشد، به بهبود وضعیت سر کودک کمک می‌کنند.

نکته: به هیچ عنوان بدون تجویز پزشک از این کلاه ها استفاده نکنید.

توجه: با اینکه خواباندن نوزاد به پشت می‌تواند باعث ایجاد سندروم سر صاف شود، اما باید حتما کودک را به پشت بخوابانید تا از سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) جلوگیری شود.

کلام آخر

وضعیت کودکان مبتلا به سندروم سر صاف با رشد کودک بهبود می‌یابد، زیرا کودک دیگر قادر خواهد بود که در طول شب، سر خود را در وضعیت‌های مختلف قرار دهد. در موارد حاد، سر ممکن است هرگز کاملا متقارن نشود، اما ظاهر آن بهتر خواهد شد. مهم این است که به یاد داشته باشید صافی سر بر روی رشد مغز تأثیر نمی‌گذارد و باعث آسیب مغزی نمی‌شود.


منبع: سایت ستاره